Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Η τεράστια οικολογική αλλά και η οικονομική καταστροφή στον Κόλπο του Μεξικού είναι αυτό που πάσει θυσία πρέπει να αποφευχθεί στον Μεσογειακό χώρο. Προσπαθούμε να αντλήσουμε διδάγματα και να ενσωματώσουμε γνώσεις από αυτή την τραγική εμπειρία. Η Μεσόγειος θάλασσα είναι μια ημίκλειστη θαλάσσια λεκάνη που παρεμβάλλεται μεταξύ Β. Αφρικής μέσης Ανατολής και Ν. Ευρώπης και έχει πληθυσμό 150 εκ. που διπλασιάζεται την τουριστική περίοδο.
Ο κομβικός της ρόλος έχει ως αποτέλεσμα την διέλευση καθημερινώς χιλιάδων πλοίων.
Επίσης δεν ξεχνούμε ότι η ίδια η Μεσόγειος είναι περιοχή παραγωγός πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Κάθε χρόνο διακινούνται στη Μεσόγειο 400 εκατ. τόνοι πετρελαίου που αντιπροσωπεύει περίπου το 30% της συνολικής ποσότητας πετρελαιοειδών που διακινούνται μέσω θαλάσσης με 25 ναυτιλιακά ατυχήματα το χρόνο.
Από αυτά τα μισά προκαλούν πετρελαιοκηλίδες και ένα 15% αυτών υπερβαίνει τους 700 τόνους.
Η ακτογραμμή της Μεσογείου διαθέτει πλήθος εγκαταστάσεων παραλαβής, αποθήκευσης, μεταφόρτωσης και επεξεργασίας κάθε είδους αγαθών και διαθέτει 500 λιμάνια.
Υπάρχουν 60 διυλιστήρια.
Η έρευνα για νέες πηγές ενέργειας περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση και ενδέχεται να βρεθούμε αντιμέτωποι με δυσάρεστα περιστατικά.
Με άλλα λόγια πολλές από τις νέες γεωτρήσεις εκτελούνται σε συνθήκες παρόμοιες με αυτές του Deepwater Horizon, κόλπου του Μεξικού.
Ενώ έχουν ξεκινήσει ή αρχίζουν νέες έρευνες στις ζώνες της Μάλτας και της Κύπρου.
Επίσης, αντίστοιχες έρευνες πολλές από τις οποίες έχουν οδηγήσει σε εξόρυξη κοιτασμάτων διενεργούνται στα ανοικτά των ακτών της Αλγερίας, την Κροατίας, της Αιγύπτου, του Ισραήλ, της Λιβύης, της Τυνησίας, της Τουρκίας.
Ένας σημαντικός παράγοντας ικανός να προκαλέσει μεγάλης έκτασης καταστροφή λόγω διαρροής πετρελαιοειδών στη Μεσόγειο είναι η σεισμική της δραστηριότητα.
Η Μεσόγειος είναι μια κλειστή θάλασσα.
Κάθε φυσικό φαινόμενο μεγάλης ισχύος και κλίμακας που γίνεται σε αυτή την περιοχή αμέσως γίνεται αισθητό σχεδόν σε όλη την παράκτια μεσογειακή λεκάνη.
Η σεισμική δραστηριότητα όμως έχει και συνεπακόλουθους κινδύνους.
Τις τραγικές επιπτώσεις των τσουνάμι πολύ πρόσφατα γνωρίσαμε στην Ιαπωνία.
Σκεφτείτε τι θα συνέβαινε στους λαούς των χωρών μας εάν στις περιοχές της Τουρκίας -όπου έγιναν φοβεροί σεισμοί- λειτουργούσε ως πυρηνικό εργοστάσιο.
Ένα πυρηνικό ατύχημα τι θα σήμαινε;
Εκφράζονται ανησυχίες σχετικά με τις εξελίξεις που επηρεάζουν άμεσα την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου που γειτνιάζει με την περιοχή του Ακούγιου, όπως επίσης η ύπαρξη ισχυρών ανέμων, θαλασσίων συμβάντων, ως στοιχεία που μεγιστοποιούν την πιθανότητα καταστροφής, όχι μόνο στην περίπτωση ενός ισχυρού σεισμού, αλλά ακόμα και στην περίπτωση ενός άλλου πυρηνικού ατυχήματος.
Έχει υπολογισθεί ότι σε μια πιθανή κατολίσθηση από το ηφαίστειο της Αίτνας θα δημιουργηθεί τσουνάμι που θα φθάσει σε ύψος περίπου 40 μέτρων κοντά στην Καλαβρία, και θα προκαλέσει κύματα 9 έως 13 μέτρα κατά μήκος των ακτών της Ελλάδας και της Λιβύης, και 2 έως 4 μέτρα στις περιοχές της Αιγύπτου και της Συρίας.
Δε θα είναι η πρώτη φορά που θα συμβεί ένα τέτοιο φαινόμενο, γι’ αυτό το λόγο αυτό το σενάριο θεωρείται πιθανό.
Πριν από 8000 χρόνια, μια τεράστια ηφαιστειακή κατολίσθηση στα ανοικτά του ηφαιστείου της Αίτνας, εδώ στη Σικελία, προκάλεσε τσουνάμι που κατέστρεψε την ανατολική ακτή της Μεσογείου.
Η Μεσόγειος ιστορικά συνδέει, αλλά και χωρίζει λαούς και πολιτισμούς.
Στις ακτές της ευδοκίμησαν διαφορετικές θρησκείες, διαφορετικά πολιτικά συστήματα διαφορετικοί πολιτισμοί και διαφορετικοί λαοί.
Η παρούσα Συνέλευση είναι ένα καλό παράδειγμα αλλά και μια έμπρακτη απόδειξη της βούλησης όλων μας για στενότερη και πιο ουσιαστική συνεργασία των λαών μας.
Βεβαίως ακόμα δεν έχουν εξομαλυνθεί όλα τα εμπόδια αλλά και έχουμε την βούληση να τα ξεπεράσουμε και εργαζόμαστε προς αυτή την κατεύθυνση.
Θεωρώ λοιπόν δεδομένη την καλή διάθεση και προθυμία όλων μας για συνεργασία πολύ δε περισσότερο λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτή η συνεργασία έχει ως στόχο να διαφυλάξει την ουσιαστική ποιότητα της ζωής μας, που συνδέεται άμεσα με τον ευλογημένο τόπο στον οποίο έχουμε όλοι την τύχη να ζούμε.
Στην συνεργασία αυτή θα έχουμε πιστεύω και σημαντική βοήθεια από έγκυρες και υπεύθυνες οργανώσεις πολιτών, όπως οι περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Έχουμε ένα νομικό πλαίσιο για την ασφάλεια (άντληση, λειτουργία, αποθήκευση και μεταφορά)
Έχουμε κάνει την σύγκριση των νομικών, γεωπολιτικών, γεωφυσικών και κλιματολογικών παραγόντων του Κόλπου του Μεξικού με τους αντίστοιχους της Μεσογείου.
Εμείς στη Μεσόγειο πρέπει να αναζητήσουμε τρόπους ταχείας αντίδρασης σε περίπτωση παρόμοιων συμβάντων καθώς και τα τεχνολογικά μέσα.
Ποιες είναι οι πιθανές αιτίες πρόκλησης μιας οικολογικής καταστροφής από διαρροή πετρελαιοειδών στη Μεσόγειο;
Δυστυχώς είναι πολλές.
Π.χ. διαρροή από χερσαίες εγκαταστάσεις.
Υπολογίζεται ότι μόνο από ατυχήματα κατά την διαδικασία φόρτωσης – εκφόρτωσης από τα 60 διυλιστήρια στις ακτές της διαρρέουν κάθε χρόνο κατά μέσο όρο 20.000 τόνοι πετρελαιοειδών.
Από ναυτικά ατυχήματα και απορρίψεις καταλοίπων από πλοία:
Κατά μέσο όρο κάθε χρόνο στη Μεσόγειο συμβαίνουν περίπου 25 θαλάσσια ατυχήματα.
Από οποιοδήποτε αιτία σε υπεράκτια εγκατάσταση άντλησης πετρελαίου.
Όμως οι πιθανότητες αυξάνονται.
Ενδεικτικά αναφέρουμε την πλωτή εξέδρα που είναι στη φάση της κατασκευής ανοικτά της Λιβύης.
Η εξόρυξη θα γίνεται από βάθος 1700 έως 1900 μέτρα και προφανώς θα χρησιμοποιηθεί τεχνολογία ανάλογη με αυτή στον Κόλπο του Μεξικού όπου η ίδια εταιρεία αντλούσε από 1700 μέτρα βάθος.
Σε αυτά τα βάθη λόγω και της τεράστιας υδροστατικής πίεσης γίνεται τεχνικά εξαιρετικά δύσκολη η επισκευή τυχόν βλάβης, ή το κλείσιμο ενός ρήγματος απ’ όπου διαρρέει πετρέλαιο.
Σε περίπτωση ατυχήματος στην εγκατάσταση αυτή μπορούμε να φανταστούμε τον αντίκτυπο στις ακτές των άλλων χωρών της περιοχής;
Σύμφωνα με την ιταλική οικονομική εφημερίδα «24 Ore», η ελληνική ακτογραμμή και ειδικότερα οι ακτές της νότιας Πελοποννήσου (640 χλμ.), αλλά και οι ακτές της Κρήτης (644 χλμ.) βρίσκονται εντός τους βεληνεκούς.
Κοντά βρίσκονται και οι ακτές της Τυνησίας, της Μάλτας και της Ιταλίας, οι οποίες επίσης θα απειληθούν.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι στην περίπτωση αυτή η Μεσόγειος θα μετατρεπόταν σε νεκρή θάλασσα.
Αναμφισβήτητα κάθε χώρα έχει συμφέρον να διατηρήσει την εγχώρια παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, για λόγους ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού, καθώς και για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας και των επιχειρηματικών ευκαιριών της οικονομίας της.
Μολονότι δεν είναι δυνατόν να εξαλειφθούν πλήρως οι κίνδυνοι από τις περισσότερες ανθρώπινες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένου και του κλάδου της υπεράκτιας εκμετάλλευσης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, πρέπει να κατοχυρώνεται η ασφάλεια και η ακεραιότητα των εργασιών και η μέγιστη προστασία των πολιτών και του περιβάλλοντος.
Απαιτείται καταρχήν επανεξέταση όλων των υπαρχόντων σχεδίων και στενή πολύπλευρη συνεργασία των χωρών της Μεσογείου για να έχουμε ελπίδες να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά παρόμοια γεγονότα.
Με αυτό το πνεύμα ήδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντόπισε τον Ιούλιο του 2010 πέντε βασικούς τομείς όπου απαιτείται δράση για να διατηρηθούν τα αξιόπιστα επίπεδα ασφάλειας και περιβαλλοντικής προστασίας της ΕΕ:
• διεξοδικές διαδικασίες αδειοδότησης,
• βελτιωμένοι έλεγχοι από τις δημόσιες αρχές,
• αντιμετώπιση των κενών της εφαρμοστέας νομοθεσίας,
• ενισχυμένη αντιμετώπιση καταστροφών από την ΕΕ και
• διεθνής συνεργασία για την προώθηση της ασφάλειας στην ανοικτή θάλασσα και των ικανοτήτων αντιμετώπισης σε όλη την υφήλιο.
Σε αυτή την προσπάθεια, την αναγκαιότητα της οποίας οι Μεσογειακές χώρες έχουν ήδη διαγνώσει, συμμετέχουμε όλοι.
Πιστεύουμε ότι η βελτίωση της ασφάλειας των πολιτών και η προστασία του περιβάλλοντος αποτελούν κοινωνικά δικαιώματα και δεν επιτρέπεται να εξαρτώνται αποκλειστικώς από τη διακριτική πρωτοβουλία του κλάδου και την αυτορρύθμιση.
Αντιθέτως θεωρούμε ότι ο κλάδος θα πρέπει να υπόκειται σε καθεστώς στοχοθεσίας το οποίο ελέγχεται διαρκώς από Ανεξάρτητη Αρχή Επαλήθευσης.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Η υφιστάμενη ύπαρξη σημαντικών διαφορών στις Εθνικές Νομοθεσίες και τα Κανονιστικά πλαίσια λειτουργίας του κυκλώματος παραγωγής -διακίνησης- επεξεργασίας των πετρελαιοειδών ακυρώνουν κάθε ουσιαστική προσπάθεια προς την σωστή κατεύθυνση.
Λείπουν αποτελεσματικοί μηχανισμοί επιβολής τους.
Είναι σημαντικό οι εθνικές διαδικασίες αδειοδότησης σε όλα τα κράτη να αναθεωρηθούν ώστε να αντικατοπτρίζουν αναγνωρισμένες βέλτιστες πρακτικές και να συμπεριλαμβάνουν τις κοινές υποχρεώσεις για την ασφάλεια, την υγεία και την περιβαλλοντική απόδοση, τη διαχείριση κινδύνων και την ανεξάρτητη επαλήθευση.
Τα υφιστάμενα μέσα χρηματοοικονομικής ασφάλειας πρέπει να αξιολογηθούν σε σχέση με τα οικονομικά ανώτατα όρια και ενδεχομένως να είναι σκόπιμο να συμπληρωθούν με άλλα μέσα κάλυψης κίνδυνου.
Πέραν της ενοποίησης κριτηρίων και διαδικασιών επιβάλλεται και η ενοποίηση των προδιαγραφών και διαδικασιών ελέγχου, προληπτικών και κατασταλτικών, εφαρμογής των κοινών κανόνων.
Οι έλεγχοι θα πρέπει να ακολουθούν ένα συμφωνημένο «Πανμεσογειακό πρωτόκολλο» διαδικασίας και σημείων ελέγχου.
Προκειμένου δε να διασφαλισθεί ότι ο κλάδος των πετρελαιοειδών θα τηρεί με συνέπεια σε όλες του τις δραστηριότητες καλές και ασφαλείς πρακτικές θα μπορούσαν να θεσπιστούν υποχρεώσεις για επιχειρήσεις με έδρα στην ΕΕ και τις λοιπές Μεσογειακές χώρες.
Ανάλογη συνεργασία και συντονισμός θα πρέπει να υπάρξει και στην αντιμετώπιση των περιστατικών ρύπανσης.
Σημαντικό βήμα θα είναι η επανενεργοποίηση, της διαδικασίας για τη θέση σε ισχύ του πρωτοκόλλου καταπολέμησης της ρύπανσης από υπεράκτιες δραστηριότητες στη Μεσόγειο.
Κάποιες χώρες μέλη της ΡΑΜ δεν έχουν επικυρώσει ακόμα τη Διεθνή Σύμβαση του 1990 για την ετοιμότητα, αντιμετώπιση & συνεργασία, ούτε το πρωτόκολλο του 2002 για τη συνεργασία για τη πρόληψη της ρύπανσης από τα πλοία και σε περιπτώσεις Εκτάκτου Ανάγκης και την καταπολέμηση της ρύπανσης στη Μεσόγειο (πρωτόκολλο πρόληψης & έκτακτης ανάγκης), αλλά ούτε και το υπεράκτιο πρωτόκολλο του 1994, το οποίο, κατά συνέπεια, δεν έχει τεθεί ακόμα σε ισχύ.
Σκόπιμο και απαραίτητο είναι να υπενθυμίσω ότι στην Ε.Ε. ισχύει η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».
Έχει εκτιμηθεί ότι η αρχή αυτή αποθαρρύνουν την υποτίμηση των κινδύνων ή την υπονόμευση των μέτρων ασφαλείας από τους φορείς εκμετάλλευσης.
Καθώς επίσης η λήψη πρόσθετων χρηματοοικονομικών εγγυήσεων.
Τέλος, ας συμφωνήσουμε πως η ΡΑΜ θα πρέπει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διάδοση των εθελοντικών αντισταθμιστικών συστημάτων σε χώρες εντός και εκτός ΕΕ.
Όπως ο σύλλογος περί ευθύνης υπεράκτιας ρύπανσης (OPOL), ο οποίος δημιουργήθηκε σε εθελοντική βάση.
Για να προσφέρει εγγυήσεις σε περιπτώσεις όπου ο υπαίτιος αδυνατεί να καλύψει το κόστος αποζημίωσης, μέσω ενός συστήματος όπου άλλοι εταίροι (μέλη του OPOL) συμφωνούν να συνεισφέρουν οικονομικά, μέχρις ενός συγκεκριμένου ύψους δαπάνης προκειμένου να καλυφθεί το υπόλοιπο κόστος.
Σας ευχαριστώ.
