ΜΑΝΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ
Η περίπτωση του Αλέξη Τσίπρα προφανώς και συνιστά εξαίρεση για ένα πολιτικό σύστημα σαν το ελληνικό, δύσκαμπτο και χωρίς την ευχέρεια ανάδειξης νέων ανθρώπων σε ηγετικές θέσεις. Πόσο μάλλον στην προεδρία ενός κόμματος όπως ο Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, που διεκδικεί να εκφράσει τις πιο δυναμικές και δραστήριες φωνές ενός πολιτικού χώρου, ο οποίος παραδοσιακά βρίσκεται σε ρόλο κριτή της εξουσίας. Και των στρεβλώσεών της.
Ο Αλέξης Τσίπρας πέτυχε, μετά την προώθησή του στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ από τον Αλέκο Αλαβάνο, να μετατρέψει το κόμμα του σε κυρίαρχη τάση στον χώρο της Κεντροαριστεράς. Και να εισπράττει σε σταθερή πλέον βάση, όπως επιβεβαιώνουν και όλες οι δημοσκοπήσεις που διενεργούνται τους τελευταίους μήνες, την ιδεολογική και κοινωνική φθορά του ΠΑΣΟΚ, πολλαπλασιάζοντας την απήχηση του ΣΥΡΙΖΑ σε χώρους όπου μέχρι πρότινος δυσκολευόταν να ελιχθεί πολιτικά.
Μετά τη συγκρότηση της κυβέρνησης Παπαδήμου, και ενόψει μιας εξαιρετικά δύσκολης εθνικής διαδρομής, λόγω της βαθιάς οικονομικής ύφεσης και των συνεπειών του Μνημονίου, ο Αλέξης Τσίπρας ανοίγει τα χαρτιά του στο Statesmen. Και είναι αρκούντως αποκαλυπτικός.
- Κύριε Πρόεδρε, πόσο διαφορετική πιστεύετε ότι θα είναι η Ελλάδα στις 20 Φεβρουαρίου; Εφόσον βέβαια οι εκλογές διεξαχθούν τελικά στις 19 Φεβρουαρίου, όπως περιγράφεται στη συμφωνία για τη συγκρότηση της κυβέρνησης Παπαδήμου; Η «μεταβατική εμπειρία» προλαβαίνει να επηρεάσει και να διαμορφώσει καινούριους συσχετισμούς;
Ένα μεγάλο ερώτημα είναι αν όντως σκοπεύουν να κάνουν εκλογές. Ο κ. Παπαδήμος στις προγραμματικές του δηλώσεις απέφυγε να δεσμευτεί πάνω σε αυτό, όπως και για πολλά άλλα. Το νέο μέτωπο που διαμορφώνεται προς υπεράσπιση του Μνημονίου θέλει με κάθε τρόπο να αποφύγει την αποτύπωση της λαϊκής βούλησης. Κατά τη δική μας πρόβλεψη η νέα κυβέρνηση θα προσπαθήσει να εξαντλήσει τον χρόνο που χρειάζεται για τη δημιουργία τετελεσμένων, έτσι ώστε η προσφυγή στις κάλπες να μην μπορεί να ανατρέψει τα δεδομένα. Λογαριάζουν όμως χωρίς την κοινωνία, από τις αντιδράσεις της οποίας πολλά εξαρτώνται. Όσο διευρυμένη και αν είναι η κοινοβουλευτική βάση της κυβέρνησης Παπαδήμου, μετά την προκλητική επιστράτευση ακόμα και της ακροδεξιάς, το κοινωνικό της έρεισμα είναι ουσιαστικά ανύπαρκτο. Τις εξελίξεις και τους συσχετισμούς από εδώ και πέρα, θα τις διαμορφώσουν οι αγώνες της κοινωνίας .
- Οι εξελίξεις διευκολύνουν τη στρατηγική επιδίωξη της Αριστεράς, και ειδικότερα του ΣΥΡΙΖΑ, να ξαναπιάσει το νήμα με μια κοινωνία στα πρόθυρα της έκρηξης, που ταυτόχρονα μοιάζει να έχει κουραστεί από τις πολιτικές ηγεσίες;
Κατ΄ αρχάς ο ΣΥΡΙΖΑ είναι κομμάτι της κοινωνίας. Αποτελείται από ανθρώπους ανέργους, απολυμένους, αγανακτισμένους, νέους και νέες με επισφαλές μέλλον, συνταξιούχους, και νοικοκυραίους που θα τους κόψουν το ρεύμα επειδή δεν έχουν και δεν θα καταβάλουν το χαράτσι, αποτελείται από ανθρώπους που έδιναν και δίνουν αγώνες με αριστερό προσανατολισμό. Πέραν τούτου, για εμάς το ζήτημα δεν είναι απλώς να κεφαλαιοποιήσουμε εκλογικά την κοινωνική αγανάκτηση. Ούτε να ανεβάσουμε κάποιες μονάδες τα εκλογικά μας ποσοστά. Βρισκόμαστε στη δίνη μιας βαθύτατης κρίσης, που διαλύει και ισοπεδώνει την Ελλάδα. Το επιχείρημα των κυρίαρχων κύκλων είναι ότι δεν υπάρχει άλλη ρεαλιστική λύση. Θα έχουμε επιτύχει λοιπόν, αν πείσουμε τους συμπολίτες μας για το αντίθετο. Η ευθύνη της Αριστεράς είναι να συμβάλλει στην διαμόρφωση ενός εναλλακτικού πολιτικού σχεδίου. Για να ανοίξει αυτός ο δρόμος, πρέπει η κοινωνία να είναι δυνατή και αποφασισμένη, να έχει συναίσθηση ότι οι αγώνες δεν είναι στρωμένοι ροδοπέταλα, να μην υποκύψει στους ψεύτικους εκβιασμούς, να μην ενδώσει. Συνάμα απαιτείται όλες οι πολιτικές δυνάμεις που σήμερα αντιδρούν στην εφαρμογή των Μνημονίων, να είναι συνεννοημένες σε μια κοινή προγραμματική βάση.
- Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής των Βρυξελλών, η Ελλάδα πήγε για ύπνο έτοιμη για «κούρεμα», και ξύπνησε με… απομείωση. Ο λεκτικός εξωραϊσμός έχει και αντικειμενική σχέση με την πραγματική ελάφρυνση του χρέους, ή τα χειρότερα είναι μπροστά μας;
Kαι η απόλυση πλέον ονομάζεται εφεδρεία… Αυτές τις ώρες, όποιος προσπαθεί να εξωραΐσει την κατάσταση και να παρουσιάσει το άσπρο μαύρο, προσβάλλει βαρύτατα τη νοημοσύνη των ανθρώπων. Και δυστυχώς η κυβέρνηση αυτό ακριβώς πράττει. Το «κούρεμα» είναι εξαιρετικά ανεπαρκές για τη σημερινή κατάσταση, είναι αμφίβολο αν θα επιτευχθεί έστω και σε αυτή τη περιορισμένη έκταση. Eξ άλλου αυτό που έχει σημασία είναι με ποιους όρους «θα μας κουρέψουν». Αν επιβληθούν οι όροι τους πολύ σύντομα θα βρεθούμε μπροστά σε νέα κύματα σκληρών μέτρων, που θα προκαλέσουν ακόμα βαθύτερη ύφεση η οποία θα απαιτήσει νέα μέτρα και πάει λέγοντας, τα ασφαλιστικά ταμεία θα υποστούν βαρύτατο πλήγμα… Για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα θα μας κρατάνε διαρκώς σε έναν ατελείωτο φαύλο κύκλο, ενώ ταυτόχρονα ο πλούτος της χώρας θα ξεπουλιέται φτηνά. Ταυτόχρονα τρέμουν και το καζάνι της κοινωνικής αγανάκτησης που έχει αρχίσει να βράζει για τα καλά και είναι βέβαιο ότι θα διαμορφώσει άμεσα εξελίξεις.
- Η Γερμανία πέτυχε με την οικονομική υπεροχή της, ό, τι δεν κατάφερε με τα όπλα, σε δυο Παγκοσμίους Πολέμους; Η Ευρώπη «παραδόθηκε» στο Βερολίνο, κρίνοντας από τη σχεδόν πλήρη υιοθέτηση της ατζέντας Μέρκελ;
Τούτη τη στιγμή, αυτό που πρέπει να βλέπουμε πίσω από όλα αυτά δεν είναι κάποιον υπερφιλόδοξο γερμανικό εθνικισμό που επανακάμπτει από το σκοτεινό ναζιστικό και μιλιταριστικό παρελθόν. Αλλά μια προσπάθεια των τραπεζών, του ιδιωτικού κεφαλαίου και των χρηματαγορών να αρπάξουν όσα μπορούν από τις κοινωνίες, για να βγάλουν τα σπασμένα της κρίσης, προσπάθεια που γίνεται με όχημα τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Η κυβέρνηση Μέρκελ είναι η πρώτη που συμπλέει με τα οικονομικά συμφέροντα. Εξ άλλου έχει φροντίσει να επιβάλλει σκληρά μέτρα και στην γερμανική κοινωνία. Ένας από τους λόγους για τους οποίους φρόντισαν τα γερμανικά ΜΜΕ να ευτελίσουν την ελληνική κοινωνία είχε ως στόχο τον παραδειγματισμό προς τους Γερμανούς πολίτες. Να τους αναγκάσουν να αποδεχτούν την δική τους εγχώρια αντιλαϊκή πολιτική. Η Γερμανία ως η ισχυρότερη οικονομία στην Ευρώπη, συμπαρασύρει και τους υπόλοιπους σε μια ενιαία στάση. Οι λαοί όμως έχουν άλλη άποψη για το τι πρέπει να γίνει, και ευτυχώς αρχίζουν και το εκδηλώνουν όλο και συχνότερα, και θα έλεγα όλο και πιο μαζικά. Υπάρχει μια ανοιχτή επίθεση του κεφαλαίου στην κοινωνία και μια σύγκρουση των ισχυρών οικονομικών συμφερόντων με την δημοκρατία. Με τους όρους αυτούς, η Ευρώπη δεν μπορεί να πάει μακριά, ούτε φυσικά να αντιμετωπίσει την κρίση. Γι αυτό λέμε ότι η διέξοδος είναι υπόθεση των λαών και των εργαζόμενων, σε κάθε χώρα ξεχωριστά ,αλλά και σε όλες μαζί ταυτόχρονα.
- Μπορεί να εκφραστεί η πανευρωπαϊκή αγανάκτηση των κοινωνιών, μέσα από μια δύναμηαμφισβήτησης και ανατροπής των σημερινών πολιτικών ηγεσιών της ηπείρου μας;
Το ρεύμα αυτό υπάρχει ήδη. Εκδηλώνεται μάλιστα ενάντια στο σύστημα των «ελεύθερων αγορών», όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά σε όλο τον πλανήτη. Από τις ΗΠΑ, μέχρι τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η αυταπάτη ότι αφήνοντας το κεφάλαιο χωρίς κανένα έλεγχο θα έχουμε ανάπτυξη για τον κόσμο, έχει καταρρεύσει. Η ασυδοσία του Κεφαλαίου, αφήνει πίσω της δραματικές κοινωνικές ανισότητες, φτώχεια και περιβαλλοντικά προβλήματα. Είναι λοιπόν ώρα να αρχίζουμε να σκεφτόμαστε το τέλος αυτής της εποχής και να αναζητάμε αυτό με το οποίο θα την αντικαταστήσουμε. Αυτό ακριβώς εκφράζουν τα κινήματα κοινωνικής αντίστασης, τα οποία σήμερα ανοίγουν μια εξαιρετικά ελπιδοφόρα προοπτική.
- Το 2012 είναι έτος εκλογών για τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρωσία και τη Γαλλία, ενώ δεν αποκλείεται να υποχρεωθεί σε πρόωρες εκλογές και η Γερμανία. Το ρευστό τοπίο που διαμορφώνεται πως θα επηρεάσει την πορεία μιας χώρας σαν την Ελλάδα, η οποία «κατηγορείται» ότι «δεν έχει χρόνο για χάσιμο»;
Όλοι αυτοί που αναφέρατε έχουν τα μάτια τους επάνω μας και αναρωτιούνται πως θα τους επηρεάσει η Ελλάδα. Η χώρα μας αυτή τη στιγμή πρωταγωνιστεί, με την έννοια ότι όλα τα μάτια τους είναι στραμμένα επάνω μας για να δουν αν η κοινωνία μας θα υποκύψει ή θα ανατρέψει τα σχέδιά τους. Είναι πρωτεύουσας σημασίας γι’ αυτούς και ισχυρό πλήγμα αν οι εργαζόμενοι της χώρας μας αντιδράσουν. Θα έλεγα πάντως ότι οι εξελίξεις είναι εξαιρετικά πυκνές για να κάνουμε προβλέψεις, έστω και με μικρό χρονικό ορίζοντα. Κατά κανόνα, η εναλλαγή των δεξιών με σοσιαλδημοκράτες στη Γαλλία και τη Γερμανία, ποτέ δεν άλλαξε δραματικά την κατάσταση, αλλά ούτε και δημιούργησε κάποιες προσδοκίες. Στη Ρωσία τα πράγματα δύσκολα αλλάζουν με εκλογές, οι ΗΠΑ είναι παγιδευμένες στην δική τους κρίση, ενώ οι χώρες με πετρέλαιο που μπορούν να βομβαρδίσουν, έχουν πλέον μειωθεί σημαντικά. Ο σημαντικός παράγοντας που μπορεί να αλλάξει τα πράγματα και να κάνει την διαφορά, είναι ο κόσμος. Αλλαγές προς το καλύτερο θα δούμε μόνο υπό τον φόβο ενός γενικευμένου κοινωνικού ξεσηκωμού. Αλλά κυρίως, με την ανατροπή του σημερινού συσχετισμού δύναμης, που θέλει τις κοινωνίες εξαρτημένες και χειραγωγούμενες από μια ισχυρή οικονομική ολιγαρχία, προς χάριν του κέρδους.
- Σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις, το ΠΑΣΟΚ καταρρέει. Και υφίσταται, για πρώτη φορά από το 1981, ρωγμές στο «μαλακό υπογάστριο» της παραδοσιακής κοινωνικής βάσης του. Ο Συνασπισμός μπορεί να αποτελέσει την εναλλακτική λύση για ένα μεγάλο μέρος αυτής της ιδεολογικά απογοητευμένης κοινωνικής δεξαμενής;
Το ΠΑΣΟΚ δεν καταρρέει, έχει καταρρεύσει. Δείτε σε ποια σειρά έρχεται στην Αθήνα στις πρόσφατες δημοσκοπήσεις! Ούτε καν δεύτερο. Αλλά δεν είναι ακριβώς αυτό το ζητούμενο. Το κυρίαρχο ζήτημα σήμερα είναι να σχηματιστεί ένας νέος συνασπισμός εξουσίας που σε συμμαχία με την μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία, θα βάλει μπροστά ένα εναλλακτικό πολιτικό σχέδιο, απεμπλοκής από το Μνημόνιο, εξόδου από την κρίση, και ανάπτυξης σε εντελώς διαφορετική βάση. Η κατάρρευση του παραδοσιακού πολιτικού κατεστημένου ανοίγει αυτό τον δρόμο, αλλά αυτή τη στιγμή χρειάζεται η ευρύτατη δυνατή ενότητα και συσπείρωση γύρω από ένα εναλλακτικό πρόγραμμα. Αυτό είναι το πνεύμα με το οποίο απευθυνόμαστε, τόσο στις δυνάμεις της παραδοσιακής αριστεράς, όσο και σε άλλα πολιτικά ρεύματα, όπως οι Οικολόγοι, ή το τεράστιο κύμα που κόβει σήμερα τους δεσμούς του με το ΠΑΣΟΚ.
- Επίσης σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το κόμμα σας διεκδικεί, για πρώτη φορά στην αυτόνομη (χωρίς το ΚΚΕ) διαδρομή του, διψήφιο εκλογικό ποσοστό. Μήπως τελικά ωφέλησαν σε βάθος χρόνου οι «διασπάσεις» από τον Αλέκο Αλαβάνο και τον Φώτη Κουβέλη;
Οι διασπάσεις δεν ωφελούν ποτέ. Τραυματίζουν τους ανθρώπους και αποσπούν την προσοχή και την ενέργεια τους από τα κρίσιμα ζητήματα. Εμείς λέμε ενότητα, με ξεκάθαρη πολιτική στόχευση. Αυτό αφορά κατά αρχή όλους όσοι σήμερα εκφράζουν κατηγορηματική αντίθεση στην πολιτική των Μνημονίων, από αριστερή και προοδευτική σκοπιά. Από εκεί και πέρα ο καθένας κρίνεται με βάση τις επιλογές και τις επιδιώξεις του. Η κοινωνία περιμένει πολλά από την Αριστερά, και αυτό ακριβώς λένε οι δημοσκοπήσεις. Αντίστοιχα λοιπόν, και εμείς θεωρούμε ότι η Αριστερά στο σύνολό της πρέπει να φανεί αντάξια των απαιτήσεων, και να κάνει τα καθοριστικά βήματα που θα την φέρουν δυναμικά στο προσκήνιο.
- Οι εκκλήσεις σας για τη διαμόρφωση ενός ενιαίου Αριστερού λόγου, που θα εκφραστεί και με κοινή πολιτική στάση στις επόμενες εκλογές, δεν έχουν βρει ανταπόκριση. Πως λοιπόν θα αξιοποιηθεί αποτελεσματικότερα η τάση που καταγράφεται στην κοινωνία για «στροφή στην Αριστερά»; Αν επιβεβαιωθούν οι δημοσκοπήσεις, αθροιστικά τα κόμματα του ιδεολογικού σας χώρου, θα είναι η Αξιωματική Αντιπολίτευση της επόμενης Βουλής.
Αν αντί του αθροίσματος επιλέξουμε την ενότητα, η δυναμική θα είναι ακόμα μεγαλύτερη. Αρνήσεις και υπεκφυγές προφανώς υπάρχουν. Αυτό δεν μας εκπλήσσει. Αλλά την ίδια στιγμή, η ιδέα της ενότητας ωριμάζει στην βάση της αριστεράς, όπως επίσης και στην κοινωνία. Αυτό θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε εξελίξεις. Όποιος τέτοιες ώρες προτάσσει το μικροσυμφέρον του «μαγαζιού» του, θα έρθει για αυτή την επιλογή αντιμέτωπος με τον ίδιο του τον κόσμο. Το πολιτικό κατεστημένο καταρρέει, όλοι κοιτάνε προς το δικό μας μέρος, είναι λοιπόν η ώρα, με βάση και την ιστορική εμπειρία, να κάνουμε το μεγάλο βήμα προς τα εμπρός.
- Από τις καταλήψεις του 1990, στην «αγανάκτηση» του 2011. Η διαδρομή του Αλέξη Τσίπρα προς την κορυφή αποτελεί εξαίρεση για μια Ελλάδα που μας έχει συνηθίσει να μην δίνει ευκαιρίες, αλλά να περιχαρακώνεται σε «τζάκια» και συμβατικούς πολιτικούς. Ο Όσκαρ Λαφοντέν είχε υποστηρίξει ότι «η καρδιά χτυπάει Αριστερά». Μπορεί να αρχίσει και… το μυαλό να σκέφτεται έτσι;
Η μεγαλύτερη επιτυχία του συστήματος είναι ότι κατάφερε να κυριαρχήσει στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Να τους πείσει ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε αλλιώς, παρά μόνο εξαρτώντας τις ζωές μας από τα κέρδη που αποθησαυρίζουν κάποια πανίσχυρα οικονομικά κέντρα. Όμως η κρίση αλλάζει τα δεδομένα και αφυπνίζει συνειδήσεις. Μετά την πρώτη μεγάλη απήχηση που είχα ως πολιτικός ακολούθησε μία ανεπανάληπτη επίθεση των ΜΜΕ προς το πρόσωπό μου και το κόμμα μας, που κράτησε σχεδόν δύο χρόνια. Η αιτία που ανέτρεψε τα αποτελέσματα της προσπάθειάς τους είχε να κάνει ακριβώς με αυτό: την κρίση. Οι πολίτες έπαψαν να «παίρνουν γραμμή» από τα δελτία των 8 και άρχισαν να παίρνουν γραμμή από το πορτοφόλι τους. Άρχισαν να ακούν ή να αναζητούν (διότι φροντίζουν να μην μας προβάλλουν τα κυρίαρχα ΜΜΕ) τις δικές πολιτικές προτάσεις. Διαπίστωσαν λοιπόν ότι όσα λέμε βγαίνουν αληθινά. Και κυρίως διαπίστωσαν ότι ο Συνασπισμός βάζει πλάτη! Δεν λέει απλώς λόγια. Οπότε μυαλό και συναίσθημα αρχίζουν σιγά σιγά να συνυπάρχουν και στην κοινωνία. Η απάθεια και ο φόβος μετατρέπονται με ταχύτατους ρυθμούς σε αποφασιστικότητα και πείσμα. Είναι πολύ κοντά η ώρα που θα μπορούμε να πούμε ότι τα πράγματα που θέλουμε να αλλάξουμε, μπορούν πραγματικά να αλλάξουν.
- Είναι νωρίς να αναζητήσει ο Συνασπισμός ένα «ηγετικό ισοδύναμο» του Αλέξη Τσίπρα; Σκέφτεστε το προσωπικό πολιτικό μέλλον σας;
Όχι δεν σκέφτομαι τέτοια. Όπως όλοι οι άνθρωποι της γενιάς μου, ζω με πάθος αυτό που συμβαίνει τώρα. Στην εποχή μας οι καταστάσεις αλλάζουν με ραγδαίες ταχύτητες, και δεν επιτρέπουν τέτοιου είδους σχεδιασμούς. Κάνω λοιπόν τη δουλειά που μου ανέθεσε το κόμμα μου και προσπαθώ να την κάνω όσο πιο καλά γίνεται. Εξ άλλου η εμπειρία των παρελθόντων χρόνων μας έχει διδάξει ότι όταν ο άνθρωπος κάνει σχέδια οι θεοί γελάνε!
