Καλώς ή κακώς μεγάλο μέρος του ελληνικού χρέους έχει περάσει στα χέρια των εταίρων μας στην ΕΕ και ως εκ τούτου η επαναδιαπραγμάτευση του μπορεί να γίνει υπό συνθήκες καλής πίστης και αμοιβαίου οφέλους.
του Σταύρου Μαυρογένη* **
Αν κάποιος πληκτρολογήσει “Greek debt” στο Google θα εμφανιστούν 79.000.000 αποτελέσματα.
Τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν δει το φως της δημοσιότητας παγκοσμίως χιλιάδες άρθρα, αναλύσεις, οικονομικοτεχνικές μελέτες τα οποία περιγράφουν το πρόβλημα αλλά υπολείπονται προτάσεων για την έξοδο από την κρίση χρέους.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση κλήθηκε για πρώτη φορά εκ συστάσεως της να αντιμετωπίσει ένα ζήτημα το οποίο τις προηγούμενες δεκαετίες αφορούσε κυρίως τις χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής με τις εν λόγω υπερχρεωμένες χώρες να υφίστανται πρώτες τις πολιτικές “one size fits all” του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και την άγρια λιτότητα που τους επιβλήθηκε για πολλά χρόνια και οδήγησε σε ένα σπιράλ διαρκούς υπανάπτυξης και οικονομικών κρίσεων με καταστρεπτικά αποτελέσματα για τους λαούς των χωρών αυτών.
Η διαφορά με την ελληνική περίπτωση είναι ότι το ΔΝΤ δεν είναι ο μοναδικός παίχτης.
Καλώς ή κακώς μεγάλο μέρος του ελληνικού χρέους έχει περάσει στα χέρια των εταίρων μας στην ΕΕ και ως εκ τούτου η επαναδιαπραγμάτευση του μπορεί να γίνει υπό συνθήκες καλής πίστης και αμοιβαίου οφέλους.
Δεν εννοούμε φυσικά για μονομερείς ενέργειες, αποχώρηση από το ευρώ, επαναφορά της δραχμής ή άλλες μαξιμαλιστικές προσεγγίσεις.
Η σημαντική ελάφρυνση του χρέους θα πρέπει να συνδυαστεί με την ανάπτυξη παράλληλα επενδυτικών πρωτοβουλιών που να αλλάζουν την παραγωγική βάση της χώρας.
Κοινώς να δημιουργείται πλούτος, θέσεις εργασίας, βελτίωση οικονομικού κλίματος που θα φέρει νέες επενδύσεις αξιοποιώντας παράλληλα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας.
Ο παγκόσμιος καταμερισμός εργασίας και η μεταφορά των κεφαλαίων στις χώρες του (πρώην) αναπτυσσόμενου Νότου έχουν σηματοδοτήσει το τέλος του εύκολου δανεισμού για την εξυπηρέτηση του κρατικού χρέους.
Επίσης, η αυτάρκεια σε καταναλωτικές ανάγκες δεν μπορεί να αποτελέσει την εναλλακτική στις πολιτικές λιτότητας καθώς εφαρμόστηκε στα καθεστώτα του υπαρκτού σοσιαλισμού με τις γνωστές συνέπειες.
Η εισαγωγή καινοτόμων προτάσεων διαχείρισης του χρέους συζητείται ελάχιστα και όλοι οι παράγοντες μένουν προσηλωμένοι σε αδιέξοδες πολιτικές οι οποίες έχουν κριθεί ως οι πλέον ακατάλληλες εξαιτίας της πολιτικής αποσταθεροποίησης και της διάρρηξης του κοινωνικού ιστού που επιφέρουν.
Υπάρχουν όμως εναλλακτικές; Η απάντηση έρχεται από τις πρώην υπερχρεωμένες χώρες του Νότου με τα debt swaps για την χρηματοδότηση έργων περιβαλλοντικής προστασίας ή προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.
Ο μηχανισμός λειτουργίας είναι εξαιρετικά απλός: η χώρα οφειλέτης έρχεται σε συνεννόηση με το πιστωτικό ίδρυμα ή τον κάτοχο των χρεογράφων ο οποίος με τη σειρά του αποδέχεται να πωλήσει τα ομόλογα σε αξία μικρότερη από αυτή που τα δάνεισε.
Στη συνέχεια το κράτος οφειλέτης ιδρύει ένα Ταμείο στο οποίο συμμετέχουν κυρίως Διεθνείς περιβαλλοντικές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και εγχώριες οι οποίες επιβλέπουν τη διαδικασία και αποφασίζουν για το συνολικό ποσό της χρηματοδότησης και ακύρωσης του χρέους.
Ένα απλό παράδειγμα για το πώς λειτουργεί η διαδικασία θα μπορούσε να είναι το εξής:
Βήμα 1: το νεοσυσταθέν Ταμείο (ας το ονομάσουμε Ταμείο Προσαρμογής στην Κλιματική αλλαγή, ΤΑ.Π.Κ.Α.) αγοράζει ελληνικό χρέος αξίας 80 εκατ. ευρώ για το ποσό των 46,5 εκατ. ευρώ.
Βήμα 2 : Η ελληνική κυβέρνηση εκδίδει δύο νέα έντοκα γραμμάτια στο ΤΑΠΚΑ πληρωτέα στα εξής ποσά: 20 εκατ ευρώ και 2) 36 εκατ. ευρώ με την ελληνική κυβέρνηση να λαμβάνει άμεσα 24 εκατ. ευρώ για την εξυπηρέτηση του χρέους..
Βήμα 3: Σε αντάλλαγμα για την ακύρωση του δανείου, η Ελληνική κυβέρνηση συμφωνεί να πληρώσει στο ΤΑΠΚΑ 1) 20 εκατ. ευρώ με 5% επιτόκιο τα επόμενα 10 χρόνια και 2) 36 εκατ. ευρώ με 4% επιτόκιο για τα επόμενα 20 χρόνια.
Τα επιτόκια είναι προφανώς ενδεικτικά και στην περίπτωση της Ελλάδας θα μπορούσαν να είναι ακόμη χαμηλότερα. Το ΤΑΠΚΑ θα χρησιμοποιήσει αυτές τις πληρωμές για να χρηματοδοτήσει σε βάθος χρόνου τις δραστηριότητες του.
Οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να συμπεριλαμβάνουν
Έργα υποδομής για την προστασία της παράκτιας ζώνης
Δημιουργία αυτοχρηματοδοτούμενων περιοχών περιβαλλοντικής προστασίας
Χρηματοδότηση πρότυπων οικοτουριστικών μονάδων
Επανακατάρτιση αλιέων και αγροτών σε πιο βιώσιμες πρακτικές
Χρηματοδότηση ΑΠΕ για τα νοικοκυριά και τις μικρές παραγωγικές μονάδες
Η διαδικασία είναι win – win: οι πιστωτές αποπληρώνονται μέρος του χρέους το οποίο υπάρχει σημαντικός κίνδυνος να μην πληρωθούν ποτέ.
Το κράτος χρηματοδοτεί τις υποχρεώσεις και αποκτά αξιοπιστία στο εξωτερικό. Δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας και επιτέλους η χώρα αποκτά παραγωγικό ιστό.
Τέλος η ΕΕ απαλλάσσεται από την παρουσία του ΔΝΤ και αποκτά τεχνογνωσία η οποία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλες χώρες.
Δηλαδή επανακτά το ηθικό πλεονέκτημα το οποίο έχει απολέσει από την επιλογή της γερμανικής ηγεσίας σε πολιτικές λιτότητας και αυτοτιμωρίας.
Με αυτή την στρατηγική η κυβέρνηση των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια έχει ακυρώσει πάνω από 800 εκατ. δολάρια χρέους 7 λατινοαμερικανικών χωρών.
Μέχρι στιγμής καμία χώρα δεν έχει αθετήσει τις υποχρεώσεις της στα debt swaps αποδεικνύοντας την αξιοπιστία του εγχειρήματος. Εμείς μπορούμε;
* Υπ. Δρ. του Παντείου Πανεπιστημίου σε θέματα Δικαίου του Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής
** Πρώτη δημοσίευση στη euractiv.gr
EBR
