Εικόνα ερήμωσης και εγκατάλειψης εμφανίζει το μοναδικό σπηλαιοπάρκο στην Ελλάδα, που βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Βόρα, κοντά στο Λουτράκι Αριδαίας, πίσω από τις ιαματικές πηγές.
Του Φώτη Κουτσαμπάρη
fkoutsamparis@makthes.gr
Η μοναδική έκθεση που δείχνει την εξέλιξη της αρκούδας «Ursus greece» παραμένει κλειστή, ενώ σημαντικό υλικό της μεταφέρθηκε στην Αθήνα πριν από επτά χρόνια και δεν έχει ακόμη επιστραφεί. Επιστήμονες υποστηρίζουν ότι πρέπει να αναδειχτεί η σπάνια φυσική κληρονομιά της περιοχής σε συνδυασμό με τα ιαματικά λουτρά και τους καταρράκτες του Βόρα.
Στο σπηλαιοπάρκο Αλμωπίας έχουν καταγραφεί και ερευνηθεί από το 1990 μέχρι σήμερα δεκαπέντε σπήλαια και έγκοιλα. Από αυτά το Βάραθρο είχε αναδειχθεί τουριστικά το 2002 και ήταν επισκέψιμο, αλλά έκλεισε λίγα χρόνια μετά και εγκαταλείφθηκε. Η Αρκουδοσπηλιά έχει παλαιοντολογικό ενδιαφέρον, ενώ το σπήλαιο των ανταρτών αρχαιολογικό. «Είναι ένας μοναδικός θησαυρός, μένει αναξιοποίητος και δεν μπορούν να τον επισκεφτούν όσοι πηγαίνουν στην περιοχή. Πρέπει να ασχοληθεί ένας αρμόδιος θεσμοθετημένος φορέας. Όσοι κάνουν το μπάνιο τους στα ιαματικά λουτρά θα μπορούν στη συνέχεια να κάνουν διαδρομές», αναφέρει στη «Μ» η αν. καθηγήτρια ΑΠΘ Ευαγγελία Τσουκαλά, δρ. παλαιοντολογίας, βιολόγος, γεωλόγος. Η κ. Τσουκαλά ήταν η υπεύθυνη της πρώτης ανασκαφής -έγινε το 1992- και συνέχισε την έρευνα μέχρι το 2006.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η έκθεση για την εξέλιξη της αρκούδας των σπηλαίων. «Είναι μοναδικό το πλήθος των απολιθωμάτων που την αντιπροσωπεύουν και βάσει αυτών ερμηνεύουμε την προϊστορία της περιοχής, διότι πριν από 43.000 χρόνια εκεί κυριαρχούσε αυτό το ζώο. Ζούσε μέσα στη σπηλιά, εκεί μεγάλωνε τα μικρά της. Όλη αυτήν την ιστορία μπορούμε να την περιγράψουμε μελετώντας αυτό το υλικό. Η έκθεση είναι μοναδική για τα ελληνικά δεδομένα», σημειώνει η κ. Τσουκαλά. Μέρος του υλικού της έκθεσης μεταφέρθηκε το 2005 στην Εφορεία Παλαιοντολογίας στην Αθήνα και ακόμη δεν έχει επιστραφεί. «Η διάσπαση του υλικού προκαλεί προβλήματα στη μελέτη του. Πρέπει να επιστραφεί, για να υπάρχει ολοκληρωμένη εικόνα», τονίζει η δρ. παλαιοντολογίας. Υλικό από το σπηλαιοπάρκο εκτίθεται και στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Αριδαίας, το οποίο επίσης είναι κλειστό.
Η έρευνα στη σπηλιά άρχισε το 1990 από το ΑΠΘ έπειτα από πληροφορίες του σπηλαιοερευνητή Κ. Ατακτίδη για την παρουσία απολιθωμάτων της αρκούδας των σπηλαίων, που φανερώθηκαν από τις εκτεταμένες λαθρανασκαφές μέσα στα σπήλαια. Η πρώτη ανασκαφή σύμφωνα με την απόφαση του ΥΠΠΟ έγινε τον Αύγουστο του 1992 με υπεύθυνη την Ευαγγελία Τσουκαλά (τμήμα Γεωλογίας του ΑΠΘ) και τον ομότιμο καθηγητή Αρχαιολογίας Γιώργο Χουρμουζιάδη υπό την επίβλεψη της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας. Η ανασκαφική έρευνα συνεχίστηκε μέχρι το 2006 με την ένταξή της στα προγράμματα ανασκαφών της ΕΠΣ με εκπρόσωπο το δρ. Ε. Καμπούρογλου, αρχαιογεωμορφολόγο.
10 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ
Η αρκούδα των σπηλαίων σύμφωνα με την κ. Τσουκαλά μπορεί να γίνει το έμβλημα του σπηλαιοπάρκου Αλμωπίας. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ως λογότυπος στα έντυπα που αφορούν το σπηλαιοπάρκο και την επιχείρηση των Λουτρών (εισιτήρια, φυλλάδια κ.ά.). Οι προτάσεις για προγράμματα χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ανάπτυξη του Μουσείου «Κώστας Ατακτίδης» για μία εναλλακτική πρόταση ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, ώστε να καταστεί πόλος έλξης επιστημόνων και τουριστών, είναι:
1. Αξιοποίηση του Βαράθρου: Πρόκειται για ένα θεαματικό έγκοιλο βάθους 52 μ., που αξιοποιήθηκε τουριστικά το 2002 με επικεφαλής τον Κώστα Ατακτίδη. Λειτούργησε μερικά χρόνια και κατόπιν έκλεισε με απόφαση του ΥΠΠΟ και έκτοτε εγκαταλείφθηκε. Εμφανίζει ενδιαφέροντα διάκοσμο, καθώς και ίχνη κροκαλοπαγούς.
2. Αξιοποίηση του σπηλαιοπάρκου Αλμωπίας για πεζοπορία, αναρρίχηση, καταρρίχηση, διαβίωση στη φύση, σπηλαιολογία (επιστημονική και αθλητικά), ορειβασία.
3. Αξιοποίηση της αρκουδοσπηλιάς με εναέριους διαδρόμους και αποκαλυμμένα επίπεδα ανασκαφής.
4. Το Μουσείο στα Λουτρά να αποτελέσει κέντρο ενημέρωσης για σπηλαιολογικά, παλαιοντολογικά θέματα. Λόγω της θέσης του μπορεί να συνδέσει τα Λουτρά με το σπηλαιοπάρκο Αλμωπίας. Καλό θα είναι να στεγάσει τα χιλιάδες απολιθώματα της αρκουδοσπηλιάς, ευρήματα των υπόλοιπων σπηλιών και ό,τι έχει να κάνει με τη φυσική ιστορία του τόπου. Πρέπει να προβλεφθεί και ιδιαίτερος χώρος ενημέρωσης των επισκεπτών για το σπηλαιοπάρκο.
5. Ίδρυση Κέντρου Σπηλαιολογικών Ερευνών με στόχο την επιστημονική ανάδειξη θεμάτων σπηλαιολογίας και παλαιοντολογίας.
6. Θεσμικά επίσης να υπάρχει υποχρεωτική παρουσία εκπροσώπου στις διάφορες διοργανώσεις από υπουργεία και άλλους φορείς.
7. Ίδρυση Συλλόγου Φίλων του Φυσιογραφικού Μουσείου Αλμωπίας, ο οποίος θα είναι ο επιστημονικός και πολιτιστικός φορέας που θα συμβάλει στην προώθηση και την οργάνωση των δραστηριοτήτων του Μουσείου.
8. Να διαμορφωθεί κατάλληλα η είσοδος των Λουτρών με τρισδιάστατη αναπαράσταση σε φυσικό μέγεθος της αρκούδας των σπηλαίων -σήμα κατατεθέν του σπηλαιοπάρκου- ώστε να προϊδεάζεται ο επισκέπτης για το τι μπορεί να δει και να ζήσει στο σπηλαιοπάρκο.
9. Oδηγός του σπηλαιοπάρκου Αλμωπίας στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα.
10. Χάρτης του σπηλαιοπάρκου με τις διαδρομές.
