Της Ντέπυς Χιωτοπούλου (nchiotopoulou@ekdotiki.gr)
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ιδρύθηκε από τον Κάσσανδρο, ενός από τους Επιγόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου και μια από τις πρωταγωνιστικές φυσιογνωμίες στους πολέμους των Διαδόχων, που βασίλεψε στο χώρο της Μακεδονίας, συνενώνοντας 26 πολίχνες που βρίσκονταν γύρω από το Θερμαϊκό κόλπο. Έλαβε το όνομά της προς τιμήν της συζύγου του, ετεροθαλούς αδελφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου και θυγατέρας του Φιλίππου Β’ και της πέμπτης συζύγου του. Το όνομά της προέρχεται από τη σύνθεση των λέξεων Θεσσαλών και Νίκη, σε ανάμνηση της νίκης των Μακεδόνων και του Κοινού των Θεσσαλών έναντι της τυραννίδας των Φερών και των συμμάχων της, Φωκέων. Η Θεσσαλονίκη, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας μας, μεταξύ άλλων, σας προσκαλεί και σας καλωσορίζει σ' ένα μοναδικό ταξίδι ιστορικών μνημείων, μουσείων, γεύσεων, παραδόσεων!
ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ (τηλ. 2310 270008)
Ναός σύμβολο, αφιερωμένος στον προστάτη και πολιούχο της Θεσσαλονίκης, τον Άγιο Δημήτριο, ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της πόλης βρίσκεται στην ομώνυμη οδό και είναι πεντάκλιτη βασιλική. Ο σημερινός ναός κτίστηκε από τον επίσκοπο Ιωάννη τον 7ο αιώνα, στα ερείπια παλαιότερου ναού. Στη δε κρύπτη βρίσκεται ο χώρος μαρτυρίου του Αγίου, όπου διασώζεται το αρχικό μαρτύριο που περιείχε το σώμα του Αγίου και τη δεξαμενή του αγιάσματος. Ο ναός του Αγίου Δημητρίου, από το 1988 έχει ανακηρυχθεί Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO, ενώ κάθε χρόνο, στις 26 Οκτωβρίου – όπως και όλη η πόλη- γιορτάζει με λαμπρές εκδηλώσεις, παράλληλα και με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον τουρκικό ζυγό, στις 26 Οκτωβρίου του 1912.
ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ (τηλ. 2310 270253)
Μία από τις παλαιότερες εκκλησίες της πόλης, η Αγία Σοφία, στην ομώνυμη πλατεία, χτίστηκε τον 8ο αιώνα στη θέση μιας μεγάλης παλαιοχριστιανικής βασιλικής, που καταστράφηκε, πιθανόν από σεισμό, στις αρχές του 7ου αιώνα. Το 1204, όταν με την Δ' Σταυροφορία κυριεύθηκε η πόλη από τους σταυροφόρους, η Αγία Σοφία μετατράπηκε στον καθολικό καθεδρικό ναό της Θεσσαλονίκης. Είναι χτισμένη στον αρχιτεκτονικό τύπο της βασιλικής με θολωτό ενώ κατά την επίσκεψή σας στο εσωτερικό της θα θαυμάσετε τα ψηφιδωτά, τα κιονόκρανα, τις τοιχογραφίες καθώς και την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της.
ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΩΝ ΧΑΛΚΕΩΝ (τηλ. 2310 272910)
Η εκκλησία βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και συγκεκριμένα στην πλατεία Αρχαίας Αγοράς, βόρεια της Εγνατίας Οδού στο σημείο που διασταυρώνεται με την οδό Αριστοτέλους που οδηγεί στην Πλατεία Αριστοτέλους. Η αρχαιολογική τοποθεσία της ρωμαϊκής αγοράς της πόλης ονομάστηκε «Η Παρθένος των Χαλκουργών», επειδή η τοποθεσία της γειτνιάζει με την περιοχή όπου παραδοσιακά ζούσαν οι χαλκουργοί της πόλης. Ο ναός της Παναγίας των Χαλκέων ο οποίος ανεγέρθη στις αρχές του 11ου αιώνα, είναι γνωστός με την ονομασία «Κόκκινη εκκλησία» λόγω του χαρακτηριστικού χρώματος των πλίνθων που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή του. Η κάτοψή του είναι βυζαντινού ρυθμού. Η εξωτερική όψη είναι διακοσμημένη με μία πληθώρα καμάρων και παραστάδα, στοιχεία παρμένα από την πολίτικη επιρροή ενώ εσωτερικά, το μεγαλύτερο μέρος της διακόσμησης είναι με σκαλιστά μάρμαρα και νωπογραφίες. Με την άλωση της πόλης το 1430 από τους Οθωμανούς κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η εκκλησία μετατράπηκε σε τζαμί που ονομαζόταν Καζανκιλάρ Καμί (Τζαμί των Καζανοεμπόρων).
ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΣ (τηλ. 2310 227369)
Ο ιερός ναός της Παναγίας της Αχειροποιήτου βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, στην οδό Αγίας Σοφίας, και είναι η παλαιότερη, καλύτερα σωζόμενη βασιλική της Θεσσαλονίκης. Κατασκευάστηκε τον 5ο αιώνα, είναι αφιερωμένη στη Θεοτόκο και η ονομασία της οφείλεται στην «αχειροποίητη» λατρευτική εικόνα της Θεοτόκου δεομένης που βρισκόταν στο ναό. Ο ναός της Αχειροποιήτου ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο της παλαιοχριστιανική τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με υπερώα. Από ανασκαφές που έγιναν στο εσωτερικού του μνημείου αποκαλύφθηκε ότι ο ναός ιδρύθηκε πάνω σε ένα μεγάλο δημόσιο λουτρό (βαλανείο), ενώ παλαιότεροι συγγραφείς και περιηγητές πίστευαν ότι στη θέση του βρισκόταν στην αρχαιότητα ναός της Θερμαίας Αφροδίτης. Μετά την κατάκτηση της πόλης από τους Οθωμανούς το 1430, η Αχειροποίητος ήταν η πρώτη εκκλησία της πόλης που μετατράπηκε σε τζαμί, από τον ίδιο το σουλτάνο, Μουράτ Β.
ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ (ΡΟΤΟΝΤΑ) (τηλ. 2310 227677)
Στο κέντρο της πόλης, πάνω από την Αψίδα Γαλερίου (Καμάρα), ο κυκλικός ναός του Αγίου Γεωργίου, αποτελεί κτίσμα του 4ου αιώνα και ανεγέρθη από τον Καίσαρα Γαλέριο για να χρησιμοποιηθεί ως ειδωλολατρικός ναός αφιερωμένος στο Δία. Στα τέλη του 4ου αιώνα, ο ναός μετατράπηκε σε χριστιανικό, η δε ονομάσιά του, Ροτόντα, οφείλεται στο κυκλικό του σχήμα. Και ο ναός του Αγίου Γεωργίου μετατράπηκε σε τζαμί, μέχρι το 1912, με την απελευθέρωση της πόλης.
ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ (τηλ. 2310 271520)
Είναι η μητρόπολη της Θεσσαλονίκης και συνδέεται με την ιστορία της πόλης και ολόκληρης της Μακεδονίας, φιλοξενώντας στους χώρους της, κάτω από το Ιερό Βήμα, την Κρύπτη του Μακεδονικού Αγώνα. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, Αγίας Σοφίας με Μητροπόλεως.
ΜΟΝΗ ΒΛΑΤΑΔΩΝ (τηλ. 2310 209913)
Στην Άνω Πόλη, στα Βυζαντινά τείχη της Θεσσαλονίκης, η Μονή Βλατάδων, ιδρύθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα σε χώρο που πιθανώς να φιλοξενούσε παλαιότερο ναό, από τον κρητικής καταγωγής μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Δωρόθεο Βλαττή και τον αδελφό του Μάρκο. Σήμερα η Μονή ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Από το αρχικό κτίσμα σώζεται μόνο το ιερό και λίγα άλλα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Σύμφωνα με τοπική παράδοση η Μονή είναι κτισμένη στον τόπο όπου κήρυττε ή διέμενε ο Απόστολος Παύλος κατά τη διαμονή του στην πόλη.
ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΤΟΥ ΟΡΦΑΝΟΥ (τηλ. 2310 209913)
Κτισμένος στις αρχές του 14ου αιώνα, ο ναός του Αγίου Νικολάου του Ορφανού είναι παλαιό βυζαντινό καθολικό μονής της Θεσσαλονίκης ενώ συγκαταλέγεται και στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Το όνομα του ναού συναντάται για πρώτη φορά σε πηγές του 17ου και 18ου αιώνα και ταυτίζεται με τον άγνωστο κτήτορα του μνημείου που ανήκε στην οικογένεια των Ορφανών ή στη λειτουργία ορφανοτροφείου στο χώρο της μονής, είτε αποδίδεται στην ιδιότητα του Αγίου Νικολάου ως προστάτη των χηρών και των ορφανών. Βρίσκεται εντός των τειχών της πόλης, μεταξύ των οδών Ηροδότου και Αποστόλου Παύλου.
ΟΧΥΡΩΜΑΤΙΚΑ ΤΕΙΧΗ
Κατασκευάστηκαν από τον Θεοδόσιο το Μεγάλο τον 4ο αιώνα και επισκευάστηκαν πολλές φορές για να αντέξουν στις βαρβαρικές επιδρομές. Σήμερα σώζονται τμήματα των τειχών κυρίως πάνω από την Εγνατία και στις Συκιές.
ΕΠΤΑΠΥΡΓΙΟ (ΓΕΝΤΙ ΚΟΥΛΕ)
Το Φρούριο του Επταπυργίου, γνωστό και ως Γεντί Κουλέ, βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο των τειχών της Θεσσαλονίκης, εντός της Ακρόπολης, και αποτελείται από δύο ενότητες: το βυζαντινό φρούριο, το οποίο συνθέτουν δέκα πύργοι, καθώς και τα νεότερα κτίσματα των φυλακών, που έχουν κτιστεί εντός κι εκτός του φρουρίου. Γύρω στο 1890 το μνημείο χρησιμοποιήθηκε ως ανδρικές, γυναικείες και στρατιωτικές φυλακές. Το 1989 οι φυλακές μεταφέρθηκαν και το Επταπύργιο αποδόθηκε στην αρμοδιότητα του Υπουργείο Πολιτισμού. Στις μέρες μας φιλοξενούνται εικαστικές εκθέσεις.
ΛΕΥΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ (τηλ. 2310 267832)
Σήμα κατατεθέν - σύμβολο, ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης, είναι ένας οχυρωματικός πύργος του 15ου αιώνα, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια ως κατάλυμα φρουράς Γενιτσάρων και ως φυλακή θανατοποινιτών. Το ύψος του φτάνει τα 34 μ., η περίμετρος τα 70 μ. ενώ διαθέτει και 6 ορόφους οι οποίοι επικοινωνούν με εσωτερικό κλιμακοστάσιο, το οποίο ελίσσεται κοχλιωτά και σε επαφή με τον εξωτερικό τοίχο. Σε κάθε όροφο υπάρχει μια κεντρική κυκλική αίθουσα με την οποία επικοινωνούν μικρότερα τετράπλευρα δωμάτια. Στον έκτο όροφο υπάρχει δώμα με πανοραμική θέα. Στην αρχή ονομαζόταν Πύργος του Λέοντος, όπως αναφέρει τουρκική επιγραφή του 1535-1536, η οποία υπήρχε στην είσοδό του εξωτερικού περιβόλου. Από τον 17ο αιώνα και μετά ονομαζόταν ανεπίσημα Φρούριο της Καλαμαριάς και Πύργος των Γενιτσάρων. Μετά την διάλυση του τάγματος των Γενίτσαρων το 1826 απόκτησε το όνομα Kanli Kule, δηλαδή Πύργος του Αίματος, λόγω των σφαγών των Γενιτσάρων. Το όνομα διατηρήθηκε και μετά το 1826 λόγω της λειτουργίας του ως φυλακή μελλοθανάτων και τόπο βασανιστηρίων, τα οποία συχνά εκτελούνταν από τους Γενιτσάρους γεμίζοντας με αίμα τους τοίχους. Το σύγχρονο όνομά του το πήρε όταν ένας εβραίος κατάδικος τον ασβέστωσε με αντάλλαγμα την ελευθερία του, το 1891. Μέχρι το 1912 ο χριστιανικός πληθυσμός συνεχίζει να τον αναφέρει Kanli Kule ενώ ο εβραϊκός υιοθετεί το Toree Blanca που υιοθετούν και οι τούρκοι ως Beyaz Kule, δηλαδή Λευκός Πύργος. Ο Λευκός Πύργος είναι ανοιχτός καθημερινά (εκτός Δευτέρας) και ώρες 08.30 π.μ. - 15.00.
ΛΟΥΤΡΑ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ
Το 1444 κτίστηκε το πρώτο οθωμανικό λουτρό στη Θεσσαλονίκη, το Μπέη Χαμάμ, γνωστό με το όνομα Λουτρά Παράδεισος. Βρίσκεται επί της οδού Εγνατία, στο ύψος της οδού Αριστοτέλους. Λειτούργησε ως χαμάμ μέχρι τη δεκαετία του 1960 ενώ στις μέρες μας λειτουργεί ως χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων.
ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΓΟΡΑ
Η Ρωμαϊκή Αγορά, η οποία βρίσκεται πάνω από την Εγνατία οδό, στο ύψος της Αριστοτέλους, αποτελεί έργο του 2ου-3ου αιώνα μ.Χ. Η στοά της ήταν διπλή, με κίονες που είχαν ανάγλυφες παραστάσεις . Αξιόλογα είναι η πλατεία, τα λουτρά και το ωδείο. Στην αγορά υπήρχε μια συστοιχία κιόνων που αποτελούνταν από οκτώ ειδώλεια: της Μαινάδας, του Διονύσου, της Αριάδνης, της Λήδας, του Γανυμήδη, του Διόσκουρου, της Αύρας και της Νίκης και ήταν γνωστά στους Θεσσαλονικείς ως οι «μαγεμένες» (las incantadas στα ισπανοεβραϊκά). Οι «μαγεμένες» μεταφέρθηκαν στο μουσείο του Λούβρου, στο Παρίσι, το 1864 από τον Γάλλο παλαιογράφο Εμμανουέλ Μιλέρ, αλλά ποτέ δεν εκτέθηκαν στο μουσείο.
ΠΛΑΤΕΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ
Στην καρδιά της πόλης, η Πλατεία Αριστοτέλους δημιουργήθηκε μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 και σχεδιάστηκε από τον Γάλλο αρχιτέκτονα - πολεοδόμο Ερνέστ Εμπράρ. Τη σημερινή της μορφή άρχισε να την αποκτά από τη δεκαετία του '50 και μετά.
ΑΔΡΙΑΝΤΑΣ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Στη Νέα Παραλία της Θεσσαλονίκης, σε κοντινή απόσταση από το Λευκό Πύργο, θα συναντήσετε τον αδριάντα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Μέγα Αλέξανδρος υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους στρατηγούς της ιστορίας, που σε ηλικία μόλις 33 ετών είχε κατακτήσει το μεγαλύτερο μέρος του τότε γνωστού κόσμου (4ος αιώνας π.Χ.). Γεννήθηκε στην Πέλλα και γονείς του ήταν ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Β' και η πριγκήπισσα της Ηπείρου Ολυμπιάδα.
ΑΓΟΡΑ ΜΟΔΙΑΝΟ
Πρόκειται για κλειστή (σκεπαστή) αγορά στο κέντρο της πόλης που περιβάλλεται από τις οδούς Αριστοτέλους, Ερμού, Κομνηνών και Βασιλέως Ηρακλείου. Χτίστηκε από τον μηχανικό Ελί Μοδιάνο το 1922. Στεγάζει κυρίως καταστήματα τροφίμων (κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία, παντοπωλεία κ.ά), ταβερνάκια και λίγα μπαράκια.
ΑΓΟΡΑ ΒΛΑΛΗ (ΚΑΠΑΝΙ)
Άλλη μια αγορά στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, η αγορά Βλάλη -γνωστή και ως Καπάνι-, προσφέρεται τόσο για αγορές σε τρόφιμα αλλά και σε μαγαζάκια με διάφορα είδη του εμπορίου.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ (τηλ. 2310 831037)
Το Αρχαιολογικό μουσείο Θεσσαλονίκης δημιουργήθηκε από τον αρχιτέκτονα Πάτροκλο Καραντινό, και βρίσκεται στην πλατεία ΧΑΝΘ, σε απόσταση αναπνοής από τη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ). Τα εκθέματα, τα οποία φιλοξενεί, προέρχονται από τις ανασκαφές, που έχουν πραγματοποιηθεί στην πόλη της Θεσσαλονίκης και στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας. Μεταξύ άλλων φιλοξενούνται και ευρήματα απ' τις ανασκαφές στους Βασιλικούς Τάφους της Βεργίνας. Οι ώρες λειτουργίας του αρχαιολογικού μουσείου είναι Δευτέρα 13.30 – 20.00 και καθημερινά 08.00 π.μ. - 20.00.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ(τηλ. 2313 306400)
Το μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης βρίσκεται επί της Λεωφόρου Στρατού 2 και τα εκθέματά του παρουσιάζονται ανά θέμα, έτσι ώστε ο επισκέπτης να σχηματίσει πλήρη εικόνα για ορισμένες όψεις του πολιτισμού του Βυζαντίου. Μεταξύ άλλων, παρουσιάζονται η αρχιτεκτονική και η διακόσμηση των εκκλησιών τους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού, γίνεται αναπαράσταση των παλαιοχριστιανικών νεκροταφείων και αναδεικνύεται η ταφική αρχιτεκτονική και ζωγραφική
κ.ά. Οι ώρες λειτουργίας του μουσείου βυζαντινού πολιτισμού είναι Δευτέρα 13.30 – 20.00 και καθημερινά 08.00 π.μ. - 20.00.
ΛΑΔΑΔΙΚΑ
Γνωστή περιοχή στο κέντρο της πόλης για τα ταβερνάκια της, τα εστιατόρια και τα μπαράκια, τα Λαδάδικα, θα σας μεταφέρουν σ' άλλες εποχές. Υπήρξαν εμπορική περιοχή, όπου ήταν εγκατεστημένα κυρίως καταστήματα τροφίμων και εμπορίας λαδιού. Τα Λαδάδικα γλίτωσαν από την πυρκαγιά του 1917, καθώς όμως το εμπόριο τροφίμων μετακινήθηκε σε άλλες περιοχές, πολλά από τα καταστήματα έκλεισαν και στη θέση τους άρχισαν να λειτουργούν οίκοι ανοχής και κακόφημα μαγαζιά. Μετά το σεισμό του 1978 αποφασίστηκε η ανάπλαση της περιοχής, που οδήγησε στην εγκατάσταση πολλών χώρων διασκέδασης αλλάζοντας ριζικά τον χαρακτήρα της.
Ακόμη
Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών, Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας, Ολυμπιακό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Κινηματογράφου, Μουσείο Φωτογραφίας, Σιδηροδρομικό Μουσείο, Πολεμικό Μουσείο, Εβραϊκό Μουσείο, Πλατεία Άθωνος (γραφική περιοχή με λιθόστρωτα δρομάκια γεμάτα ταβερνούλες, μπαράκια και μαγαζιά με παραδοσιακά προϊόντα), περιοχή Βαλαωρίτου με πληθώρα από μπαράκια ιδανικά για νυχτερινή διασκέδαση, Μπεζεστένι (κλειστή αγορά) επί της Βενιζέλου με Σολωμού, Τζαμί Αλατζά Ιμαρέτ επί της Κασσάνδρου 91, Σπίτι Κεμάλ Ατατούρκ (Τουρκικό Προξενείο), Τσινάρι παραδοσιακή γειτονιά στην Ανω Πόλη με ταβερνάκια κ.ά.
Πολιτιστική Διαδρομή
Η Πολιτιστική Διαδρομή του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (ΟΑΣΘ) ακολουθεί την «Ιστορία της Θεσσαλονίκης» με στάσεις στα πολυάριθμα ιστορικά μνημεία. Η αφετηρία και το τέρμα της διαδρομής είναι ο Λευκός Πύργος και η διάρκεια κυμαίνεται στη μία ώρα. Δρομολόγια με το λεωφορείο «Πολιτιστική Γραμμή» με το νούμερο 50 εκτελούνται κάθε μια ώρα, με ώρα έναρξης στις 08.00 π.μ. και λήξη στις 21.00. Περισσότερες πληροφορίες στο www.oasth.gr ή στο τηλεφωνικό νούμερο 185.
