Το συζητούμε πράγματι να υψώσουμε ένα φράγμα στο στενό του Γιβραλτάρ; Ή να μεταφέρουμε νερό από τον Αμαζόνιο στην Αφρική; Εργα φαραωνικών διαστάσεων όπως αυτά μπορεί να καταστούν σύντομα επίκαιρα, όπως συνέβη με το κανάλι της Νικαράγουας που ήδη μπήκε μπροστά!
Πριν από περίπου δύο μήνες άρχισε να κατασκευάζεται η μεγαλύτερη διώρυγα όλων των εποχών. Θα ενώνει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό ωκεανό διασχίζοντας 278 χλμ. μέσα από τη Νικαράγουα και οι κατασκευαστές της ισχυρίζονται ότι θα αποτελέσει το σπουδαιότερο μηχανικό επίτευγμα στην Ιστορία. Τα φαραωνικών διαστάσεων έργα γοήτευαν ανέκαθεν τον άνθρωπο. Οπως φαίνεται, η γοητεία αυτή δεν έχει ξεθωριάσει στο ελάχιστο. Αντιθέτως, με την πρόοδο της μηχανικής τα οράματα αγγίζουν όλο και μεγαλύτερες κλίμακες. Εκτός από τη νέα διώρυγα της Νικαράγουας, που αντίθετα με όλες τις προσδοκίες μπήκε τελικά στον δρόμο για την υλοποίησή της, σας παρουσιάζουμε επίσης επτά ιδέες που προτείνουν οι λάτρεις της μεγα-μηχανικής για τον πλανήτη. Κάποιες, όπως η ένωση της Ασίας με την Αμερική με μια γέφυρα ή μια σήραγγα στον Βερίγγειο πορθμό ή η κατασκευή ενός αγωγού που θα μεταφέρει γλυκό νερό από τον Αμαζόνιο στη Σαχάρα, θα μπορούσαν να είναι υλοποιήσιμες και να προσφέρουν οφέλη. Αλλες, όπως το κλείσιμο της Μεσογείου με ένα φράγμα στο Γιβραλτάρ ή η ένωση του Ατλαντικού με τον Ειρηνικό ωκεανό με την ανατίναξη του Ισθμού του Παναμά, εκτός από εξαιρετικά δύσκολα υλοποιήσιμες ή και παντελώς ανέφικτες, θα μπορούσαν να έχουν ανυπολόγιστα καταστρεπτικές συνέπειες.
Ολοι έλεγαν ότι δεν πρόκειται να γίνει ποτέ. Παρ' όλα αυτά πρόσφατα ξεκίνησαν τα έργα για ένα τεράστιο κανάλι που θα ενώνει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό. Η κατασκευή τής μήκους 278 χλμ. διώρυγας μέσα από τη Νικαράγουα θα απαιτήσει τη μετακίνηση δισεκατομμυρίων τόνων γης και θα κοστίσει περισσότερο από 50 δισ. δολάρια. Αν τελικά ολοκληρωθεί η νέα διώρυγα θα είναι φαρδύτερη, βαθύτερη και τρεις φορές μακρύτερη από τη Διώρυγα του Παναμά. Οι κατασκευαστές της ισχυρίζονται ότι θα είναι το μεγαλύτερο έργο μηχανικής στην Ιστορία. Οπωσδήποτε όμως δεν θα είναι το μεγαλύτερο που έχει προταθεί ποτέ. «Ολοι μας ζούμε σε μέρη όπου γίνονται συνεχώς κατασκευές και σχέδια με τη βοήθεια της μηχανικής» λέει ο ειδικός στη μεγα-μηχανική Στάνλεϊ Μπρουν από το Πανεπιστήμιο του Κεντάκι στο Λέξινγκτον. Είναι λοιπόν φυσικό να κάνουμε όλο και πιο μεγάλα κατασκευαστικά όνειρα, προσθέτει.
Ισως έχει δίκιο. Μερικά όμως από αυτά τα όνειρα ακούγονται σαν τις απειλές των κακών στις ταινίες του Τζέιμς Μποντ - όπως π.χ. το να πλημμυρίσουμε με νερό την Κοιλάδα του Θανάτου στην Καλιφόρνια ή να τινάξουμε στον αέρα τον Ισθμό του Παναμά. Αλλα, όπως το να φράξουμε ολόκληρες θάλασσες για να παράγουμε υδροηλεκτρική ενέργεια, ξεπερνούν το ανθρώπινο μυαλό. Σας παρουσιάζουμε επτά από τα μεγαλύτερα προτεινόμενα κατασκευαστικά σχέδια στον κόσμο. Μπορούμε πραγματικά να υλοποιήσουμε κάποιο από αυτά; Και αν ναι, θα έπρεπε να το κάνουμε;
1. Φράγμα στον Ατλαντικό
Μεγαλύτερο από αυτό δεν γίνεται. Θα μπορούσαμε να χτίσουμε ένα φράγμα κατά μήκος του Πορθμού του Γιβραλτάρ μετατρέποντας τη Μεσόγειο σε μια τεράστια κλειστή δεξαμενή. Αυτό προτάθηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1920 από τον γερμανό αρχιτέκτοναΧέρμαν Ζέργκελ. Καθώς η εισροή νερού στη Μεσόγειο θα διακοπεί, η θάλασσα θα αρχίσει να εξατμίζεται. Αφήνοντας τη στάθμη της να πέσει κατά 200 μέτρα θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε 600.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα νέων εδαφών.
Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της Atlantropa, όπως είναι γνωστό το εν λόγω σχέδιο, θα ήταν φυσικά τεράστιες. Ισως το πλέον καταστροφικό αναφορικά με αυτή την ιδέα είναι ότι κατεβάζοντας τη Μεσόγειο κατά 200 μέτρα θα ανεβάζαμε τη θαλάσσια στάθμη στον υπόλοιπο κόσμο κατά 1,35 μέτρα. «Αυτό είναι αδύνατον από την άποψη της πολιτικής» λέει ο Ρίτσαρντ Κάθκαρτ, σύμβουλος ακινήτων στο Μπέρμπανκ της Καλιφόρνιας και λάτρης των μεγα-έργων, ο οποίος έχει γράψει αρκετά σχετικά άρθρα και βιβλία. «Οι πανεπιστημιακοί επίσης φοβούνται να μιλήσουν για μεγάλες ιδέες» προσθέτει.
Καθώς η θαλάσσια στάθμη προβλέπεται να ανέβει κατά δεκάδες μέτρα τους επόμενους αιώνες, ο κ. Κάθκαρτ θεωρεί ότι αξίζει να ξανασκεφτούμε την ιδέα ενός φράγματος κατά μήκος του πορθμού του Γιβραλτάρ. Αντί να χαμηλώσει τη στάθμη της Μεσογείου το φράγμα θα μπορούσε να τη διατηρήσει στο σημερινό της επίπεδο, σώζοντας από τη θάλασσα καλλιεργήσιμες εκτάσεις που βρίσκονται σε μικρό υψόμετρο αλλά και πόλεις όπως η Βενετία και η Αλεξάνδρεια. Ειδικά η Αίγυπτος θα ωφελείτο ιδιαίτερα. Οπως έχουν αυτή τη στιγμή τα πράγματα, η άνοδος των νερών θα πλημμυρίσει μεγάλα τμήματα του Δέλτα του Νείλου και θα εκτοπίσει εκατομμύρια ανθρώπους ως το 2100.
2. Υπερατλαντικός αγωγός ύδρευσης
Η Βόρεια Αφρική θα χρειαζόταν λίγο περισσότερο γλυκό νερό. Η κοντινότερη πιθανή πηγή είναι ο δεύτερος σε μέγεθος ποταμός του κόσμου, ο Κονγκό, όμως αυτός κυλάει σε μια άστατη, επικίνδυνη περιοχή. Γιατί λοιπόν, αντ' αυτού, να μην αντλήσουμε νερό από τον μεγαλύτερο ποταμό του κόσμου, τον Αμαζόνιο; Το μόνο που θα χρειαστούμε είναι ένας αγωγός. Ενας πολύ μακρύς αγωγός.
Η ιδέα της μεταφοράς νερού με αγωγό από τη μια άκρη του Ατλαντικού στην άλλη υπάρχει τουλάχιστον από το 1993, όταν ο Χάινριχ Χέμερ την παρουσίασε σε μια επιθεώρηση αφιερωμένη σε φαντασιώσεις, τη «Speculations in Science and Technology». Οραματίστηκε έναν αγωγό μήκους 4.300 χιλιομέτρων ο οποίος θα μετέφερε 10.000 κυβικά μέτρα νερού το δευτερόλεπτο, αρκετά για να αρδεύσουν 315.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Το ζήτημα έμεινε εκεί ως το 2010, όταν ο Βιορέλ Μπαντέσκου, φυσικός στο Πολυτεχνείο του Βουκουρεστίου στη Ρουμανία, επανεξέτασε την ιδέα μαζί με τον κ. Κάθκαρτ. Πρότειναν να βυθιστεί ένας αγωγός 100 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του ωκεανού και να στερεωθεί στον βυθό ανά τακτά διαστήματα. Ο αγωγός θα έπρεπε να έχει πλάτος τουλάχιστον 30 μέτρα και να διαθέτει ως 20 σταθμούς άντλησης για να διατηρείται η ροή του νερού. Θα ξεκινούσε στα ανοιχτά των ακτών, εκεί όπου εκβάλλεται το γλυκό νερό από τον Αμαζόνιο - «νερό το οποίο αποβάλλεται από την ήπειρο της Νότιας Αμερικής» όπως το θέτει ο κ. Κάθκαρτ. Συνολικά εκτιμά ότι ο αγωγός θα κόστιζε περίπου 20 τρισεκατομμύρια δολάρια. Κάτοικοι της Σαχάρας, αρχίστε αμέσως να κάνετε οικονομίες.
Ισως θα ήταν πιο συνετό να ξεκινήσουμε με κάτι μικρότερο - ενδεχομένως μεταφέροντας γλυκό νερό με αγωγό 2.000 χλμ. από την καταπράσινη Παπούα Νέα Γουινέα στην Κουίνσλαντ της Αυστραλίας. Το 2010 ο επιχειρηματίας Φρεντ Αριελ ανακοίνωσε σχέδια για μια μελέτη προκειμένου να διαπιστωθεί το εφικτό της κατασκευής ενός αγωγού κόστους 30 δισ. δολαρίων. Εφέτος η κυβέρνηση της Παπούα Νέας Γουινέας ενέκρινε την ιδέα καταρχήν, όμως η Κουίνσλαντ ανακοίνωσε ότι δεν «εξετάζει ενεργά» το σχέδιο.
3. Νερό στις γούβες
Το 1905 μηχανικοί των αρδευτικών έργων στην Καλιφόρνια πλημμύρισαν κατά λάθος μια κοιλότητα του εδάφους που βρισκόταν κάτω από τη στάθμη της θάλασσας. Το αποτέλεσμα ήταν η Σάλτον, η μεγαλύτερη λίμνη της Πολιτείας. Τις επόμενες δεκαετίες υπήρξαν πολλές προτάσεις για το γέμισμα με νερό και άλλων περιοχών που βρίσκονται σε αρνητικό υψόμετρο.
Ο κύριος υποψήφιος είναι η Κοιλότητα Κατάρα στη Βορειοδυτική Αίγυπτο, η οποία βρίσκεται σε βάθος 130 μέτρων κάτω από τη στάθμη της θάλασσας. Πρόκειται για 19.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα αμμόλοφων, αλμυρών βάλτων και εδαφών καλυμμένων από αλάτι. Η ιδέα είναι να πλημμυρίσει με θαλασσινό νερό από τη Μεσόγειο η οποία βρίσκεται μόλις 50 χιλιόμετρα μακριά, προς τα βόρεια. Το κύριο κίνητρο είναι η παραγωγή ηλεκτρισμού: αν το νερό εισρέει στην κοιλότητα με τον ίδιο ρυθμό με τον οποίο εξατμίζεται μέσα σε αυτήν, η παραγωγή μπορεί να συνεχίζεται επ' άπειρον. Η «Θάλασσα Κατάρα» θα γίνεται όλο και πιο αλμυρή, όμως οι γύρω περιοχές ίσως ωφεληθούν αποκτώντας πιο δροσερό και υγρό κλίμα.
Η ιδέα κυκλοφορεί τουλάχιστον από το 1912 και η αιγυπτιακή κυβέρνηση την έχει εξετάσει στις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Ελάχιστοι άνθρωποι ζουν στην Κατάρα, επομένως δεν υπάρχει πολιτικό κόστος. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η ίδια η κλίμακα της κατασκευής, η οποία απαιτεί τούνελ που θα περνούν κάτω από μια σειρά λόφους που βρίσκονται ανάμεσα στη Μεσόγειο και στην κοιλότητα. Ενα κατασκευαστικό σχέδιο πρότεινε πυρηνικές βόμβες. Μάλλον δεν θα σας εκπλήξει το γεγονός ότι η Αίγυπτος εγκατέλειψε την ιδέα.
Το ενδιαφέρον όμως ανακινήθηκε πρόσφατα χάρη στο Desertec, ένα σχέδιο για την κατασκευή ενός τεράστιου σταθμού ηλιακής ενέργειας στη Βόρεια Αφρική. Ο Μαγκντί Ραγκέμπ, πυρηνικός μηχανικός στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόι στην Ουρμπάνα-Σαμπέιν, έχει προτείνει να αποθηκευθεί η ενέργεια από το Desertec με την άντληση θαλασσινού νερού το οποίο μέσω αγωγού θα πηγαίνει σε αποθηκευτικές εγκαταστάσεις στην κορυφή των λόφων. Οταν υπάρχει ανάγκη για περισσότερο ρεύμα το νερό αυτό θα αφήνεται να τρέχει κάτω στην κοιλότητα γυρίζοντας τουρμπίνες στο πέρασμά του. Δεν θα χρειαστεί να γίνουν τούνελ.
Το να πλημμυρίσουμε περιοχές όπως η Κοιλάδα του Θανάτου στην Καλιφόρνια θα βοηθούσε επίσης να δοθεί μια διέξοδος στην άνοδο της θαλάσσιας στάθμης που θα προκληθεί από την κλιματική αλλαγή. Δεν αξίζει ωστόσο να το κάνουμε μόνο και μόνο για αυτόν τον λόγο: ακόμη και αν πλημμυρίζαμε όλες τις μεγάλες κοιλότητες του πλανήτη η διαφορά που θα βλέπαμε θα ήταν ανεπαίσθητη.
Η Λίμνη Σάλτον εν τω μεταξύ δεν είναι και η καλύτερη διαφήμιση. Ανθησε για δεκαετίες αλλά τώρα αποξηραίνεται και πεθαίνει. Τα περισσότερα ψάρια δεν μπορούν πλέον να επιζήσουν στο ολοένα και πιο αλμυρό νερό ενώ τα συχνά κύματα δυσοσμίας και τοξικής σκόνης διώχνουν τους ανθρώπινους κατοίκους της.
4. Ενωση της Ασίας με τη Βόρεια Αμερική
Το προφανές σημείο για να ενώσει κάποιος την Ασία με τη Βόρεια Αμερική είναι στον Βερίγγειο Πορθμό, ανάμεσα στη βορειοανατολική γωνία της Ρωσίας και την Αλάσκα. Στο στενότερο σημείο του ο πορθμός έχει πλάτος μόλις 82 χιλιόμετρα και δεν ξεπερνάει σε βάθος τα 50 μέτρα.
Η ιδέα για την κατασκευή μιας γέφυρας έχει συζητηθεί από τη δεκαετία του 1880. Θα ήταν η μεγαλύτερη γέφυρα στον κόσμο, και μάλιστα με μεγάλη διαφορά: ο σημερινός κάτοχος του ρεκόρ είναι η γέφυρα Τσινγκντάο-Χαϊβάν που απλώνεται επάνω από ένα υδάτινο στενό μήκους 26 χιλιομέτρων. Οι αρκτικές συνθήκες όμως και κυρίως ο θαλάσσιος πάγος θέτουν τεράστιες δυσκολίες. Πετρελαϊκές εταιρείες όπως η Shell παλεύουν μόνο και μόνο για να διερευνήσουν την περιοχή.
Αυτός είναι ενδεχομένως ο λόγος για τον οποίο η Ρωσία ενδιαφέρεται περισσότερο για ένα τούνελ. Το 2007 η ρωσική κυβέρνηση εξήγγειλε την TKM-World Link, μια σιδηροδρομική γραμμή που θα ενώνει τη Σιβηρία με την Αλάσκα περνώντας μέσα από μια σήραγγα. Επτά χρόνια αργότερα δεν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη για τη διάνοιξη του τούνελ ενώ οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών δεν είναι στα καλύτερά τους. Ισως όμως η Κίνα αποκτήσει το προβάδισμα: οι «Τάιμς» του Πεκίνου ανέφεραν πρόσφατα ότι οι μηχανικοί εκεί κάνουν σχέδια για έναν σιδηρόδρομο υψηλής ταχύτητας ο οποίος θα τρέχει από την Κίνα ως τις ΗΠΑ περνώντας από τη Ρωσία, τον Βερίγγειο Πορθμό, την Αλάσκα και τον Καναδά.
Παρ' όλα αυτά οι ιδέες του είδους ενδεχομένως δεν αποτελούν τη συνταγή για αρμονικότερες σχέσεις. Είκοσι χρόνια αφότου το Τούνελ της Μάγχης την ένωσε με την ευρωπαϊκή ήπειρο η Βρετανία σκέφτεται να διακόψει την πολιτική της ένωση με την Ευρώπη.
5. Φράγμα στον Ινδικό Ωκεανό
Οπου και αν υπάρχει μια στενή λωρίδα θάλασσας υπάρχει επίσης κάποιος ο οποίος έχει σκεφτεί να την «τσιμεντώσει». Η ιδέα συνήθως συνίσταται στην κατασκευή ενός φράγματος χάρη στο οποίο η στάθμη των υδάτων από τη μια πλευρά θα χαμηλώσει εξαιτίας της εξάτμισης. Η διαφορά στο ύψος του νερού που θα προκύψει μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Με την πάροδο των χρόνων έχουν διατυπωθεί διάφορες προτάσεις, δύο όμως είναι αυτές που ξεχωρίζουν. Το 2005 ο λάτρης της μεγα-μηχανικής Ρέλοφ Σούιλινγκ, συνταξιούχος μηχανικός του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης, πρότεινε την κατασκευή ενός φράγματος στον Περσικό Κόλπο, εκεί όπου αυτός ανοίγει στον Ινδικό Ωκεανό. Σε ένα σημείο, στα Στενά του Ορμούζ, ο κόλπος στενεύει σε πλάτος μόλις 39 χιλιομέτρων.
Η ιδέα δεν είναι να γίνει κάτι τέτοιο σύντομα, καθώς πρόκειται για μια πολύ σημαντική θαλάσσια οδό για τα πετρελαιοφόρα. Οταν όμως το εμπόριο του πετρελαίου μειωθεί, λέει ο κ. Σούιλινγκ, φράσσοντας τον Ινδικό Ωκεανό και κάνοντας τη θαλάσσια στάθμη στον Περσικό Κόλπο να πέσει κατά 35 μέτρα, θα μπορούσε να παραχθεί ηλεκτρική ενέργεια 2.500 megawatt.
Υπάρχει ωστόσο μια ακόμη πιο μεγαλεπήβολη πρόταση: ένα φράγμα κατά πλάτος της Ερυθράς Θάλασσας, ακριβώς προτού αυτή ενωθεί με τον Ινδικό Ωκεανό, στον πορθμό Μπαμπ-ελ-Μαντέμπ. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε ένα τείχος μήκους 100 χιλιομέτρων από την Υεμένη είτε προς τα βόρεια, προς την Ερυθραία, είτε προς τα νότια, προς το Τζιμπουτί. Ακόμη και ο κ. Κάθκαρτ αποκαλεί αυτή την ιδέα «λίγο πιο τρελή». Το 2007 ο ίδιος, ο κ. Σούιλινγκ και οι συνεργάτες τους κατέληξαν πάντως στην εκτίμηση ότι θα μπορούσε να αποφέρει ηλεκτρική ενέργεια 50.000 megawatt.
Τα σχέδια αυτά θα κατέβαζαν τη στάθμη της θάλασσας στην περιοχή και θα δημιουργούσαν περισσότερη γη. Ωστόσο, όπως και στην περίπτωση της Atlantropa, θα έκαναν τη θαλάσσια στάθμη να ανέβει ακόμη περισσότερο σε άλλα σημεία του πλανήτη.
Επιπλέον, καθώς δεν θα υπήρχε πλέον ανταλλαγή υδάτων με τον Ινδικό Ωκεανό, οι θάλασσες θα γίνονταν σταθερά όλο και πιο αλμυρές φθάνοντας τελικά να καταστρέψουν ολόκληρα τα οικοσυστήματά τους.
6. Δημιουργία γης
Η κατασκευή τεχνητών νησιών ή χερσονήσων είναι πλέον ζήτημα ρουτίνας, ορισμένα από τα πιο εντυπωσιακά έργα του είδους γίνονται για παράδειγμα στο Ντουμπάι. Οι υπάρχουσες μέθοδοι απαιτούν ωστόσο τεράστιες εξορύξεις και τεράστια χρηματικά ποσά.
Ο κ. Σούιλινγκ πιστεύει ότι υπάρχει ένας φθηνότερος τρόπος για να δημιουργήσει κάποιος γη. Εχει δείξει ότι η έγχυση θειικού οξέος στον ασβεστόλιθο τον μετατρέπει σε γύψο, κάνοντάς τον να διογκωθεί στο διπλάσιο μέγεθος από εκείνο που είχε αρχικά. Οπου λοιπόν υπάρχει ασβεστόλιθος κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας μπορεί να δημιουργηθεί καινούργια γη.
Ενα τέτοιο μέρος είναι η γέφυρα Ανταμς ή Ράμα, μια στενή και ρηχή λωρίδα από ασβεστολιθικούς υφάλους μήκους 35 χιλιομέτρων ανάμεσα στην Ινδία και τη Σρι Λάνκα. Ο κ. Σούιλινγκ πιστεύει ότι εκεί μπορεί να δημιουργηθεί με αυτή τη μέθοδο μια χερσαία γέφυρα με πολύ μικρότερο κόστος από ό,τι μια συμβατική γέφυρα.
7. Επανένωση του Ειρηνικού με τον Ατλαντικό Ωκεανό
Η καταστροφή του Ισθμού του Παναμά, της στενής λωρίδας γης που ενώνει τη Βόρεια με τη Νότια Αμερική, θα ένωνε ξανά τον Ειρηνικό με τον Ατλαντικό Ωκεανό. Υπόγειες πυρηνικές εκρήξεις θα μπορούσαν να κάνουν κάτι τέτοιο. Αφού θα έφευγε η στεριά, το ωκεάνιο ρεύμα που κάποτε διέτρεχε τον Ισημερινό θα εμφανιζόταν ξανά και, όπως διατείνονται κάποιοι, θα σταθεροποιούσε το κλίμα.
Μια τέτοια ιδέα είναι απίθανο να είναι δημοφιλής στον Παναμά. Επιπλέον, ορισμένοι κλιματολόγοι πιστεύουν ότι το κλείσιμο αυτού του κενού πριν από 3 εκατομμύρια χρόνια ανάγκασε το θερμό νερό του τροπικού Ατλαντικού να κινηθεί προς τα βόρεια, αυξάνοντας την υγρασία και τις χιονοπτώσεις στην Αρκτική και οδηγώντας στον σχηματισμό των μεγάλων βόρειων παγετώνων. Αν είναι έτσι, η εξαφάνιση του ισθμού θα επιτάχυνε την απώλεια των πάγων της Γροιλανδίας.
ΤΟ ΒΗΜΑ
