Διέξοδο στο αλκοόλ αναζητούν οι πολίτες στη Βόρεια Ελλάδα υπό το βάρος των προβλημάτων της οικονομικής κρίσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία πέντε χρόνια παρατηρείται αύξηση 45% όσων προσέρχονται στη μονάδα απεξάρτησης από αλκοόλ, φάρμακα και τυχερά παιχνίδια του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, χωρίς να συνυπολογίζονται αυτοί που απευθύνονται για δεύτερη και τρίτη φορά.
Της Νικολέττας Μπούκα
Από το σύνολο των προσερχόμενων το 55%-60% ζητά βοήθεια για απεξάρτηση από το αλκοόλ, το 35%-45% από τα τυχερά παιχνίδια και ένα πολύ μικρό ποσοστό λόγω της κατάχρησης νόμιμων συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Την ίδια στιγμή οι ηλικίες όσων ζητούν βοήθεια μικραίνουν συνεχώς, καθώς παρατηρείται μεγάλη αύξηση στις ηλικίες έως 40 ετών. Αυξητική τάση υπάρχει και στις γυναίκες, οι οποίες δείχνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις παρεχόμενες υπηρεσίες.
Τις επισημάνσεις αυτές κάνει στη «ΜτΚ» ο εργοθεραπευτής της μονάδας απεξάρτησης από αλκοόλ, φάρμακα και τυχερά παιχνίδια Βασίλης Τσάνταλης. Όπως εξηγεί, η μονάδα, η οποία είναι η μοναδική στο ΕΣΥ σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα, αποτελείται από το Συμβουλευτικό και Θεραπευτικό Σταθμό και από το κλινικό πρόγραμμα «Μέθεξις». Το «Μέθεξις» λειτουργεί από το 2008, ενώ ο συμβουλευτικός σταθμός είναι μία εξωνοσοκομειακή δομή του ΨΝΘ και από το 1990 έως το 2008 ήταν η μόνη δημόσια υπηρεσία.
«Τα τελευταία πέντε χρόνια η γενική αύξηση στην προσέλευση των ασθενών είναι της τάξεως του 45%, χωρίς να προσμετράμε αυτούς που απευθύνονται για δεύτερη ή και τρίτη φορά. Μεγάλη αύξηση παρατηρείται στις ηλικίες έως 40 ετών, ενώ υπάρχει η ίδια συχνότητα στις ηλικίες από 40 έως 65 ετών», τονίζει ο κ. Τσάνταλης.
ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Όπως αναφέρει ο ίδιος, στο πέρασμα των ετών παρατηρείται αύξηση των αιτούντων για ένταξη στο πρόγραμμα και αναλύοντας βαθύτερα τις αιτήσεις καταγράφεται ο προβληματισμός ως προς τη διαχείριση της σχέσης με το αλκοόλ από περιοχές της περιφέρειας της Βόρειας Ελλάδας, όπου η χρήση ήταν δεδομένη στην καθημερινότητα. Συνάμα παρατηρείται μείωση του μέσου όρου ηλικίας, καθώς πλέον πολλοί νέοι άνθρωποι, πληροφορημένοι, περισσότερο κινητοποιημένοι, επιλέγουν να δουν βαθύτερα τη μη λειτουργική χρήση του αλκοόλ και τα προβλήματα που έχει προκαλέσει.
«Από την έναρξη της κρίσης το κίνητρο που έκανε κάποιον να μπει σε τέτοιου είδους θεραπευτική διαδικασία έχει διαφοροποιηθεί. Προβλήματα που πριν από κάποια χρόνια αντιμετωπίζονταν με άλλους μηχανισμούς, οικονομικά προβλήματα που μετετίθεντο λόγω της δυνατότητας να βρεθεί λύση, παράλληλα με την αναβλητικότητα που εκφράζουν οι έχοντες προβλήματα στη σχέση τους με το αλκοόλ, στην παρούσα περίοδο αναδύονται γιγαντωμένα και η κατάχρηση αλκοόλ φαντάζει λανθασμένα ως λύση, η οποία φυσικά δημιουργεί άμεση εξάρτηση και εν συνεχεία ζήτηση για βοήθεια», επισημαίνει ο κ. Τσάνταλης.
Σύμφωνα με τον ίδιο η περίοδος που διανύουμε είναι κρίσιμη και για την αύξηση των ποσοτήτων του αλκοόλ που καταναλώνεται από άτομα τα οποία συνήθιζαν να πίνουν σε κοινωνικές εκδηλώσεις και εξόδους και τα οποία σε επόμενο διάστημα θα αναπτύξουν εξάρτηση. Επίσης είναι κρίσιμη και για άτομα τα οποία πέρασαν από θεραπευτική διαδικασία και στην προσπάθεια να ενταχθούν και να εξελιχθούν δεν τους δόθηκαν οι ευκαιρίες κι έτσι επανήλθαν σε προηγούμενες συμπεριφορές.
«Κι ενώ αυξάνονται οι αιτήσεις για βοήθεια, το προσωπικό του προγράμματος βιώνει τη μειωμένη υποστήριξη από το υπουργείο Υγείας, κυρίως σε επίπεδο προσωπικού. Όντας το μόνο επίσημο πρόγραμμα για αντιμετώπιση της εξάρτησης από αλκοόλ στη Βόρεια Ελλάδα, συνεχίζεται αμείωτη η προσπάθεια για παροχή υπηρεσιών στους πολίτες που χρήζουν ανάγκης», τονίζει ο κ. Τσάνταλης.
Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Η διαδικασία, για να παρακολουθήσει κάποιος το πρόγραμμα, είναι απλή. Αρκεί το άτομο ή κάποιο κοντινό πρόσωπό του να κλείσει ένα πρώτο ραντεβού. Αν το εκφραζόμενο πρόβλημα είναι το αλκοόλ, του δίνεται η δυνατότητα μετά την πρώτη συνάντηση και έπειτα από συμφωνία να παρακολουθήσει το κλινικό πρόγραμμα διάρκειας έξι-οκτώ εβδομάδων, να προγραμματιστεί ραντεβού για οικογενειακή θεραπεία, να συμμετάσχει σε ομάδες, στις οποίες μπορεί να συμμετάσχει και ο/η σύζυγος. Όταν το πρόβλημα αφορά τη μη λειτουργική σχέση με τα τυχερά παιχνίδια, η διαδικασία είναι ίδια με τις αντίστοιχες ομάδες ενδιαφερόμενων.
«Το 85% των ατόμων ολοκληρώνει το θεραπευτικό πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχει. Από το υπόλοιπο 15% κάποιοι θα αιτηθούν βοήθειας με το ίδιο εκφραζόμενο πρόβλημα. Επίσης η υπηρεσία μας παρέχει συνεχιζόμενη υποστήριξη σε όσους από το σύνολο των ατόμων που ολοκλήρωσαν τη θεραπευτική διαδικασία τη χρειάζονται», εξηγεί ο κ. Τσάνταλης.
ΕΞΑΡΤΗΣΗ: ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Σύμφωνα με τον εργοθεραπευτή της μονάδας Β. Τσάνταλη τα άτομα που βρίσκονται δίπλα μας και μας ενδιαφέρουν είναι πιθανόν να αναπτύξουν σταδιακά σχέση εξάρτησης με το αλκοόλ και από την εξοικείωση της καθημερινότητας να μην το αντιληφθούν. Το «όφελος» που προσφέρει σε κάποιον και οι μικρές ποσότητες στην αρχή δεν δίνουν το δικαίωμα να μιλήσουμε για πρόβλημα. Είναι πιθανόν πίσω από τη χρήση να υποβόσκει κάποια μορφή φοβίας, κατάθλιψης και ο χρήστης να βοηθείται, ώστε να ανταποκριθεί στις κοινωνικές συναλλαγές.
Οι μικρές ποσότητες όμως βαθμιαία αυξάνονται λόγω της αύξησης της ανοχής στον οργανισμό. Ο χρήστης, για να έχει το ίδιο επιθυμητό αποτέλεσμα, συνεχώς αυξάνει τις ποσότητες, ενώ μεθάει βαριά.
Σημεία που μπορεί να παρατηρήσει κάποιος, ώστε να υποθέσει ότι το δικό του άτομο έχει πρόβλημα με το αλκοόλ, είναι: κατανάλωση αλκοόλ στα κρυφά, αναζήτηση ευκαιριών να πιει, χωρίς να το ξέρει ο περίγυρος, συνεχής σκέψη στην αλκοόλη (αν έχει απόθεμα, αν υπάρχει εκεί όπου πάει), λαίμαργη πόση του πρώτου ποτηριού, αποφυγή συνομιλιών με υπαινιγμούς για θέματα αλκοολισμού, κενά μνήμης έπειτα από μέθη, απώλεια του ελέγχου μετά την έναρξη της πόσης ή αλλιώς αδυναμία στο να αντισταθεί να μην πιει περισσότερο μετά το πρώτο ποτήρι, εξηγήσεις και δικαιολογίες, γιατί πίνει τόσο πολύ, περίοδοι προσπαθειών αποχής με αποτυχία, συγκέντρωση όλου του ενδιαφέροντος και του τρόπου ζωής στο οινόπνευμα, παραμέληση σωστής διατροφής, αναίτια ευερεθιστότητα και αγανάκτηση, ελάττωση της σεξουαλικής ικανότητας και κατανάλωση αλκοόλ από τις πρωινές ώρες.
«ΑΡΓΩ»: ΞΑΝΑΚΥΛΟΥΝ ΣΤΙΣ ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ
Για αύξηση του αριθμού των νεοεισερχόμενων στην ενέσιμη χρήση ουσιών και συνεχή «μετανάστευση» των εξαρτημένων από ουσία σε ουσία, μέχρι να βρουν την πιο φθηνή (σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά), κάνει λόγο στη «ΜτΚ» ο συντονιστής διευθυντής ΨΝΘ, υπεύθυνος δομών απεξάρτησης και επικεφαλής του προγράμματος εναλλακτικής θεραπείας εξαρτημένων ατόμων «Αργώ» Παναγιώτης Γεωργάκας. Η εκτίμηση αυτή προκύπτει και από τα στοιχεία του προγράμματος «Αργώ», το οποίο ανήκει οργανικά στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, αποτελώντας τμήμα του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Λειτουργεί από την 1η Μαΐου 1998, απευθυνόμενο σε εξαρτημένα άτομα και τα σημαντικά τους πρόσωπα, παρέχοντας απεξαρτητικές επιλογές «ελεύθερες ουσιών» και «ανοικτής θεραπείας».
«Το πρόγραμμα θεμελιώνει τη ‘θεραπευτική’ δράση του σε μία διαρκή αναπαραγωγή της κοινωνικής πραγματικότητας με στόχο τη διατήρηση του ατόμου στο κοινωνικό γίγνεσθαι κατά τη διάρκεια της απεξαρτητικής προσπάθειάς του. Χρησιμοποιώντας ομάδες συμβολικής και εξωλεκτικής έκφρασης (Ομάδα Μαύρου Θεάτρου, έκφρασης μέσω του ρυθμού, σωματική έκφραση και επικοινωνία, θεατρική παρουσία), ενισχύει την απελευθέρωση του συναισθήματος και της βούλησης του εξαρτημένου και της επικοινωνιακής του ικανότητας, απαραίτητων συστατικών της απεξάρτησης», εξηγεί ο κ. Γεωργάκας.
Παράλληλα αναφέρει ότι από τη 1.5.1998 έως και σήμερα έχουν εισαχθεί στο συμβουλευτικό σταθμό 2.306 άτομα, στα οποία δεν περιλαμβάνονται αυτοί στους οποίους παρέχονται υπηρεσίες διπλής διάγνωσης, οικογενειακής θεραπείας και ομάδες πρόληψης και αντιμετώπισης υποτροπής και άτομα που πραγματοποίησαν με το πρόγραμμα τηλεφωνικά ή άλλα ραντεβού και των οποίων ο αριθμός ήταν πολλαπλάσιος των εισαγωγών. Το 85% των μελών του προγράμματος είναι άνδρες και το 15% γυναίκες. Η μέση ηλικία των ανδρών που προσέρχονται είναι τα 28 έτη, ενώ των γυναικών τα 27.
«Ο συμβουλευτικός σταθμός παρουσιάζει σχετική σταθερότητα στην εισαγωγή μελών με μία αναμενόμενη αύξηση προσέλευσης λόγω των δυσάρεστων οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών που επικρατούν στη χώρα. Από τα παρατηρούμενα στοιχεία του σταθμού και από την καταγραφή κυρίως των ιστορικών διαπιστώνεται μία μετανάστευση των χρηστών από ουσία σε ουσία με κριτήριο το κόστος της», εξηγεί ο κ. Γεωργάκας.
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Σύμφωνα με τον ίδιο η εισαγωγή του μέλους στο συμβουλευτικό σταθμό γίνεται άμεσα, χωρίς να υπάρχει λίστα αναμονής. Το μέλος αρχίζει από την πρώτη στιγμή θεραπευτική διαδικασία σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο. Λόγω του υψηλού βαθμού συγκρατησιμότητας της θεραπευτικής κοινότητας παραμένει για περίπου πέντε μήνες, όσο διαρκεί η προετοιμασία για την εισαγωγή του στην Ανοιχτή Θεραπευτική Κοινότητα, όπου παραμένει για τους επόμενους δώδεκα μήνες. Τέλος εισάγεται στην Επανένταξη, όπου η παραμονή κυμαίνεται από εννέα έως δεκαπέντε μήνες. Το 46,5% από αυτούς που εισήχθησαν στην κοινότητα έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς και τη φάση της επανένταξης.
Οι δομές του «Αργώ» είναι οι εξής:
- Σταθμός Συμβουλευτικής, Στήριξης και Ενημέρωσης
- Ανοιχτή Θεραπευτική Κοινότητα
- Μονάδα Κοινωνικής Επαναδραστηριοποίησης
- Ξενώνας Φιλοξενίας
- Μονάδα Σχολικής και Προεπαγγελματικής Κατάρτισης
- Τομέας Επαγγελματικής Αποκατάστασης
- Ομάδα Πρωτογενούς Πρόληψης και Ενημέρωσης κατά των εξαρτήσεων
- Συμβουλευτική και υποστηρικτική κάλυψη της οικογένειας
- Λειτουργία Ομάδων Γονέων
- Συναντήσεις οικογενειακής θεραπείας
- Ανοιχτή Ομάδα Συμβουλευτικής και Αυτοβοήθειας
- Διπλή διάγνωση
- Πρόληψη και αντιμετώπιση υποτροπής
«ΙΑΝΟΣ»: ΑΥΞΗΣΗ ΠΡΟΣΕΛΕΥΣΗΣ
Αυξημένη είναι και η προσέλευση στο τμήμα αποκατάστασης του ΨΝΘ «Ιανός». Πρόκειται για ένα ανθρωποκεντρικό δίκτυο δομών που παρέχει υπηρεσίες πληροφόρησης-ενημέρωσης, συμβουλευτικής, υποστήριξης και θεραπείας σε άτομα εξαρτημένα από ψυχοδραστικές ουσίες και σε μέλη των οικογενειών τους.
«Κάθε χρόνο περνούν από τα προγράμματά μας 900-1.000 άτομα. Συνήθως είναι ηλικίας από 18 έως 60 ετών, στην πλειονότητα άνδρες (αναλογία 10 άνδρες/1 γυναίκα). Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση ανά έτος κατά 15%-20%», δηλώνει στη «ΜτΚ» ο επιστημονικά υπεύθυνος του πολυδύναμου συμβουλευτικού σταθμού «Ιανός», ψυχολόγος Πέτρος Αλεκτορίδης.
Όπως εξηγεί ο ίδιος, πιθανές αιτίες αυτής της αύξησης είναι η «γήρανση» της ομάδας στόχου και μαζί η ανάδειξη των ιατρικών και ψυχοκοινωνικών προβλημάτων, τα οικονομικά προβλήματα που επηρεάζουν την υποστήριξη των εξαρτημένων (ανεργία, έλλειψη στέγης, υποσιτισμός κ.ά.) και η έλλειψη κρατικών δομών θεραπείας εξαρτημένων (το ποσοστό είναι περίπου κατά 1/3 πιο χαμηλό σε σύγκριση με αυτό της Ευρωπαϊκής Ένωσης).
Σύμφωνα με τον κ. Αλεκτορίδη η θεραπεία διαρκεί ανάλογα με το αίτημα του ατόμου, από δύο μήνες έως τρία χρόνια, και γίνεται σε δομές ανοικτού ή κλειστού τύπου. Στους δύο μήνες το ποσοστό που αποθεραπεύεται είναι στο 60%-75%, στο χρόνο είναι 50%-55%, στην πενταετία 30%-35% και στη δεκαετία 20%-25% επί αυτών που αιτήθηκαν θεραπεία.
Οι δομές του τμήματος «Ιανός» είναι οι εξής:
- Πολυδύναμος συμβουλευτικός σταθμός: Το 2012 έγιναν 2.463 ραντεβού ασθενών και συγγενών τους. Κατά μέσο όρο 50-70 άτομα παρακολουθούνται διαρκώς για εισαγωγή στο Detox και άλλα δέκα για ένταξη σε εξωτερικές δομές.
- Μονάδα εξωτερικής θεραπείας: 30-35 άτομα
- Εξωτερικό πρόγραμμα γυναικών: 10 άτομα
- Μονάδα σωματικής αποτοξίνωσης Detox: 20 κρεβάτια κλειστής παραμονής, 300 εισαγωγές το χρόνο κατά μέσο όρο
- Μονάδα προετοιμασίας για την κοινότητα: 15-20 άτομα
- ΘΚΚ: 34 κρεβάτια κλειστής παραμονής, 60-70 εισαγωγές το χρόνο
- Μονάδα κοινωνικής επανένταξης: 35-40 άτομα
- Γραφείο στήριξης στην εργασία: Εξυπηρετεί περίπου 90-100 άτομα ετησίως από όλες τις δομές.
- Μονάδα διπλής διάγνωσης: 20-25 άτομα
- Πρόγραμμα στήριξης οικογένειας: τρεις ομάδες με γονείς και συντρόφους χρηστών (περίπου 50 άτομα)
- Ομάδα πολιτισμού
- Τομέας έρευνας
«Η πληρότητα σε όλες μας τις δομές είναι πολύ υψηλή. Στη Θεραπευτική Κοινότητα Καρτερών είναι πάντα 100%, ενώ στη Μονάδα Σωματικής Αποτοξίνωσης γίνονται όσον το δυνατόν περισσότερες εισαγωγές, περίπου 300 το χρόνο. Η παραγωγή οπωροκηπευτικών από το αγρόκτημα της Κοινότητας Καρτερών καταναλώνεται εξ ολοκλήρου από τα μέλη της Κοινότητας και καλύπτει σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες μας», επισημαίνει η επιστημονικά υπεύθυνη του τμήματος «Ιανός», ψυχίατρος Κάκια Νικολάου.
INFO
Πρόγραμμα «Μέθεξις»: 2310 542141
Πρόγραμμα «Αργώ»: Συμβουλευτικός σταθμός 2310 226780, Ανοιχτή Θεραπευτική Κοινότητα-Επανένταξη 2310 668616, 2313324651, www.argothes.gr
Τμήμα αποκατάστασης εξαρτημένων «Ιανός»: 2310 550919 (εργάσιμες ημέρες και ώρες), 2313 324186 (όλο το 24ωρο).
