Οριστικό τέλος στον σχεδιασμό ενός έργου, που προκάλεσε σωρεία αντιδράσεων και προσφυγών στο ΣτΕ, έβαλε ο Ενιαίος Σύνδεσμος Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΕΣΔΑ) ΟΤΑ Ημαθίας.
Του Φώτη Κουτσαμπάρη
Δεκατρία χρόνια μετά τον αρχικό σχεδιασμό, εννέα χρόνια μετά τη νομαρχιακή γνωμοδότηση για τη χωροθέτηση του Χώρου Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) Ημαθίας και τρεισήμισι χρόνια μετά την ολοκλήρωση του διαγωνισμού, ο ΕΣΔΑ αποφάσισε για “λόγους δημοσίου συμφέροντος” να λύσει -αζημίως για τον φορέα της τοπικής αυτοδιοίκησης- τη σύμβαση παραχώρησης που είχε υπογραφεί με τον ανάδοχο για την κατασκευή του έργου.
Ο ανάδοχος μάλιστα, με συμβολαιογραφική πράξη, παραιτήθηκε από κάθε αξίωση για οποιασδήποτε φύσεως ζημίες του από τη σύμβαση παραχώρησης. Έτσι, για τα επόμενα τουλάχιστον τρία χρόνια τα σκουπίδια της Ημαθίας θα οδηγούνται στους ΧΥΤΑ όμορων νομών, ενώ η υπόθεση του σχεδιασμού και της χωροθέτησης του ΧΥΤΥ Ημαθίας ξεκινά πάλι από την αρχή.
Κόστος για τους χρήστες,
επιβάρυνση περιβάλλοντος...
Στους λόγους δημοσίου συμφέροντος που επικαλείται ο ΕΣΔΑ Ημαθίας περιλαμβάνεται το κόστος για τους χρήστες, η επιβάρυνση του περιβάλλοντος, η ακαταλληλότητα του σχεδιασμού για τις παρούσες ή τις μελλοντικές ανάγκες κ.ά. Η απόφαση, η οποία ελήφθη ομόφωνα από τα οκτώ μέλη του δ.σ. του ΕΣΔΑ, παρουσία των τριών δημάρχων της Ημαθίας, στηρίχθηκε σε γνωμοδότηση του λέκτορα της Νομικής του ΔΠΘ Αθανάσιου Τσιρωνά σχετικά με τη δυνατότητα μονομερούς λύσης της σύμβασης παραχώρησης του έργου. Το δ.σ. έλαβε υπόψη μεταξύ άλλων ότι στο κόστος λειτουργίας της μονάδας, που υπολογίζεται σε περίπου 40 ευρώ/τόνο, προστίθενται 87 ευρώ/τόνο της προδιαλογής και επιπλέον κόστος μεταφοράς. Επίσης, οι πολίτες της Ημαθίας, σύμφωνα με τη σύμβαση, θα έπρεπε να πληρώνουν “ελάχιστη εγγυημένη ποσότητα”, ανεξάρτητα αν ο ανάδοχος διαχειρίζεται μικρότερες ποσότητες. Ακόμη, θα έπρεπε να αποκατασταθεί ο δρόμος πρόσβασης στον ΧΥΤΥ με κόστος που θα επιβάρυνε το κόστος μεταφοράς των απορριμμάτων. Επομένως, οι πολίτες της Ημαθίας θα καλούνταν να καταβάλλουν πρόσθετες οικονομικές επιβαρύνσεις.
Τα σκουπίδια της Ημαθίας, σύμφωνα με υπουργική διάταξη, πηγαίνουν υποχρεωτικά σε όμορους νομούς. “Αυτό θα ισχύει και για τα επόμενα τρία χρόνια. Τώρα, η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας οφείλει να σχεδιάσει τη διαχείριση απορριμμάτων με μία κεντρική μονάδα στην οποία θα πηγαίνουν όσα απορρίμματα πρέπει να πηγαίνουν, όχι τα ανακυκλώσιμα. Ο νομός Ημαθίας από τους 50.000 τόνους απορρίμματα που παράγει θα κάνει την ανακύκλωση και θα πηγαίνει στον ΧΥΤΥ ό,τι απομένει”, εξηγεί στη “Θ” ο μηχανικός Γιώργος Ουρσουζίδης, μέλος του ΤΕΕ/ΤΚΜ. Τα απορρίμματα της Βέροιας σήμερα οδηγούνται στον ΧΥΤΑ Κοζάνης, της Νάουσας στον ΧΥΤΑ Έδεσσας και της Αλεξάνδρειας στον ΧΥΤΑ Γιαννιτσών. “Το κόστος μεταφοράς και διάθεσης είναι για τη Βέροια 23 ευρώ ο τόνος και 10,5 ευρώ η μεταφορά, δηλαδή 33,5 ευρώ ο τόνος, ενώ σε περίπτωση λειτουργίας του ΧΥΤΥ Ημαθίας ο τόνος θα κόστιζε το πενταπλάσιο”, σύμφωνα με τον κ. Ουρσουζίδη.
Από το 2000
Η χωροθέτηση του ΧΥΤΥ Ημαθίας στη χαρακτηριζόμενη θέση “12”, κοντά στον ποταμό Αλιάκμονα, είχε προκαλέσει αντιδράσεις από την πρώτη στιγμή που έγινε, το 2003, καθώς η θέση είναι νότια του ποταμού Αλιάκμονα, σε απόσταση μόλις 300 μέτρων και με υψομετρική διαφορά 100 μέτρα από τον ταμιευτήρα που υδροδοτεί από το 2003 την πόλη της Θεσσαλονίκης με 160.000 κυβικά μέτρα νερού ημερησίως. Εκτός αυτού, η περιοχή είναι πολύ κοντά στα προστατευόμενα μνημεία της Βεργίνας και των Αιγών (1,5 χλμ.), στην ευρύτερη περιοχή του αρχαιολογικού χώρου (4 χλμ.), και είναι όμορη με την προστατευόμενη περιοχή NATURA 2000 “Στενά του Αλιάκμονα”. Ο ΧΥΤΥ μάλιστα χωροθετήθηκε σε δασική έκταση 49,9 στρεμμάτων.
Ο Ενιαίος Σύνδεσμος Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΕΣΔΑ) Ημαθίας είχε αναθέσει το 2000 σε τεχνικό σύμβουλο μελέτη αναζήτησης χώρου για τον ΧΥΤΥ, και το 2001 -βάσει των συμπερασμάτων της μελέτης- προτάθηκαν δέκα θέσεις, στις οποίες δεν περιλαμβανόταν η θέση 12. Ωστόσο, το 2003 ο ΕΣΔΑ παραδόξως πρότεινε ως καλύτερη τη θέση δίπλα στον ποταμό Αλιάκμονα. Για την επιλογή του χώρου υπήρξαν αντίθετες γνωματεύσεις από τη ΔΕΗ, την ΕΥΑΘ, το δασαρχείο Βέροιας, τη διεύθυνση Πολεοδομίας Ημαθίας και την Αρχαιολογική Υπηρεσία, ενώ έντονες ήταν οι διαμαρτυρίες της Οικολογικής Ομάδας Βέροιας και κατοίκων της περιοχής. Η πρόταση, παρά ταύτα, πήρε θετική γνωμοδότηση από το τότε νομαρχιακό συμβούλιο Ημαθίας και οδηγήθηκε στην περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας προς έγκριση. Η νομαρχιακή επιτροπή ΤΕΕ/ΤΚΜ Ημαθίας άσκησε προσφυγή στην περιφέρεια κατά της χωροθέτησης, η οποία απορρίφθηκε.
Η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας καθυστερούσε την έγκριση της χωροθέτησης και ο ΕΣΔΑ άλλαξε τη μορφή του έργου προσθέτοντας ενεργειακή μονάδα, και η υπόθεση οδηγήθηκε στο ΥΠΕΧΩΔΕ για έγκριση. Τον Δεκέμβριο του 2004 εγκρίθηκε από το ΚΑΣ η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και τον Οκτώβριο του 2005 εκδόθηκε Κοινή Υπουργική Απόφαση με την οποία εγκρινόταν η χωροθέτηση. Τον Νοέμβριο του 2007 όμως, με εισήγηση του ΚΑΣ, εκδόθηκε νέα υπουργική απόφαση κατά της χωροθέτησης. Τον Ιανουάριο του 2009, έπειτα από εισήγηση του ΚΑΣ, εκδόθηκε νέα απόφαση υπέρ της χωροθέτησης, αλλά με πρόσθετους όρους.
Σε μεγαλύτερη έκταση
Τον Δεκέμβριο του 2010 έληγε η ισχύς των περιβαλλοντικών όρων του έργου που είχαν εγκριθεί το 2005 και το ΚΑΣ ενέκρινε τη μελέτη εφαρμογής του έργου σε έκταση μεγαλύτερη κατά 32 στρέμματα από την αρχική έκταση των 49,9 στρεμμάτων που είχε παραχωρηθεί, και εκδόθηκε σχετική υπουργική απόφαση τον Ιανουάριο του 2011. Ψηφίσματα διαμαρτυρίας έχουν καταθέσει επιστημονικοί, πολιτιστικοί σύλλογοι και μη κυβερνητικές οργανώσεις, όπως ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, το Πανελλήνιο Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων, το επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, το WWF κ.ά.
Εν τω μεταξύ, ο διαγωνισμός για την ανάθεση του έργου της μελέτης, κατασκευής, χρηματοδότησης και παραχώρησης για εκμετάλλευση του ΧΥΤΥ για 25 έτη προκηρύχθηκε τον Δεκέμβριο του 2007, με προϋπολογισμό 28 εκατ. ευρώ. Ανάδοχος αναδείχθηκε η ΗΛΕΚΤΩΡ ΑΕ και στις 26 Μαρτίου 2010 υπογράφηκε η σύμβαση της εταιρείας με τον ΕΣΔΑ. Επειδή όμως είχαν μπει πρόσθετοι όροι από το ΚΑΣ το 2009, η ανάδοχος εταιρεία ζήτησε επιπλέον έκταση 32 στρεμμάτων για να μπορέσει, όπως υποστήριξε, να εκπληρώσει τους όρους και να ξεκινήσει εργασίες. Η εταιρεία τον Απρίλιο του 2010 υπέβαλε νέα μελέτη εφαρμογής του έργου, η οποία σχεδιάστηκε σε μεγαλύτερη έκταση από αυτήν που όριζαν τα τεύχη δημοπράτησης και εγκρίθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού τον Φεβρουάριο του 2011.
Τον Σεπτέμβριο του 2012 υποβλήθηκε από την ανάδοχο εταιρεία αίτημα παράτασης με αναθεώρηση των προθεσμιών της κατασκευής του έργου, διότι δεν κατέστη δυνατή η τήρηση των προθεσμιών για λόγους που δεν οφείλονται σε υπαιτιότητα του αναδόχου. Τον Απρίλιο του 2013 η εταιρεία κατέθεσε αίτημα λύσης της σύμβασης, χωρίς υπαιτιότητά της, η οποία απορρίφθηκε. Στις 23 Ιουλίου η εταιρεία ανακάλεσε και το αίτημα για παράταση των προθεσμιών. Μετά από όλα αυτά, και αφού έλαβε υπόψη τη γνωμοδότηση του κ. Τσιρωνά, ο ΕΣΔΑ έλυσε μονομερώς τη σύμβαση.
