Ο πληθυσμός της χώρας μειώνεται αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο με τον αριθμό των οχημάτων που κυκλοφορούν στους δρόμους, ο οποίος αυξάνεται, έστω και με μικρότερο ρυθμό σε σχέση με παλαιότερα χρόνια.
Επιμέλεια: Φώτης Κουτσαμπάρης
Ο νομός Θεσσαλονίκης εμφανίζει τα περισσότερα οχήματα ανά κάτοικο στη Βόρεια Ελλάδα (0,683 οχημ./κατ.), ενώ στην συντριπτική πλειονότητα των νομών η αντιστοιχία είναι ένα όχημα για δύο κατοίκους. Κατά τη συνολική περίοδο 2005-2013 παρατηρήθηκε αύξηση των οχημάτων της χώρας κατά 21,2% και μείωση του πληθυσμού της κατά 0,18%, ενώ την περίοδο 2009 - 2013 εμφανίζεται ακόμη μεγαλύτερη μείωση του πληθυσμού 1,76% και αύξηση των οδικών οχημάτων κατά 3,40%. Σημαντική είναι η αύξηση του αριθμού μοτοσικλετών τα τελευταία χρόνια.
Στη Βόρεια Ελλάδα, τα περισσότερα οχήματα ανά κάτοικο, μετά το νομό Θεσσαλονίκης, εμφανίζουν οι νομοί Καβάλας (0,674 οχημ./κατ.), Καστοριάς (0,651 οχημ./κατ.) και Ημαθίας (0,612 οχημ./κατ.). Tα λιγότερα οχήματα ανά κάτοικο παρουσιάζουν οι νομοί Γρεβενών (426 οχημ./1.000 κατ.), Χαλκιδικής (443 οχημ./1.000 κατ.) και Φλώρινας (463 οχημ./1.000 κατ.). Σε επίπεδο περιφέρειας τον μεγαλύτερο αριθμό επιβατηγών οχημάτων ανά 1.000 κατοίκους (396) εμφάνισε το 2013 η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Στην πρώτη θέση μεταξύ των περιφερειών της χώρας κατατάσσεται η περιφέρεια Αττικής, η οποία το 2013 είχε 955 οχήματα ανά 1.000 κατοίκους, δηλαδή αντιστοιχεί σχεδόν ένα όχημα ανά κάτοικο. Μάλιστα παρατηρείται ιδιαίτερα σημαντική διαφορά μεταξύ της Αττικής και των περιφερειών που κατατάσσονται στις τελευταίες θέσεις όπως για παράδειγμα οι περιφέρειες Στερεάς Ελλάδας (495 οχημ./1.000 κατ.), Πελοποννήσου (500 οχημ./1.000 κατ.) και Δυτικής Μακεδονίας (546 οχημ./1.000 κατ.).
Τα παραπάνω είναι συμπεράσματα μελέτης που έκαναν οι επιστήμονες του «Παρατηρητηρίου» της Εγνατίας οδού Α.Ε. με αντικείμενο την εξέλιξη των δεικτών κατοχής οχημάτων στη ζώνη της Εγνατίας οδού την περίοδο 2005 - 2013. Το κείμενο της εργασίας συνέταξε και επιμελήθηκε ο Φώτιος Τσολάκος, MSc χωροτάκτης - πολεοδόμος και η σχετική βάση γεωχωρικών δεδομένων και η χαρτογραφική επεξεργασία και παραγωγή υποστηρίχτηκε από τον Μανούσο Τρουλινό, διαχειριστή συστημάτων GIS του Παρατηρητηρίου. Η εξέλιξη του δείκτη οχήματα ανά κάτοικο είναι ανοδική για όλες τις περιφέρειες της ζώνης επιρροής της Εγνατίας οδού, καθ’ όλη τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου (2005 - 2013). Τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση την εμφανίζουν οι περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας (23,4 %) και Ηπείρου (22,4 %).
Μοτοσικλέτες ανά κάτοικο
Σε επίπεδο χώρας η εντονότερη κατοχή μοτοσικλετών άνω των 50 cc ανά 1.000 κατοίκους εντοπίζεται στις νησιωτικές περιφέρειες της αλλά και την Αττική. Από την άλλη πλευρά, τις μικρότερες τιμές ο δείκτης τις παίρνει στις περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας, Ηπείρου και Στερεάς Ελλάδας. Είναι τόσο έντονες οι διακυμάνσεις των τιμών του δείκτη που η περιφέρεια Ιονίων Νήσων έχει σχεδόν 229 μοτοσικλέτες άνω των 50 cc ανά 1.000 κατοίκους, του Βορείου Αιγαίου 225, ενώ στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας υπάρχουν μόνο 49 μοτοσικλέτες άνω των 50 cc ανά 1.000 κατοίκους. Η διαμορφωμένη εξέλιξη του δείκτη μπορεί να εξηγηθεί από την άποψη ότι οι μικρές - μεσαίες διανυόμενες αποστάσεις και η χωρική φυσιογνωμία στις νησιωτικές περιοχές ευνοούν τη χρήση μοτοσικλέτας, ενώ σε περιφέρειες όπως αυτές της Δυτικής Μακεδονίας και της Ηπείρου το γεωμορφολογικό ανάγλυφο και οι κλίσεις του οδικού δικτύου αποτελούν τροχοπέδη στην κατοχή και τη χρήση της μοτοσικλέτας. Επίσης, το αρκετά μεγάλο ποσοστών των κατοίκων στην περιφέρεια Αττικής που χρησιμοποιούν μοτοσικλέτα εξηγείται από την ανάγκη των πολιτών για εναλλακτικές μορφές μεταφοράς, ώστε να μειώσουν το χρόνο και το κόστος μετακίνησης, ειδικά στον αστικό χώρο της περιφέρειας.
Ο αριθμός των μοτοσικλετών άνω των 50 cc ανά 1.000 κατοίκους στη χώρα αυξήθηκε κατά 39,8%, ενώ στη ζώνη επιρροής της Εγνατίας οδού (Βόρεια Ελλάδα) συνολικά κατά 44,5%. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις εντοπίζονται στις περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας (65,8%) και Ηπείρου (56,9%), πράγμα που σημαίνει ότι η κατοχή μοτοσικλετών στις συγκεκριμένες περιφέρειες ήταν ακόμα μικρότερη πριν από το 2005 και ότι με τη λειτουργία της Εγνατία οδού αυξήθηκε η κατοχή μοτοσικλετών σε αυτές τις δυο περιφέρειες.
Σε επίπεδο νομών στη Βόρεια Ελλάδα παρατηρείται ότι κατά το έτος 2013 οι περισσότερες μοτοσικλέτες άνω των 50 cc/1.000 κατ. βρίσκονται στην Ξάνθη (150 μοτοσικλέτες άνω των 50 cc/1.000 κατ.), ενώ οι λιγότερες στους νομούς Γρεβενών (38 μοτοσικλέτες άνω των 50 cc/1.000 κατ.), Φλώρινας (45 μοτοσικλέτες άνω των 50 cc/1.000 κατ.) και Κοζάνης (47 μοτοσικλέτες άνω των 50 cc/1.000 κατ.). Σε επίπεδο χώρας, όπως είναι λογικό, οι νομοί που προηγούνται προέρχονται από τη νησιωτική Ελλάδα και συγκεκριμένα αυτοί της Χίου (293 μοτοσικλέτες άνω των 50 cc/1.000 κατ.), Κέρκυρας (259 μοτοσικλέτες άνω των 50 cc/1.000 κατ.), Λευκάδας (232 μοτοσικλέτες άνω των 50 cc/1.000 κατ.) και Λασιθίου (220 μοτοσικλέτες άνω των 50 cc/1.000 κατ.), ενώ οι λιγότερες μοτοσικλέτες άνω των 50 cc/1.000 κατ. εμφανίζονται στους νομούς Ευρυτανίας (33 μοτοσικλέτες άνω των 50 cc/1.000 κατ.), Γρεβενών (38 μοτοσικλέτες άνω των 50 cc/1.000 κατ.) και Αρκαδίας (39 μοτοσικλέτες άνω των 50 cc/1.000 κατ.), οι οποίοι βρίσκονται σε ορεινές περιφέρειες.
Στην Κρήτη τα φορτηγά
Το 2013 πρώτη περιφέρεια της Ελλάδας στον αριθμό φορτηγών ανά κάτοικο είναι η Κρήτη (200 φορτ./1.000 κατ.) και ακολουθούν η Πελοπόννησος (181 φορτ./1.000 κατ.) και η Στερεά Ελλάδα (173 φορτ./1.000 κατ.), ενώ τις τελευταίες θέσεις καταλαμβάνουν οι περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας (121 φορτ./1.000 κατ.), Νοτίου Αιγαίου (101 φορτ./1.000 κατ.) και Αττικής (71 φορτ./1.000 κατ.).
Στη ζώνη επιρροής της Εγνατίας οδού (Βόρεια Ελλάδα) μόνο οι περιφέρειες Ηπείρου και Δυτικής Μακεδονίας παρουσιάζουν ανοδική τάση σε όλο το χρονικό διάστημα 2005 - 2013, ενώ όλες οι υπόλοιπες περιφέρειες εμφανίζουν μεικτές διακυμάνσεις κατά το ίδιο διάστημα. Συγκεκριμένα, στην περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης υπάρχει αύξηση των φορτηγών ανά 1.000 κατοίκους κατά το 2005 - 2011 και πτώση τα έτη 2012 και 2013, στην Κεντρική Μακεδονία υπάρχουν αυξητικές τάσεις σε όλα τα έτη του διαστήματος μελέτης πλην του 2011. Στις περιφέρειες που αναπτύσσονται αστικά κέντρα με σημαντικό πληθυσμιακό μέγεθος υπάρχουν λιγότερα φορτηγά ανά κάτοικο συγκριτικά με τις περιφέρειες μικρότερων αστικών κέντρων. Συνεπώς, διαφαίνεται μια αντίστροφη σχέση μεταξύ πληθυσμιακού μεγέθους και αριθμού φορτηγών οχημάτων που αναλογεί στον πληθυσμό.
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ
Τα περισσότερα οχήματα επαγγελματικής χρήσης αναλογικά με τον πληθυσμό υπάρχουν στις περιφέρειες Κρήτης (206 οχημ. επαγγελ. χρήσης/1.000 κατ.), Πελοποννήσου (186 οχημ. επαγγελ. χρήσης/1.000 κατ.) και Στερεάς Ελλάδας (179 οχημ. επαγγελ. χρήσης/1.000 κατ.), ενώ τη μικρότερη τιμή του δείκτη την κατέχει η Αττική με περίπου 80 οχημ. Επαγγελ. χρήσης/1.000 κατ. Όσον αφορά τις περιφέρειες της ζώνης επιρροής της Εγνατίας οδού (Βόρεια Ελλάδα) για το 2013 δεν εμφανίζονται μεγάλες αποκλίσεις, αφού οι τιμές κυμαίνονται μεταξύ 126 και 147 οχημάτων επαγγελματικής χρήσης ανά 1.000 κατοίκους.
Η εξέλιξη του αριθμού των οχημάτων επαγγελματικής χρήσης ανά 1.000 κατοίκους δείχνει ότι στη ζώνη επιρροής της Εγνατία οδού μόνο οι περιφέρειες Ηπείρου και Δυτικής Μακεδονίας παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις σε όλα τα έτη του χρονικού διαστήματος μελέτης, ενώ σε όλες τις υπόλοιπες περιφέρειες υπάρχουν σημεία καμπής. Πιο συγκεκριμένα, στην περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης η μείωση των τιμών εντοπίζεται τα έτη 2012 και 2013, ενώ στην περιφέρεια Θεσσαλίας μόνο κατά το έτος 2012. Από την άλλη πλευρά η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας παρουσιάζει τις μεγαλύτερες διακυμάνσεις στις τιμές του δείκτη, αφού κατά το 2009 εμφανίζεται μια ασθενής μείωση, το 2010 μια μικρή άνοδος, το 2011 μια σημαντική πτώση και μετέπειτα μια σταθεροποιητική αύξηση των οχημάτων επαγγελματικής χρήσης ανά κάτοικο.
ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΡΙΘΜΟ ΤΩΝ ΛΕΩΦΟΡΕΙΩΝ
Ο δείκτης των λεωφορείων ανά 1.000 κατοίκους, σύμφωνα με τους επιστήμονες του «Παρατηρητηρίου» της Εγνατίας οδού, έχει μια ιδιαίτερη σημασία, αφού περιγράφει και αξιολογεί το βαθμό στον οποίο πραγματοποιούνται μαζικές οδικές μετακινήσεις. Έτσι λοιπόν στο πλαίσιο της χώρας οι τιμές αυτού του δείκτη για τις περιφέρειες και τους νομούς εμφανίζουν μεγάλη διακύμανση. Η περιφέρεια που έχει τα περισσότερα λεωφορεία σε σχέση με τον πληθυσμό της είναι τα Ιόνια Νησιά (5 λεωφορεία/1.000 κατ.) και ακολουθούν το Νότιο Αιγαίο (3,3 λεωφορεία/1.000 κατ.) και η Αττική (2,3 λεωφορεία/1.000 κατ.). Πρώτη ανάμεσα στις περιφέρειες της Βόρειας Ελλάδας κατατάσσεται η Δυτική Μακεδονία (2,14 λεωφ./1.000 κατ.) και ακολουθούν οι περιφέρειες της Κεντρικής Μακεδονίας και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης παρουσιάζοντας την ίδια τιμή δείκτη (1,67 λεωφ./1.000 κατ.).
Συνολικά, κατά το διάστημα 2005-2009 σε όλες τις περιφέρειες της ζώνης επιρροής της Εγνατίας οδού πραγματοποιήθηκε αύξηση στα λεωφορεία ανά κάτοικο με μεγαλύτερη αυτή της περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας της τάξης του 2,01% και μικρότερη των περιφερειών Θεσσαλίας (0,41%) και Ηπείρου (0,41%). Όσον αφορά τους νομούς, η συντριπτική πλειονότητα τους παρουσίασε αύξηση του αριθμού λεωφορείων με τις σημαντικότερες αυξήσεις να εντοπίζονται στη Φλώρινα 12%, Έβρο 9% και Γρεβενά 8,7%. Από την άλλη οι σημαντικότερες μειώσεις εμφανίστηκαν στους νομούς Ιωαννίνων 4%, Καστοριάς 3,7% και Θεσσαλονίκης. Αυτή η παρατήρηση, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι σημαντική, διότι κυρίως η Θεσσαλονίκη και τα Ιωάννινα είναι νομοί με αρκετά μεγάλο πληθυσμιακό μέγεθος και φιλοξενούν σημαντικά αστικά κέντρα με αυξημένη μεταφορική ζήτηση και για αυτόν το λόγο η μείωση των λεωφορείων ανά κάτοικο θα πρέπει να εξεταστεί.
Στη δεύτερη τετραετία (2009 - 2013) του χρονικού διαστήματος μελέτης οι περιφέρειες της ζώνης επιρροής της Εγνατίας οδού παρουσιάζουν μείωση των λεωφορείων ανά κάτοικο με τις περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης να εμφανίζουν τη μεγαλύτερη πτώση 8,03%. Η μικρότερη μείωση στα λεωφορεία ανά κάτοικο εντοπίστηκε στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας 4,18%. Οι νομοί Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων και Καστοριάς, που παρουσίασαν τις μεγαλύτερες μειώσεις στην προηγούμενη τετραετία, σε αυτό το χρονικό διάστημα παρουσιάζουν αύξηση στο συγκεκριμένο δείκτη. Επίσης, μόνο ο νομός Φλώρινας διατήρησε και σε αυτήν την τετραετία την αυξητική του τάση, ενώ στους νομούς Έβρου και Γρεβενών τα λεωφορεία ανά κάτοικο μειώθηκαν κατά το 2009 - 2013. Γενικά, την περίοδο 2009 - 2013 οι εντονότερες αυξήσεις στις τιμές δείκτη παρατηρούνται, εκτός του νομού Φλώρινας, στις Σέρρες και στα Ιωάννινα, ενώ οι μεγαλύτερες μειώσεις στους νομούς Χαλκιδικής 9,5% και Ξάνθης 8,7%.
