Αρχοντικά-φαντάσματα της Θεσσαλονίκης

Του  Σωκράτη Οβεζιλίδη

 Εκτός των ανατολικών τειχών από τα τέλη του 19ου αιώνα μια συνοικία απλώθηκε στις όχθες των δαντελωτών ακρογιαλιών του Θερμαϊκού. Στη Συνοικία των Εξοχών ή Πύργων η ζωή κυλούσε σαν παραμύθι και σήμερα μόνο μερικά αρχοντόσπιτα απομένουν να τη θυμίζουν. Μερικά από αυτά κινδυνεύουν άμεσα να καταρρεύσουν. Η γνωριμία με την ιστορία τους είναι μια καλή αρχή για να μην τα αφήσουμε έρμαια της φθοράς του χρόνου.

Προσπαθώ να συνθέσω την εικόνα αυτής της μαγευτικής συνοικίας, η συνέχεια της οποίας χάθηκε για πάντα. Πάνω στην Όλγας υπάρχουν πλέον ελάχιστα συνεχή κομμάτια εξαιρετικής αρχιτεκτονικής αλλά και διάσπαρτα που είναι καθήκον του Δήμου να τα προφυλάξει πάση θυσία. Όποιος σήμερα στέκει έκθαμβος μπροστά σε κτίρια όπως η Κάζα Μπιάνκα ή το Λαογραφικό Μουσείο ή και λιγότερο εμφανή, όπως αυτό στη συμβολή των οδών Αλεξανδρείας και Χατζηκώστα σε σχέδια του Αστέριου Πηγαδά που κατοικείται ακόμα, σίγουρα εύχεται να βρεθεί τρόπος να σωθούν και αυτά που βρίσκονται σήμερα στα όρια της κατάρρευσης, με οποιοδήποτε δυνατό τρόπο και τίμημα.

Όλα τα αρχοντικά που έχουν μπει στην παρακάτω λίστα έχουν κριθεί διατηρητέα, μερικά ανήκουν στο δημόσιο, μερικά όχι. Όλα κινδυνεύουν άμεσα.

1. Βίλα Χιρς, Λεωφ. Βασ. Όλγας 144

Αρχιτέκτων: Πιέρο Αριγκόνι

Xρήσεις: Γκεστάπο και Sipo S.D. (ένωση της Γερμανικής Αστυνομίας και της "Υπηρεσίας Ασφαλείας", (1940-44), Πρώην Α΄ Αστυνομικό Τμήμα από την εποχή του εμφυλίου, εποχιακό κατάστημα χριστουγεννιάτικων μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 80, σήμερα ακατοίκητη.

Ιδιοκτήτες: Βρίσκονται στη Γαλλία και είναι κληρονόμοι του αρχικού ιδιοκτήτη.

Ιστορία: Κατασκευάστηκε το 1911, σύμφωνα με την ημερομηνία που βρίσκουμε στο αλεξικέραυνο της στέγης, (1900 κατ΄άλλους) κατά παραγγελία του Μπενί Φερναντέζ σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πιέρο Αριγκόνι (έργα του μεταξύ άλλων η Casa Bianca και Έπαυλη Μεχμέτ Καπαντζή-σημερινό Μ.Ι.Ε.Τ., το Ιπποκράτειο, το Λοιμωδών κ.ά.). Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο με απόφαση του 1985. Περισσότερα για την βίλα Χιρς εδώ

2. Βίλα Τζεμποργά , Λεωφ. Βασ. Όλγας 20, πρώην Ιταλικό Προξενείο

Αρχιτέκτων: Ξενοφών Παιονίδης

Xρήσεις: Οικία Τζεμποργά, Οικία Έβελμαν, Οικία Σαλέμ, Ιταλικό προξενείο μέχρι το 1978, σήμερα ακατοίκητη.

Ιδιοκτήτες: Ιταλικό Κράτος

Ιστορία: Η έπαυλη χτίστηκε από τον σημαντικότερο αρχιτέκτονα της ορθόδοξης κοινότητας της πόλης, τον Ξενοφώντα Παιονίδη, το 1878, κατά παραγγελία του πλούσιου εβραίου εμπόρου γαλλικής υπηκοότητας, Τζεμποργά. Το 1886 αγοράζεται από την Άννα, κόρη του Ζορζ Έβελμαν ή Όλμαν, ελβετικής υπηκοότητας. Το 1894 αγοράζεται από τον πιο γνωστό δικηγόρο της πόλης και εξέχον μέλος της Εβραϊκής Κοινότητας, δικηγόρο, Εμμανουέλ Ραφαήλ Σαλέμ. Η οικογένεια Σαλέμ ανήκει στο μεγάλο κύμα των εβραίων εξόριστων από την Ισπανία και τις καθολικές χώρες που κατά δεκάδες χιλιάδες συρρέουν στην Θεσσαλονίκη, τους λεγόμενους Σεφαραδίτες. Στις αρχές του αιώνα μισθώνεται από την Ιταλική κυβέρνηση, η οποία το αγοράζει το 1924, από τον πλέον κάτοικο Παρισιού, Ε. Σαλέμ. Η έπαυλη αναπτύσσεται σε 3 ορόφους στο κέντρο ενός ανθόκηπου που έχει μετατραπεί σήμερα σε ζούγκλα και θεωρείται χαρακτηριστικό παράδειγμα του νεομπαρόκ εκλεκτικισμού που κυριαρχεί τότε στην πόλη. Από το 1915 και για πολλά χρόνια στεγάζεται εκεί το Ιταλικό Προξενείο της πόλης. Μετά το σεισμό του 1978 εγκαταλείπεται παρόλο που το κτίριο δεν παρουσιάζει στατικές βλάβες. Το προξενείο μεταφέρεται στο κτιριακό συγκρότήμα των ιταλικών Monopoli di Stato και του Ιταλικού Ινστιτούτου που κατασκευάζεται μετά την κατεδάφιση της Βίλας Ιντας επί της οδού Φλέμινγκ (πρώην Οδός Μιζραχή) με Όλγας. Το 1984 πραγματοποιούνται μερικές εργασίες συντήρησης και έκτοτε παραμένει σε εγκατάλειψη. Σήμερα εμφανίζονται ελπίδες για την αποκατάστασή του.

3. Chateau mon Bonheur, Λεωφ. Βασ. Όλγας 110

Αρχιτέκτων: Φρεντερίκ Σαρνό

Xρήσεις: Οικία Ντιράν Αμπτουλάχ, οικία Δημήτρη Ιωαννίδη, οικοτροφείο Εκπαιδευτηρίων Σχινά, Σώμα Προσκόπων, ακατοίκητο

Ιδιοκτήτες: Εξ αδιαιρέτου στο Ιωαννίδειο ίδρυμα, αλλά και σε ιδιώτες και σε άλλα σωματεία φιλανθρωπικού χαρακτήρα.

Ιστορία: Το «Chateau Mon Bonheur», το κτίριο µε το ροµαντικό όνοµα και τα χαρακτηριστικά κόκκινα τούβλα, σχεδιάστηκε από τον Φρέντερικ Σαρνό. Παρήκµασε παραδοµένο στα χέρια ιδιοκτητών που δεν συµφώνησαν ποτέ για τη χρήση του. Στην ουσία µιλάµε για δύο κτίρια, που όταν πρωτοκατασκευάστηκαν ήταν το ένα κατοικία του ιδιοκτήτη και το άλλο καφέ, µε τραπεζάκια στο πεζοδρόµιο. πρόκειται για αξιόλογο δείγμα της εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής κτισμένο γύρω στο 1895 από τον μάστορα Γιάννη Σιάγα σε σχέδια του Γάλλου αρχιτέκτονα Σαρνό. Αποτελείται από δύο οικήματα με εντυπωσιακές εξωτερικές όψεις και επάλξεις ενετικού ρυθμού. Το κτίριο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο με υπουργική απόφαση του 1984. Σύμφωνα με την Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων, το κυρίως κτίσμα έχει δεχθεί μεταγενέστερες προσθήκες, αλλά είναι δυνατή η επαναφορά του στην αρχική του μορφή. Το δεύτερο κτίσμα διατηρεί ένα μόνο τμήμα του, δεδομένου ότι από το υπόλοιπο σώζεται μόνο η βάση.

4. Βίλα Γιοσέφ Μοντιάνο, Λεωφ. Βασ. Όλγας 5

Αρχιτέκτων: άγνωστος

Xρήσεις: οικία Μοντιάνο, οικία Μόλχο, κατάλυμα 15-22 προσφυγικών οικογενειών (1946-58), πρώην Παράρτημα Α΄ Γυμνασίου Αρρένων, σήμερα ακατοίκητο

Ιδιοκτήτες: Περιήλθε στο ελληνικό Δημόσιο μεταπολεμικά σαν ιδιοκτησία εχθρικού κράτους και αργότερα δόθηκε κάποιο ποσοστό (περίπου 33%) σε διάφορους κληρονόμους της οικογένειας. Αγοράστηκε εκ νέου από το Δημόσιο και σήμερα μόνο το 9,25% ανήκει στους Ε. Γιακουέλ, Μ. Νααρ και Τ. Μεναχέμ)

Ιστορία: Το οικόπεδο αγοράστηκε το 1899 από τον Ιωσήφ Ισαάκ Μοντιάνο και βρισκόταν στο νούμερο 48 της οδού Αλλατίνι (Allatini Degrimeni). Καταρχάς κτίστηκε ένα μεταξουργείο στην ανατολική πλευρά του οικοπέδου και αργότερα η διώροφη έπαυλη των 15 δωματίων και των 3 σοφάδων. Οι Μοντιάνο ήταν εβραίοι ιταλικής καταγωγής που διακινούσαν μαζί με την οικογένεια Αλλατίνι όλο σχεδόν το εμπόριο των δημητριακών, κουκουλιών, δερμάτων κ.ά. Μερίδια της ιδιοκτησίας άλλαζαν συνέχεια χέρια μέχρι τον αφανισμό των εβραίων απ΄τους Ναζί. Το 1960 κατεδαφίζεται το κτίριο του μεταξουργείου και ένα γυάλινο θερμοκήπιο που υπήρχε πίσω, όπως και ο τοίχος που το διαχώριζε από το διπλανό κτίριο του μετέπειτα Γυμνασίου Αρρένων και χρησιμοποιείται μέχρι το σεισμό του 1978 σαν παράρτημά του. Η Εφορία Μνημείων και Αρχαιοτήτων απαγόρεψε την κατεδάφισή του με απόφαση του 1979 χαρακτηρίζοντάς το ως διατηρητέο. Σήμερα παραμένει εγκαταλειμμένο και ένα μέρος της στέγης του έχει ήδη καταρρεύσει, χωρίς κανείς να κάνει ποτέ κάποια προσπάθεια αποκατάστασής του, παρόλο που το διπλανό κτίριο που περιήλθε νόμιμα στο δημόσιο το 1928, αποκαταστάθηκε πλήρως. Δηλώσεις του Δήμου Θεσσαλονίκης όμως δίνουν ελπίδες για τη διάσωσή του.

5. Οικία Μπεμβενίστε, Παρασκευοπούλου, Κωνσταντινίδη και Δελφών

Αρχιτέκτων: Άγνωστος

Χρήσεις: Oικία Σερβέτ Χανούμ, οικία μισθωμένη σε ιδιώτες, κατάλυμα προσφυγικών οικογενειών, σήμερα ακατοίκητη.

Ιδιοκτησία: Ρ. Μπεμβενίστε και Ε. Παπαπαϊσίδου

Ιστορία:Η ανέγερσή του πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1907-1919, ως ιδιοκτησία της Σερβέτ Χανούμ, συζύγου του Τεφήκ Εφέντη, διευθυντή Ιδιωτικής σχολής Ντονμέδων. Στην περιοχή αυτή, όπου βρίσκεται και το Νέο Τζαμί (Παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο), κατοικούσε η πλειοψηφία των Ντονμέδων της Θεσσαλονίκης. Το κτίριο μισθώθηκε σε εβραϊκές οικογένειες και το 1925 καταλήφθηκε από την Υπηρεσία Διαχείρισης Ανταλλάξιμων μουσουλμανικών περιουσιών. Τότε στο κτίριο κατοικούσαν περίπου 20 πρόσφυγες. Το 1927 η αντίστοιχη υπηρεσία της Εθνικής Τράπεζας το πουλά στο σημερινό της ιδιοκτήτη Σιντώ Λάου Μπεμβενίστε, ενώ το ¼ της οικίας πωλείται στον Σιντώ Γιουδά Ρεβάχ το 1942 και ακολούθως το 1955 στον σημερινό συνιδιοκτήτη Στέφανο Παπαϊσίδη. Περιλαμβάνει μια κατοικία δυο ορόφων και δυο καταστήματα, ενώ ο κάθε όροφος είναι διαμορφωμένος σε ένα διαμέρισμα. Οι σεισμοί δεν επηρέασαν τη στατικότητά του και προκάλεσαν μόνο εξωτερικές φθορές. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο από το 1984, αλλά η τύχη του παραμένει άγνωστη.

6. Kατάληψη Libertatia, Λεωφόρος Στρατού 19 και Σαρανταπόρου 38

Αρχιτέκτων: Άγνωστος

Iδιοκτήτες: Σχολάζουσα ιδιοκτησία Δημοσίου.

Χρήσεις: Οικία Χαζιζ Νιχάλ Ναζιφέ,ακατοίκητη από το 1978, σήμερα Κατάληψη αναρχικών.

Ιστορία: Στο τέλος του 19ου αιώνα στην Ανατολική περιοχή της Θεσσαλονίκης είχε διαμορφωθεί μια ακόμα Λεωφόρος παράλληλη με αυτήν των εξοχών. Πρόκειται για τη Λεωφόρο Στρατοπέδου, την παλιά χαραγμένη Λεωφόρο Στρατού που ξεκινούσε από την Πλατεία Συντριβανίου και περνούσε μπροστά από το στρατόπεδο (σημερινό Γ’ Σώμα Στρατού). Τα λιγοστά αρχοντικά εκεί ήταν επίσης περιτριγυρισμένα από τεράστιους καταπράσινους κήπους και κοιτούσαν προς τη θάλασσα από τη Β.Α. πλευρά του δρόμου. Από αυτές τις επαύλεις σώζεται σήμερα μόνο μια. Η Χαζίζ Νιχάλ Ναζιφέ, μουσουλμανοεβραία και γόνος αριστοκρατικής οικογένειας (κόρη του Απντουλάχ Αχμέτ Ραχήμ και της κόρης του Δαυίδ Σαλέμ, της γνωστής εβραϊκής οικογένειας) κατοικούσε αρχικά σε μια έπαυλη που κτίστηκε από τον πρώτο της σύζυγο, Σουκρή Μπέη, απέναντι από το Γαλλικό Σχολείο (κάηκε το 1967 και στη θέση του κτίστηκε το σημερινό Lycee). Η έπαυλη πουλήθηκε το 1938 και δεν υπάρχει πια. Μετά το θάνατό του, λίγα χρόνια μετά το γάμο τους, το 1899, ξαναπαντρεύεται τον εισαγγελέα της Θεσ/νικης, Μουσταφά Εφέντη, που για χάρη της χτίζει την βίλα του αριθμού 19. Καταρχάς κτίζεται το τριώροφο κτίριο με πρόσωπο στη Λεωφόρο Στρατού. Η πτέρυγα που «βλέπει» στην οδό Σαραντοπόρου με καταχωρημένη διεύθυνση τον αριθμό 38, κτίστηκε το 1912 ως ξεχωριστή κατοικία, για λόγους που δεν γνωρίζουμε, υπό την επίβλεψη του Βούλγαρου Μαστόρ Γιοβάνος. Μεταξύ 1935-36 λόγω οικονομικών προβλημάτων η ιδιοκτήτρια ενοικιάζει χώρους της αυλής σε εβραϊκές, ελληνικές και ιταλικές οικογένειες, ενώ μετά το θάνατό της, το 1941, τα δυο οικήματα ελλείψει κληρονόμων περιέρχονται στο δημόσιο και κατοικούνται από διάφορους μισθωτές. Οι σεισμοί του 1978 προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στο πρώτο τριώροφο κτίριο που κρίθηκε κατεδαφιστέο, αλλά όχι και αυτό επί της Σαρανταπόρου. Ευτυχώς χάρη στην απόφαση του 1982 και το χαρακτηρισμό του ως έργο τέχνης η απόφαση ανακλήθηκε αλλά καμιά εργασία αποκατάστασης δεν έγινε.

7. Συναγωγή της Ιτάλια Γιασάν, Βελισαρίου 48

Αρχιτέκτων:΄Άγνωστος Χρήσεις: Οικία Νεφούς, Σχολή «Ιωσήφ Ισαάκ Νισσήμ» και συναγωγή «Ιτάλια Γιασάν» (1917-1941), γερμανική επίταξη (941-45) 12ο Δημοτικό Σχολείο (1945-1974), Δραματική Σχολή Κ.Θ.Β.Ε. (1974-1983), σήμερα ακατοίκητο.

Ιδιοκτησία: Ανδρέα Παράσχου από το 1972.

Ιστορία: Κτίστηκε την περίοδο 1907-1908 σαν κατοικία των αδελφών Λέιζερ και Ιακώβ Νεφούς ή Νεφούση αλλά το 1930 βγήκε σε πλειστηριασμό λόγω χρεών και πέρασε στην ιδιοκτησία του εμπόρου Αθανάσιου Βήκα που το πούλησε την επόμενη χρονιά στην ισραηλιτική κοινότητα. Εκεί στεγάζεται μέχρι το 1941 η Σχολή Νισσήμ, της οποίας το αρχικό κτίριο, Τσιμισκή με Καρόλου Ντηλ, είχε καταστραφεί από τη μεγάλη πυρκαγιά το 1917. Ποικιλία αρχιτεκτονικών στοιχείων συνυπάρχουν στο κτίριο, από κλασικά, αναγεννησιακά, πρωτο-μπαρόκ και ντόπιας λαϊκής αρχιτεκτονικής αλλά και στοιχεία Αρτ Νουβό.Το 1982 εκδόθηκε έκθεση επικίνδυνου κτίσματος και επισημάνθηκε η αναγκαιότητα εκπόνησης μελέτης αποκατάστασης διαφόρων βλαβών από το σεισμό αλλά και από τη φθορά του χρόνου. Έκτοτε καμιά ενέργεια δεν έχει δρομολογηθεί και το υπέροχο αυτό κτίριο ρημάζει κλειστό και ερειπωμένο.

8. Ορφανοτροφείο «Καρόλου Αλλατίνι», Παρασκευοπούλου 3 και Σπάρτης γωνία

Αρχιτέκτων:΄Αγνωστος

Χρήσεις: Οικία Πρακίτα, Ορφανοτροφείο Αλλατίνι, 11ο Δημοτικό σχολείο, σήμερα ακατοίκητο

Ιδιοκτησία: Ανδρέα Παράσχου από το 1974

Ιστορία: Αποτελεί το μοναδικό κτίριο που απέμεινε από τα ελάχιστα που ήταν κτισμένα στην οδό Κερίμ Εφέντη, αργότερα Όθωνος και σήμερα Παρασκευοπούλου. Κτίστηκε γύρω στα 1896 και οι πρώτοι γνωστοί ιδιοκτήτες που αναφέρονται στα 1900 είναι οι αδελφές Αναστασία, Χρυσή και Ελένη, κόρες του Θανάση Πρακίτα ή Πρακίτσα που το κληρονομούν από το θείο τους Γιώργο, παντοπώλη. Στο οικόπεδο υπήρχε και δεύτερο οίκημα που λειτουργούσε σαν παντοπωλείο αλλά κατεδαφίστηκε μα την διάνοιξη του δρόμου. Το 1903 αγοράζεται από τον Σέρβο Αβδουραχμάν Χατζή Μπεκήρ που το 1917, μετά την πυρκαγιά και την καταστροφή των εγκαταστάσεων του ορφανοτροφείου Καρόλου Αλλατίνι (που ιδρύθηκε το 1910). Το 1929 η Ισραηλιτική κοινότητα το αγοράζει και η λειτουργία του ορφανοτροφείου συνεχίζεται μέχρι το 1943 οπότε και οι τελευταίοι τρόφιμοι (50 ορφανά και 6 άτομα προσωπικού) εκτοπίζονται από τους Γερμανούς στα στρατόπεδα της Πολωνίας και θανατώνονται στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς. Από το 1945 στεγάζει άπορες εβραϊκές οικογένειες που σώθηκαν από το Ολοκαύτωμα. Το 1972 εγκαθίσταται εκεί το 11ο Δημοτικό σχολείο και το κτίριο περνά στην ιδιοκτησία του Ανδρέα Παράσχου.

9. Οικία Κεχαγιά, Καλλιγά 11- 13

Αρχιτέκτων: ΄Άγνωστος

Ιδιοκτησία: Ηρακλή Κεχαγιά

Χρήσεις: Ιδιωτική κατοικία

Ιστορία: Κτίριο του 1900, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του εκλεκτικισμού της Θεσ/νίκης, παρουσιάζει αξιόλογα στοιχεία στην πρόσοψη (καμπύλα, θυρώματα, μικρούς εξώστες, ξύλινα κουφώματα) και ενδιαφέρουσα κάτοψη και θεωρείται αξιόλογο δείγμα της αρχιτεκτονικής τάσης που χρησιμοποιεί στοιχεία από τη λαϊκή αρχιτεκτονική της Κεντρική Ευρώπης. Πρόκειται για μια διώροφη οικοδομή με ημιυπόγειο που αποτελείται από δύο δίδυμες κατοικίες με αρχιτεκτονικά στοιχεία από τον κλασικισμό και την αναγέννηση. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εξώστες, με χαρακτηριστικά φουρούσια, οι σιδεριές τους καθώς και το κιγκλίδωμα του αυλόγυρου. Σήμερα κατοικείται ένα τμήμα του κτιρίου, ενώ το υπόλοιπο έχει αφεθεί στην τύχη του.

10. Οικία αστική, Βαφοπούλου 17

Αρχιτέκτων: ΄Αγνωστος

Χρήσεις: Κατοικία

Ιδιοκτησία: Δημοσίου

Ιστορία: Το διώροφο κτίριο αποτελεί δείγμα μεγαλοαστικής κατοικίας με ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά, μορφολογικά και ιστορικά στοιχεία όπως αυτή διαμορφώθηκε στην ευρύτερη περιοχή της Λεωφ. Βασιλίσσης Όλγας. Το κτίριο αποτελεί επίσης σημείο αναφοράς για τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης, εφόσον στην οδό Βαφοπούλου είναι το μοναδικό δείγμα μεσοπολεμικής κατοικίας του 20. Κρίθηκε διατηρητέο με απόφαση του 2009, αλλά καμμιά προσπάθεια διατήρησής του δεν έχει γίνει.

Κατεδαφίσεις διατηρητέων

Το πρόβλημα είναι ότι πολλά από αυτά τα κτίρια είναι ιδιωτικά, σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας για τη διατήρησή τους. Μένει λοιπόν να κινηθεί το κράτος και να δώσει κίνητρα στους ιδιώτες για να προβούν στην αποκατάσταση των διατηρητέων, είτε πρέπει να προβεί το κράτος σε ανταλλαγή οικοπέδων έτσι ώστε να αποτελούν πια δημόσια περιουσία. Πλέον όμως το πρόβλημα αδυναμίας διατήρησής τους υπάρχει και σε δημόσια κτίρια. Για παράδειγμα η αντιδημαρχία αστικού σχεδιασμού προχώρησε πριν λίγους μήνες στην ολοκληρωτική κατεδάφιση ενός διατηρητέου κτιρίου στην οδού Θεοφίλου 18 και ο Αντιδήμαρχος κ. Κουράκης δήλωνε: «Δυστυχώς οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς δεν παίρνουν μέτρα για τη διάσωση των διατηρητέων, δεν δίνουν οικονομικά κίνητρα στους ιδιοκτήτες τους. Έχουμε μια χαρακτηριστική περίπτωση της κακοδαιμονίας αλλά και της αδιαφορίας της δημόσιας διοίκησης». Η αντιδημαρχία άρχισε την καταγραφή των ετοιμόρροπων κτιρίων της Άνω Πόλης, ώστε μέχρι το τέλος του έτους να κατεδαφιστούν. «Είτε είναι διατηρητέα είτε όχι, είτε ανήκουν στο δημόσιο είτε σε ιδιώτες, εφόσον έχουμε εκθέσεις επικινδυνότητας, θα τις υλοποιήσουμε, διότι δεν επιτρέπεται να έχουμε μόνιμα σε κίνδυνο ζωές ανθρώπων». Αυτό βέβαια ανοίγει το δρόμο για την κατεδάφιση και των προαναφερθέντων κτιρίων μια που λεφτά δεν υπάρχουν. Θεωρητικά ο νόμος υποχρεώνει τον ιδιοκτήτη και το Δημόσιο να τα διατηρήσει πάση θυσία. Θεωρητικά απαγορεύεται να χτιστεί οτιδήποτε στη θέση τους σε περίπτωση κατάρρευσής τους που δεν θα είναι παρόμοιας αρχιτεκτονικής ή δεν θα έχει λάβει έγκριση από την Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων. Θεωρητικά η Εφορία Νεωτέρων Μνημείων παρακολουθεί τα κτίρια αυτά και απαγορεύει στον οποιοδήποτε να κάνει επεμβάσεις χωρίς έγκριση, ενώ έχει δικαίωμα με το νόμο περί διατηρητέων να επιβάλλει στον ιδιοκτήτη εργασίες για την αποκατάσταση των φθορών του χρόνου. Σε περίπτωση αδυναμίας του μπορεί ακόμα να απαιτήσει την υποχρεωτική πώλησή του στο Δημόσιο. ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ. Πρακτικά τίποτα από αυτά δεν γίνεται, η Εφορία αδυνατεί να ελέγξει την κατάσταση των 400 περίπου διατηρητέων στην πόλη, περιορίζεται σε συστάσεις ή και στο τίποτα. Πρακτικά μερικά εξαφανίστηκαν χωρις πολλές λοβιτούρες, για μερικά άρθηκε η απόφαση που τα έκρινε διατηρητέα, με συνοπτικές διαδικασίες, και στη θέση τους υψώθηκαν άχρηστα τερατουργήματα (όπως αυτό στη Βας. Όλγας 116 και Βικοπούλου).

Υπάρχει ελπίδα;

Oι λύσεις που μπορούν να βρεθούν για τη διατήρηση της κληρονομιάς της πόλης υπάρχουν ακόμα και σε καρούς οικονομικής κρίσης, κυρίως μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Ελαφρύνσεις που θα μπορούσαν να θεσμοθετηθούν για τους ιδιοκτήτες των διατηρητέων είναι:

1. Μηδενική επιβάρυνση κάθε οικοδομικής άδειας που εκδίδεται για την ενίσχυση της αποκατάστασης των διατηρητέων και δωρεάν εκπόνηση μελετών αποκατάστασης από τις υπηρεσίες του Δήμου.

2. Προσφορά ποσοστού γης από κάθε οικόπεδο της περαστικής ζώνης που εντάσσεται στο σχέδιο πόλης, ώστε η Πολιτεία να το ανταλλάσσει με ίσης αξίας διατηρητέα, αφού λεφτά δεν υπάρχουν ούτε στον κρατικό κορβανά.

3. Χορήγηση άτοκων δανείων με μεγάλο χρόνο αποπληρωμής.

4. Ένταξη της ανάπλασης προσόψεων και στεγών των διατηρητέων σε ευρωπαϊκά προγράμματα, αλλά και των περιβαλλόντων χώρων στα πράσινα προγράμματα (όπως έγινε με το κτίριο της Αναγεννήσεως).

*Ειδική μνεία στην καθηγήτρια- Αρχιτέκτονα και πολεοδόμο κ. Αλέκα Καραδήμου - Γερόλυμπου για το εξαιρετικό βοήθημα που είχα στην εύρεση ιστορικών στοιχείων των αρχοντικών από το βιβλίο της "Νεώτερα Μνημεία της Θεσσαλονίκης".

•