Στην Παναγία Σουμελά στον Πόντο ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος

Η «καρδιά» του Ποντιακού Ελληνισμού θα χτυπήσει και φέτος στο ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στην Τραπεζούντα του Πόντου.

Την πανηγυρική θεία λειτουργία θα προεξάρχει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, συνοδευόμενος από τον μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμο, ενώ αναμένεται να συρρεύσουν πλήθος Ποντίων από την Ελλάδα, την Ρωσία, χώρες της πρώην ΕΣΔΔ κ.α.

Η Παναγία Σουμελά αποτελεί το σύμβολο της ποντιακής πίστης, αν και η πρώτη ονομασία της θαυματουργής εικόνας ήταν Αθηνιώτισσα.

Την εικόνα της Παναγίας Σουμελά αγιογράφησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Μετά τον θάνατό του τη μετέφερε στην Αθήνα ο μαθητής του Ανανίας και τοποθετήθηκε σε περικαλλή ναό της Θεοτόκου. Έτσι αρχικά ονομάστηκε ως Παναγία η Αθηνιώτισσα.

Στο τέλος του 4ου αιώνα (380-386 μΧ), σύμφωνα με την παράδοση, η Παναγία η Αθηνιώτισσα εμφανίστηκε ως όραμα στους μοναχούς Σωφρόνιο και Βαρνάβα, στη Αθήνα, και τους κάλεσε στην εκκλησία.

Εκεί είδαν την εικόνα να σηκώνεται από το προσκυνητάρι, να βγαίνει από το παράθυρο και να πετάει προς τα ουράνια. Συγχρόνως, άκουσαν την Θεοτόκο να λέει: «Πηγαίνω στην Ανατολή. Προπορεύομαι στο όρος Μελά. Ακολουθήστε με...».

Οι μοναχοί την ακολούθησαν και στο όρος Μελά, στον Πόντο, όπου στάθηκε, κτίστηκε μεγάλος Ναός και Μονή. Έτσι η εικόνα πήρε την ονομασία Σουμελά από τη φράση «στου Μελά».

Το 1922, μετά την Μικρασιατική καταστροφή, μοναχοί έθαψαν την εικόνα, μαζί με άλλα κειμήλια. Με την ανταλλαγή, τα ιερά κειμήλια παραχωρήθηκαν και το 1931 τα ξέθαψε και τα έφερε στην Ελλάδα, ο Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης. Η εικόνα επανήλθε στην Αθήνα και παρέμεινε στο Μουσείο έως το 1951. Τότε, το Σωματείο «Παναγία Σουμελά» Θεσσαλονίκης πρότεινε το κτίσιμο ναού στις πλαγιές του Βερμίου, στην Καστανιά Βέροιας. Το 2010, 87 χρόνια μετά την μικρασιατική καταστροφή και τον ξεριζωμό των Ποντίων από τις πατρογονικές τους εστίες, επαναλειτούργησε το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, με άδεια του τουρκικού υπουργείου Πολιτισμού.

Επίκεντρο του εορτασμού της Παναγίας για τους Πόντιους, και όχι μόνο, στην Ελλάδα, είναι το Πανελλήνιο Ιερό Προσκύνημα Παναγίας Σουμελά στο όρος Βέρμιο στην Ημαθία. Στη Θεία Λειτουργία θα προεξάρχει ο Μακαριώτατος Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Θεόδωρος συνοδευόμενος από μητροπολίτες του πατριαρχείου του, αλλά και από την Ελλάδα.

Πηγή: protothema.gr

ΑΦΙΕΡΩΜΑ Νέα Παναγία Σουμελά:

 Αιώνιον των Ποντίων προσκύνημα

Η θριαμβευτική πορεία της άνασσας του ποντιακού ελληνισμού, Παναγίας Σουμελιώτισσας, προς το νέο όρος Μελά, το Βέρμιο. Στη φωτογραφία, η Θεσσαλονίκη τον Αύγουστο του 1951 υποδέχτηκε την εικόνα της Παναγίας Σουμελά.

Εισαγωγή - επιμέλεια Στέλιος Κούκος

skoukos@makthes.gr

Από το αρχείο της «Μακεδονίας»

Η Παντάνασσα του ποντιακού ελληνισμού, η εικόνα της Παναγίας Σουμελά, όχι μόνο δεν έμεινε ανέπαφη από τα τραγικά γεγονότα που έζησε ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας, αλλά είναι φανερό πως και αυτή, όπως όλοι οι ξεριζωμένοι, έζησε στο σώμα της όλες τις αντίστοιχες καταστάσεις. Μήπως η ίδια δεν έχασε το σπιτικό της και τα αγαπημένα της πρόσωπα; Μήπως δεν ξεκληρίστηκε ολόκληρη η φαμίλια της εντός και εκτός της μονής; Πώς θα χαρακτηρίζαμε το θάψιμο και την απόκρυψή της για οκτώ ολόκληρα χρόνια σε ένα εντελώς εχθρικό περιβάλλον; (Αυτήν που τη σέβονταν και την προστάτευαν ακόμη και οι οθωμανοί σουλτάνοι!) Και όπως όλων των ξεριζωμένων, και ο δικός της ερχομός στην Ελλάδα ήταν αποτέλεσμα πολιτικής απόφασης, συμφωνίας του έλληνα και του τούρκου πρωθυπουργού. Αλλά μήπως κατά την επιστροφή της άνασσας των Ποντίων στην Αθήνα της αποδόθηκαν τιμές βασίλισσας και βρήκε κάποιον μεγαλοπρεπή θρόνο να την περιμένει; Όχι μόνον δεν της παραχωρήθηκε κανένα προσωπικό κατάλυμα για να ξαποστάσει, ούτε μία προσφυγική σκηνή, ούτε ένα φτωχικό καλυβάκι, αλλά αντίθετα την τύλιξαν σε μία κόλλα χαρτί και την παρέδωσαν προς αποθήκευση. Να πώς την περιγράφει το πρωτόκολλο παράδοσης: "Μία αρχαία εικών της Θεοτόκου μετά του Ιησού τελείως κατεστραμμένη και σχισμένη εις το μέσον κατακορύφως...". Και όσον αφορά την τελική της "τακτοποίηση", μαζί με τα λοιπά κειμήλια που έφερε από τον Πόντο ο αποσταλείς επί τούτου ιερομόναχος Αμβρόσιος Σουμελιώτης: "Τ' ανωτέρω παραληφθέντων κατετέθησαν εις τη 'Βρεττανογαλλικήν Τράπεζαν' προς φύλαξιν, κατόπιν δε αναληφθέντα παρεδόθησαν εις τον κ. Φ. Μεταξάν Προϊστάμενον Αποθήκης Κειμηλίων". Η κειμηλιακή αξία της Σουμελιώτισσας ήταν βεβαίως δεδομένη, όσο για την αντίστοιχη συναισθηματική, αυτή δεν υπολογιζόταν! Για θαυματουργική αξία θα μιλάμε τώρα...

Στη συνέχεια μάλιστα στήθηκε ένας τρικούβερτος καβγάς, μια έριδα -και μάλιστα μεταξύ αγαπημένων προσώπων- για το σε ποιον ανήκει η Σουμελιώτισσα Θεοτόκος. Στη μητρόπολη Τραπεζούντος και τον ποιμένα τους, μητροπολίτη Χρύσανθο, ή στον ποντιακό λαό; Λες και υπήρχε κάποια διαφορά... Βεβαίως οι έριδες και οι διχασμοί δεν έλειψαν ποτέ από την ελληνική κοινωνία και ποτέ δεν μας διαπαιδαγώγησαν. Γι' αυτό και μόλις ρίζωσαν οι ξεριζωμένοι ρίξαμε κι έναν εμφύλιο και ρημάξαμε όλη τη χώρα.

Έτσι, η εξευτελιστική καραντίνα, που επιβλήθηκε σε όλους τους πρόσφυγες με τον ερχομό τους στην Ελλάδα, για την Παναγία Σουμελά ήταν παρατεταμένη. Φαίνεται όμως πως και η ίδια η Παναγία δεν ήθελε και δεν επιζητούσε τα παλιά της κλέη και τα μεγαλεία, την ώρα που τα παιδιά της περνούσαν δύσκολες μέρες. Δεν ήθελε να τους σκανδαλίζει και γι' αυτό προτίμησε να παραμείνει στο περιθώριο και στην αφάνεια, να συμπαρίσταται από μακριά μέχρις ότου και οι ίδιοι να σταθούν στα πόδια τους και τότε να τη νοιαστούν και να την περιβάλουν πάλι με την ίδια αγάπη και ζεστασιά. Έτσι και από διακριτικότητα δεν έστερξε, δεν συμφώνησε στην πρόταση να τη μεταφέρουν σε κάποιο μοναστήρι της Μακεδονίας που θα μετονομαζόταν σε Νέα Μονή Παναγίας Σουμελά.

Όλα όμως άρχισαν να αλλάζουν από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, είκοσι χρόνια μετά τον ερχομό της στην Ελλάδα. Το 1951 επισκέφθηκε θριαμβευτικά τη Θεσσαλονίκη, τη Βέροια και το Βέρμιο, που προοριζόταν να γίνει το νέο όρος Μελά. Και από το 1952 εγκαταστάθηκε για πάντα στο νέο της κατάλυμα, ανάμεσα στους δικούς της ανθρώπους αλλά και τους ντόπιους πληθυσμούς της Μακεδονίας. Αυτή την ιστορία θα σας διηγηθούμε αποκλειστικά μέσα από το αρχείο και τις σελίδες της "Μακεδονίας".

Για να διαβάσετε το αφιέρωμα σε μορφή pdf πατήστε εδώ