Με πρωτόγονα μέσα οι διωκτικές αρχές της χώρας επιχειρούν να αντιμετωπίσουν το λαθρεμπόριο τσιγάρων, που παρουσιάζει πρωτοφανή έξαρση τη φετινή χρονιά, καθώς από τους υπολογισμούς, οι απώλειες μόνο από τα φορτία των κατασχέσεων υπερβαίνουν τα 70 εκατομμύρια ευρώ ανά έτος.
Του Κώστα Καντούρη
Τα γρανάζια της γραφειοκρατίας και οι δικαστικές διαμάχες που προκύπτουν από διεθνείς διαγωνισμούς φαντάζει απίστευτο και όμως έχουν “κολλήσει” τα τελευταία 14 χρόνια την προμήθεια ειδικών συστημάτων ελέγχου κοντέινερ με ακτίνες Χ. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι τελωνειακοί να επιχειρούν τον εντοπισμό λαθραίων φορτίων μέσω της παραδοσιακής οδού των πληροφοριών και των εκτιμήσεων, και πρόσφατα με τους ειδικά εκπαιδευμένους σκύλους στην ανίχνευση καπνικών προϊόντων.
Η πρόσφατη εκπαίδευση των δέκα σκύλων-ανιχνευτών στα τελωνεία έλυσε σε έναν βαθμό τα χέρια των τελωνειακών, οι οποίοι ανακαλύπτουν, είναι αλήθεια, τις μεγαλύτερες ποσότητες λαθραίων που φτάνουν στην Ελλάδα από τα δύο μεγάλα λιμάνια, Θεσσαλονίκης και Πειραιά. Σύμφωνα με τα στοιχεία, την περασμένη χρονιά κατασχέθηκαν 450 εκατομμύρια τεμάχια λαθραίων τσιγάρων, από τα οποία το 65% από τις τελωνειακές υπηρεσίες και το ΣΔΟΕ. “Ο σκύλος είναι μία πολύ καλή λύση. Είναι γρήγορος και μπορεί να μετακινηθεί με ευκολία, χώρια που ξεπερνάει και τις δικλείδες ασφαλείας των λαθρεμπόρων, εντοπίζοντας τα καπνικά προϊόντα”, τόνισε μιλώντας στη “ΜτΚ” ο επικεφαλής της υπηρεσίας μέσων δίωξης τελωνείων Αναστάσιος Γκίκας.
Το πρόβλημα όμως με τις ελληνικές τελωνειακές αρχές, που βρίσκονται μπροστά σε αθρόες παράνομες εισαγωγές τσιγάρων, καθώς η Ελλάδα εξελίσσεται στο μεγαλύτερο διαμετακομιστικό κέντρο, είναι η έλλειψη ουσιαστικών τεχνικών μέσων. Τα μηχανήματα X-Ray που έχουν τη δυνατότητα να σκανάρουν με ακτίνες Χ φορτία, εντοπίζοντας τα λαθραία εμπορεύματα, απουσιάζουν από τις ελληνικές υπηρεσίες, παρότι τα διαθέτουν όλες οι ευρωπαϊκές.
Η προμήθεια αυτών των μηχανημάτων αποτελεί… όνειρο των τελωνειακών αρχών από το 2000. Τότε ξεκίνησε η διαδικασία του πρώτου διεθνή διαγωνισμού για την προμήθεια τέτοιων μηχανημάτων. Οι θιγόμενες εταιρείες προσέφυγαν στα δικαστήρια και η τελική απόφαση εκδόθηκε το… 2008. Τότε τα δικαστήρια μπορεί να έκριναν ότι μπορεί να γίνει η προμήθεια, όμως η απόφαση αφορούσε μηχανήματα προδιαγραφών του 2004, που είχαν ξεπεραστεί από την τεχνολογία, επομένως η αγορά δεν έγινε ποτέ. Τώρα καταβάλλονται προσπάθειες με προκήρυξη νέου διαγωνισμού για την προμήθεια εννέα τέτοιων μηχανημάτων, δύο σταθερών και πέντε αυτοκινούμενων, με την ελπίδα ότι οι διαδικασίες θα προχωρήσουν πιο σύντομα και η προμήθεια τελικά θα γίνει. Το μέσο κόστος ενός τέτοιου μηχανήματος υπολογίζεται ότι κυμαίνεται από 2 έως 2,5 εκατομμύρια ευρώ, όμως σημαντικά κονδύλια καλύπτουν και οι μηχανισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Με το… μάτι
Με τα συγκεκριμένα μηχανήματα οι διωκτικές αρχές του υπουργείου Οικονομικών ελπίζουν πως θα μπορούν να καλύψουν τον έλεγχο σε ένα ποσοστό 60% των κοντέινερ που περνούν από τα δύο μεγάλα λιμάνια, όταν σήμερα ο έλεγχος περιορίζεται στο 10%. Όπως επιβεβαίωσαν οι τελωνειακοί, κύριο κριτήριο για τον δειγματοληπτικό έλεγχο είναι η εμπειρία των υπαλλήλων, οι πληροφορίες και το… μάτι, για το αν ένα φορτίο κρίνεται “υψηλού κινδύνου”, για να ελεγχθεί.
Οι λαθρέμποροι τσιγάρων, κερδίζοντας δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο, προχωρούν πολλά βήματα μπροστά από τους ελεγκτές που δεν έχουν να υποστηριχθούν από καμία υποδομή. “Η προμήθεια των x-ray θα είναι το απαύγασμα των υποδομών”, τόνισε ο κ. Γκίκας, εξηγώντας πως με τη χρήση τέτοιου εξοπλισμού οι ελεγκτικοί μηχανισμοί δεν θα περιοριστούν στον έλεγχο των φορτίων “υψηλού κινδύνου”, αλλά θα επεκταθούν και σε άλλα που θεωρούνται “χαμηλού κινδύνου”. Όπως μάλιστα σχολίαζαν τελωνειακοί, τα κυκλώματα λαθρεμπόρων ενδεχομένως να κρύβονται πλέον πίσω από νέες διαδρομές διακίνησης που δεν έχουν γίνει αντιληπτές από τις διωκτικές αρχές.
Ένας λόγος που τα κυκλώματα διακίνησης επιλέγουν τα ελληνικά λιμάνια είναι και η απουσία τέτοιου εξοπλισμού, αφού σε όλα τα ευρωπαϊκά λειτουργούν κανονικά. Δεν είναι τυχαίο ότι για την αποστολή λαθραίων τσιγάρων σε Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, όπου τα μαύρα κέρδη είναι μεγαλύτερα, χρησιμοποιούνται οι οδικές αρτηρίες των Βαλκανίων που δεν ελέγχονται.
Διακίνηση: Ίδιες διαδρομές και εγχώρια αύξηση
Τα κυκλώματα λαθρεμπόρων τσιγάρων έχουν διαφοροποιήσει τις διαδρομές διακίνησης, όμως το βασικό δρομολόγιο παραμένει το ίδιο. Πλέον όλοι έχουν καταλήξει πως η μεγάλη πλειονότητά τους παρασκευάζεται στην Κίνα, με ένα 20% των συγκεκριμένων προϊόντων να είναι επιπλέον επικίνδυνα. Τα φορτία διακινούνται μέσω των λιμανιών της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής με δηλωμένα άλλα προϊόντα (μέθοδος της τάπας) και φτάνουν στα ελληνικά λιμάνια. Από εκεί διοχετεύονται τράνζιτ εικονικά σε άλλες χώρες, ουσιαστικά όμως τα φορτία μένουν σε αποθήκες κοντά στα λιμάνια. Από εκεί σε μικρές ποσότητες, με μικρά φορτηγά, κυρίως ψυγεία, διακινούνται μέσω της Βουλγαρίας και των Σκοπίων στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης.
Έχουν καταγραφεί περιπτώσεις στις οποίες τα μέλη των κυκλωμάτων έχουν αντιληφτεί αύξηση των ελέγχων στα λιμάνια και ακολουθούν εναλλακτική διαδρομή. Τα τσιγάρα φορτώνονται στα διεθνή ύδατα σε μικρότερα πλοιάρια και φτάνουν σε ερημικές ακτές της Βόρειας Ελλάδας, απ’ όπου συνεχίζεται η διακίνηση προς την Ευρώπη με τον ίδιο τρόπο.
Αυτό που διαφοροποιεί την κατάσταση στη χώρα μας, πέραν της αύξησης του λαθρεμπορίου που από τις κατασχέσεις υπολογίζεται για τη διετία 2013-14 ότι έφτασε το ποσοστό 15%, είναι ότι πλέον ποσότητες λαθραίων τσιγάρων καταλήγουν και στην ελληνική μαύρη αγορά. Το ποσοστό θεωρείται ακόμη μικρό, υπολογίζεται σε 2% επί των κατασχέσεων, όμως παρουσιάζει αυξητική τάση. “Το λαθρεμπόριο τσιγάρων αυξάνεται στις χώρες όπου οι φόροι είναι ιδιαίτερα υψηλοί. Σε Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη οι φόροι των τσιγάρων για λόγους καταπολέμησής του είναι υπερυψηλοί, ενώ έχουν αυξηθεί σημαντικά και στην Ελλάδα”, τόνισαν μέλη των διωκτικών αρχών που ερμηνεύουν την τοπική αύξηση της διακίνησης.
