ΗΡΩ ΡΑΝΤΟΥ
Ο όρος «κράτος υπό κατάρρευση» είναι ευρέως διαδεδομένος στην πολιτική οικονομία των διεθνών σχέσεων. Πρόκειται για μία κατάσταση όπου η κυβέρνηση αδυνατεί να επιτελέσει βασικές κρατικές λειτουργίες όπως μονοπώληση στη χρήση βίας, διατήρηση της τάξης και της ευνομίας και παροχή δημόσιων αγαθών.
Άλλα χαρακτηριστικά είναι η επικράτηση φαινομένων διαφθοράς και νεποτισμού, υψηλή εγκληματικότητα, απότομη οικονομική ύφεση και αδυναμία άσκησης εθνικής κυριαρχίας. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά παρατηρήθηκαν σε πολλές χώρες της αφρικανικής ηπείρου αλλά και σε χώρες της ΕΣΣΔ. Τα δομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ελλάδα, ομοιάζουν πολύ με αυτά ενός κράτους υπό κατάρρευση και εκτείνονται πέραν μιας παροδικής οικονομικής κρίσης. Γιατί όμως η Ελλάδα μπορεί να χαρακτηριστεί ως «failing state»;
Πρώτον, το τεράστιο χρέος της Ελλάδας, σε συνδυασμό με την ευρωπαϊκή λύση της απομείωσης του, συνεπάγεται απώλεια εθνικής κυριαρχίας καθώς οι εγχώριες πολιτικές, στο εξής, θα βρίσκονται υπό τον αυστηρό έλεγχο των δανειστών της. O έλεγχος αυτός θα πραγματοποιείται κατ’εξαίρεση στην Ελλαδα ακριβώς επειδή η χώρα κρίνεται ως failing state. Ουσιαστικά, δεν πρόκειται για μια εποπτεία που επιβάλλει η συμμετοχή σε ένα νομισματικό μόρφωμα (Ευρωζώνη) ή μια περαιτέρω δημοσιονομική και οικονομική ολοκλήρωση. Διαφοροποιείται επίσης και απο την οικειοθελή παραχώρηση εθνικής κυριαρχίας σε πολιτικές υπερεθνικού χαρακτήρα (π.χ. γεωργία, εμπόριο και πολιτική ανταγωνισμού) που συνεπάγεται η συμμετοχή σε έναν διεθνή οργανισμό όπως η Ε.Ε. Η αξιολόγηση της Ελλάδας ως προς τους δημοσιονομικούς της στόχους μέσω της τακτικής έλευσης της Τρόικας και ο ορισμός του υφυπουργού Εργασίας της Γερμανίας ως τοποτηρητή με στόχο να ξεμπλοκάρει 100 αναπτυξιακά έργα, είναι ενδεικτικά οτι η χώρα βρίσκεται υπό διεθνή διοίκηση.
Δεύτερον, ο νεποτισμός και η διαφθορά επικρατεί στο πολιτικό σύστημα της χώρας. Η παραχώρηση προνομίων και θέσεων εργασίας στο δημόσιο τομέα γίνεται εδώ και χρόνια με διαδικασίες αδιαφανείς και αναξιοκρατικές. Η διαφθορά οργιάζει αφού σύμφωνα με στοιχεία της Transparency International για το 2011, η Ελλάδα καταλαμβάνει την 80ή θέση ανάμεσα σε 178 χώρες και καθίσταται έτσι περισσότερο διεφθαρμένη την Γκάνα και την Ρουάντα. Σε αυτό προστίθεται η στενή αλληλεξάρτηση των παραγόντων του πολιτικού και οικονομικού τομέα που φανερώνεται απο σκάνδαλα όπως αυτό της Μονής Βατοπεδίου ή της Siemens.
Σε αυτήν την αλληλεξάρτηση συμμετέχει και ο τραπεζικός τομέας καθώς οι τραπεζικές χρηματοδοτήσεις γίνονται με πολιτικά και όχι με οικονομικά κριτήρια, όπως μαρτυρά η πρόσφατη πτώχευση τηλεοπτικού σταθμού ή η χορήγηση δανείων σε πολιτικά κόμματα με εγγυήσεις μελλοντικές επιχορηγήσεις απο τον εθνικό προυπολογισμό. Πρόκειται ουσιαστικά για τον λεγόμενο «καπιταλισμό της παρέας» (crony capitalism) που οδηγεί σε διαφθορά, χρηματοπιστωτική και οικονομική κατάρρευση, γεγονός που αποδεικνύεται και απο τη κρίση που ξεκίνησε στην Ταιλάνδη και επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Νοτιοανατολική Ασία το 1997-1998.
Η εκτεταμένη διαφθορά άλλωστε είναι συνδεδεμένη και με τα υψηλά επίπεδα παραοικονομίας. Η παραοικονομία αντιστοιχεί σε παραπάνω απο 25% του επίσημου ΑΕΠ, ποσοστό συγκρίσιμο με αυτό χωρών απο το πρώην ανατολικό μπλοκ. Οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές, ο παθογενής φοροεισπρακτικός μηχανισμός, ο τεράστιος αριθμός νόμων και ο χρηματισμός δημοσίων λειτουργών, καθιστούν την φοροεισπρακτική ικανότητα του κράτους παντελώς αδύναμη. Ενδεικτική είναι η πρόσφατη ανακάλυψη του ΣΔΟΕ για παράνομη δράση κυκλωμάτων που αγοράζουν χρυσό απο Έλληνες με σκοπό να τα εξάγουν δίχως παραστατικά, γεγονός που ομοιάζει με αντίστοιχα παράνομα κυκλώματα διασυνοριακών και παγκόσμιων δικτύων ποινικής φύσεως στην Αφρική και στα Βαλκάνια.
Τα παραπάνω, δεν μπορούν να αποσυνδεθούν από τον τεράστιο, σοβιετικού τύπου, κρατισμό, που πιστοποιεί ότι κατ’ουσίαν είμαστε μια χώρα υπο μετάβαση, όπως και τα κράτη που προέκυψαν από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Το τεράστιο κράτος έγινε λανθασμένα αντιληπτό ως τρόπος μείωσης των κοινωνικών ανισοτήτων και όχι ως ρυθμιστής των ανισοτήτων που γεννά μια άκρατη απελευθέρωση της αγοράς. Επιπροσθέτως, δεν εξυπηρετεί την κοινωνία αλλά ενισχύει συγκεκριμένα συμφέροντα ενώ αποδυναμώνει τα δημόσια ταμεία. Έχοντας κατά κανόνα κρατικές δομές, η Ελλάδα σήμερα μετασχηματίζεται και επιζητά μια πιο ομαλή μετάβαση σε μια κοινωνικά δίκαιη φιλελευθεροποίηση.\
Σημαντικό είναι και το ζήτημα της λαθρομετανάστευσης.
Εκατοντάδες παράνομοι μετανάστες περνούν καθημερινά τα ελληνικά σύνορα σχεδόν με τη συγκατάθεση της Πολιτείας. Ενδεικτικά, μέσα στον Οκτώβριο του 2011, 10.000 αλλοδαποί πέρασαν τα ελληνικά σύνορα. Η φύλαξη των συνόρων είναι υποτυπώδης ενώ οι πολιτικές επαναπροώθησής ανύπαρκτες, κάτι που καταδεικνύει την αδυναμία της κεντρικής κυβέρνησης να επιτελέσει βασικές κρατικές λειτουργίες ενός κυρίαρχου κράτους.
Τέλος, το κράτος αδυνατεί να εξασφαλίσει την κοινωνική ευρυθμία και την ασφάλεια των πολιτών ενώ δεν κατέχει την μονοπώληση στην χρήση βίας. Η παροχή δημοσίων αγαθών (υγεία, μεταφορές), παρεμποδίζονται συχνά απο τις κινητοποιήσεις συνδικαλιστικών οργανώσεων, ενώ δημόσια και ιδιωτική περιουσία συχνά καταστρέφεται απο έκνομα στοιχεία που παρεισφρύουν σε διαδηλώσεις. Σε αυτά έρχεται να προστεθεί και η υψηλή εγκληματικότητα. Συνολικά 1.828 ανθρωποκτονίες από πρόθεση πραγματοποιήθηκαν από το 1998 μέχρι και το πρώτο εξάμηνο του 2011.
Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα παραπάνω, μπορούμε να αντιληφθούμε γιατί η Ελλάδα μπορεί να χαρακτηριστεί σήμερα ως failing state. Η οικονομική κρίση που βιώνει αποτελεί μια μόνο πτυχή απο τις παραπάνω παθογένειες και μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι πρόκειται για μια συστημική κρίση που απαιτεί διαρθρωτικές αλλαγές προκειμένου να χαρακτηριστεί η Ελλάδα στο μέλλον μια ευρωπαική χώρα και όχι μια ευρωπαική εκδοχή ενός κράτους υπο κατάρρευση…
