Εξι ασφαλιστικές διατάξεις καθιστούν εφικτή την «έξοδο» στη σύνταξη σε 250.000 ασφαλισμένους που δυσκολεύονται να συμπληρώσουν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις.
Οι διατάξεις αυτές απευθύνονται, μεταξύ άλλων, σε ανέργους, ελεύθερους επαγγελματίες που έχουν χρέη, υποαπασχολούμενους, δημοσίους υπαλλήλους που είναι σε καθεστώς διαθεσιμότητας, αλλά και ασφαλισμένους που λόγω κρίσης δυσκολεύονται να εξαγοράσουν πλασματικά έτη.
Οι μητέρες ανηλίκων θεμελιώνουν δικαίωμα με τα απαιτούμενα έτη ασφάλισης και την ταυτόχρονη ύπαρξη ανήλικου τέκνου
Αναλυτικά οι έξι διατάξεις που καθιστούν ευκολότερη την «έξοδο» στη σύνταξη είναι οι εξής:
1 Αυτασφάλιση για να συμπληρωθούν τα απαιτούμενα ένσημα. Η λύση αυτή επιλέγεται από ανέργους που είναι ένα βήμα πριν από την «έξοδο» στη σύνταξη. Ετσι συμπληρώνουν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για να... ανοίξουν την πόρτα εξόδου, καταβάλλοντας ωστόσο υψηλό τίμημα.
Ουσιαστικά, με τον τρόπο αυτόν, οι ασφαλισμένοι καλύπτουν μόνοι τους τις εισφορές τους για να συμπληρώσουν τον απαιτούμενο χρόνο. Για παράδειγμα, στο ΙΚΑ γίνεται προαιρετική ασφάλιση εφόσον έχουν συμπληρωθεί 3.000 ημέρες συνολικά.
Ωστόσο, οι ασφαλισμένοι θα χρειαστεί να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για να εξασφαλίσουν μελλοντικά τη σύνταξή τους. Το κόστος της αυτασφάλισης είναι 20% επί των ασφαλιστικών εισφορών που κατέβαλλε ο εργαζόμενος πριν από την απόλυσή του.
Παραδείγματα
Ενδεικτικά αναφέρονται δύο παραδείγματα:
- Μισθωτός ασφαλισμένος στο ΙΚΑ με μεικτές αποδοχές στα 580 ευρώ είναι 61 ετών και χρειάζεται οπωσδήποτε άλλες 100 ημέρες ασφάλισης ώστε να λάβει στα 62 του τη μειωμένη σύνταξη. Ο εν λόγω ασφαλισμένος μπορεί να αιτηθεί να αυτασφαλιστεί κι έτσι να καταβάλλει για 4 μήνες το κόστος της ασφάλισής του. Αυτό θα είναι 116 ευρώ (20% επί των αποδοχών του) για την κύρια σύνταξη και 35 ευρώ (6% επί των αποδοχών του για την επικουρική).
- Ασφαλισμένος στο ΙΚΑ με μεικτές αποδοχές στα 990 ευρώ, που επιθυμεί να αυτασφαλιστεί, θα πρέπει να καταβάλλει ένα ποσό της τάξης των 215 ευρώ τον μήνα για να διατηρήσει το ασφαλιστικό του καθεστώς στην κύρια σύνταξη. Απαραίτητα θα πρέπει να καταβάλλει το ποσό αυτό ανά μήνα και όχι συνολικά, ως να εξαγόραζε τον εν λόγω χρόνο. Η αυτασφάλιση στην κύρια σύνταξη δεν σε καλύπτει για υγειονομική περίθαλψη. Η υγειονομική περίθαλψη κοστίζει ένα επιπλέον 4,5% επί των συντάξιμων αποδοχών.
Στο μεταξύ ολοκληρώθηκε από το ΙΚΑ η έκδοση των εγκυκλίων που αφορούν στη συνέχιση της ασφάλισης των εργαζομένων που συμμετέχουν στα προγράμματα εθελουσίας εξόδου και επιθυμούν να παραμείνουν ασφαλισμένοι μέχρι πληρώσεως των προϋποθέσεων συνταξιοδότησής τους από τον ασφαλιστικό τους φορέα.
Οπως τονίζει ο δικηγόρος Διονύσης Ρίζος, που είναι ειδικός σε θέματα εργατικού και ασφαλιστικού δικαίου, η πλειονότητα των ασφαλισμένων αυτών ανήκουν στα πρώην ειδικά ταμεία των ΔΕΚΟ και των Τραπεζών που έχουν συγχωνευθεί στο ΙΚΑ με τον νόμο 3655/2008 (ΤΑΠ - ΟΤΕ, ΟΑΠ - ΔΕΗ, Εθνικής Τράπεζας, Αγροτικής Τράπεζας κ.λπ.).
Συγκεκριμένα συμμετέχουν:
- Ασφαλισμένοι που συμμετέχουν από 14.11.2013 και εφεξής σε προγράμματα εθελούσιας εξόδου, τα οποία προβλέπουν την κάλυψη των εισφορών προαιρετικής ασφάλισης
- Ασφαλισμένοι οι οποίοι έχουν ενταχθεί πριν από τις 14.11.2013, σε προγράμματα εθελούσιας εξόδου, ανεξαρτήτως εάν αυτά προέβλεπαν την κάλυψη των εισφορών προαιρετικής ασφάλισης, και που είτε έχουν υποβάλει αίτημα υπαγωγής στην προαιρετική είτε υποβάλουν το αίτημα μέχρι την 31.1.2014
- Ασφαλισμένοι, εκτός προγραμμάτων εθελούσιας εξόδου, οι οποίοι έχουν υποβάλει αίτηση υπαγωγής στο καθεστώς προαιρετικής ασφάλισης ή υποβάλουν το αίτημα μέχρι την 31.1.2014.
Οι ασφαλισμένοι της περίπτωσης αυτής πρέπει να καταβάλουν οι ίδιοι μέχρι την 31.1.2014 εφάπαξ το υπολειπόμενο ποσό εισφορών που αναλογεί στην προαιρετική συνέχιση της ασφάλισής τους
Να σημειωθεί πως όσοι έχουν συμμετάσχει σε προγράμματα εθελουσίας εξόδου και δεν έχουν υποβάλει ακόμα αίτημα για προαιρετική θα πρέπει να υποβάλουν μέχρι 31 Ιανουαρίου 2014.
Προαιρετική ασφάλιση
Δικαίωμα για προαιρετική ασφάλιση έχουν και οι ελεύθεροι επαγγελματίες, εφόσον όμως έχουν εξοφλήσει τις οφειλές τους στο Ταμείο. Σε εγκύκλιο του ΟΑΕΕ προβλέπεται πως οι παλαιοί ασφαλισμένοι δικαιούνται να συνεχίσουν την ασφάλισή τους προαιρετικά εφόσον:
- Δεν είναι ασφαλισμένοι ή συνταξιούχοι λόγω γήρατος ή αναπηρίας άλλου φορέα κύριας ασφάλισης ή του Δημοσίου και
- Κατά τον χρόνο υποβολής αίτησης δεν έχουν ποσοστό αναπηρίας 67% και άνω για διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών.
Επιπρόσθετα για την προαιρετική συνέχιση της ασφάλισης απαιτείται η συνδρομή μίας από τις εξής προϋποθέσεις:
- Οσοι διέκοψαν την ασφάλισή τους πρέπει να έχουν πραγματοποιήσει πέντε έτη πραγματικής ασφάλισης σε οποιονδήποτε φορέα, από τα οποία τουλάχιστον ένα έτος στον ΟΑΕΕ. Η αίτηση για συνέχιση της ασφάλισης προαιρετικά υποβάλλεται εντός ανατρεπτικής προθεσμίας ενός έτους από τη διακοπή της υποχρεωτικής ασφάλισης.
- Οι ασφαλισμένοι που έχουν συνταξιοδοτηθεί λόγω αναπηρίας, όταν διακοπεί η συνταξιοδότηση. Η αίτηση υποβάλλεται μέσα σε προθεσμία δύο ετών, που αρχίζει από τη λήξη της συνταξιοδότησής τους ή μέσα σε προθεσμία ενός έτους που αρχίζει από την κοινοποίηση της απόφασης.
- Οι ασφαλισμένοι να έχουν πραγματοποιήσει δέκα έτη πραγματικής ασφάλισης στο Ταμείο ή με συνυπολογισμό χρόνου σε οποιοδήποτε άλλο Ταμείο, εφόσον ο ΟΑΕΕ είναι ο τελευταίος φορέας ασφάλισης.
Πώς «κλειδώνει» η θεμελίωση δικαιώματος
2 Θεμελίωση δικαιώματος. Τη δυνατότητα να κλειδώσουν το συνταξιοδοτικό δικαίωμα χωρίς να έχουν πιάσει και το απαιτούμενο όριο ηλικίας έχουν χιλιάδες ασφαλισμένοι. Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για δημοσίους υπαλλήλους, εργαζομένους με 35ετία, αλλά και μητέρες ανήλικων τέκνων ανεξαρτήτως φορέα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η θεμελίωση του δικαιώματος δεν σημαίνει ταυτόχρονα και δυνατότητα συνταξιοδότησης. Ωστόσο, ο εργαζόμενος «κλειδώνει» τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης και μπορεί σε μετέπειτα χρόνο να κάνει χρήση τού υπό αίρεση δικαιώματός του όταν θα έχει συμπληρώσει και το σχετικό όριο. Δηλαδή, ακόμα και αν υπάρξουν αλλαγές στα όρια συνταξιοδότησης οι συγκεκριμένοι ασφαλισμένοι δεν επηρεάζονται.
Μεταξύ άλλων θεμελιώνουν δικαίωμα χωρίς την ταυτόχρονη ύπαρξη του ορίου ηλικίας:
- Οι δημόσιοι υπάλληλοι που έχουν 25 έτη ασφάλισης. Τυχεροί είναι οι άνδρες που συμπληρώνουν τον απαιτούμενο χρόνο ασφάλισης τη διετία 2011-2012, καθώς προβλέπονται μειωμένα όρια συνταξιοδότησης.
Σημειώνεται πως στο Δημόσιο υφίσταται και η δυνατότητα εξόδου με αναστολή. Δηλαδή μπορεί ο ασφαλισμένος που έχει θεμελιωμένο δικαίωμα να υποβάλει άμεσα αίτημα για συνταξιοδότηση η οποία θα ξεκινήσει με καταβολή της σύνταξης όταν θα συμπληρώσει το σχετικό όριο ηλικίας.
- Οι ασφαλισμένοι με 35 έτη ασφάλισης. Στο ΙΚΑ, εφόσον συμπληρώθηκε η 35ετία το 2010, ο ασφαλισμένος μπορεί να αποχωρήσει όποτε πιάσει το 58ο έτος της ηλικίας. Τη διετία 2011- 2012 προβλέπονται μεταβατικές διατάξεις με σταδιακή αύξηση των απαιτούμενων ετών ασφάλισης και του ορίου ηλικίας, ωστόσο και πάλι το δικαίωμα θεμελιώνεται με 35ετία. Δηλαδή, μισθωτός στον ιδιωτικό τομέα με 35ετία το 2012 κλειδώνει το δικαίωμα και μπορεί να αποχωρήσει όποτε πιάσει 37 χρόνια εργασίας και το 59ο έτος.
- Οι μητέρες ανήλικων τέκνων. Το δικαίωμα θεμελιώνεται με τα απαιτούμενα έτη ασφάλισης και την ταυτόχρονη ύπαρξη ανήλικου τέκνου. Στη συνέχεια η ασφαλισμένη μπορεί να παραμείνει στην αγορά εργασίας και να αποχωρήσει όποτε πιάσει το προβλεπόμενο όριο ηλικίας.
Για παράδειγμα, ασφαλισμένη στο ΙΚΑ είχε στο τέλος του 2010 τις απαιτούμενες 5.500 ημέρες ασφάλισης και ανήλικο τέκνο. Η συγκεκριμένη ασφαλισμένη μπορεί να αποχωρήσει στα 55 με πλήρη σύνταξη ή στα 50 με μειωμένη.
Πάντως, όσοι ασφαλισμένοι δεν πρόλαβαν να «κλειδώσουν» δικαίωμα μέχρι το τέλος του 2012 ακολουθούν πλέον αυξημένα όρια ηλικίας. Συγκεκριμένα, από 1ης Ιανουαρίου 2013 και μετά πλήρης σύνταξη καταβάλλεται στα 67 και μειωμένη στα 62 (ή εναλλακτικά πλήρης σύνταξη στα 62 αλλά με 40 έτη ασφάλισης).
Σύνταξιμη η διαθεσιμότητα
3 Διαθεσιμότητα. Στις περιπτώσεις των ασφαλισμένων του Δημοσίου που έχουν τεθεί σε διαθεσιμότητα είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι ο εν λόγω χρόνος είναι κανονικά συντάξιμος. Δηλαδή συνυπολογίζεται για τη συμπλήρωση των απαιτούμενων ετών (π.χ. 35ετία ή για την προσαύξηση του ποσού της σύνταξης).
Ετσι θα πρέπει οι ασφαλισμένοι να εξαντλούν την περίοδο μετ' αποδοχών στη διαθεσιμότητα και κατόπιν να προσφεύγουν στη σύνταξη με τη λήξη αυτής. Ουσιαστικά δεν συμφέρει η άμεση προσφυγή σε σύνταξη με την αναγγελία της θέσης τους στο καθεστώς διαθεσιμότητας.
Οι παγίδες για τη μειωμένη
4 Ιδιαίτερα προσεκτικοί πρέπει να είναι οι ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ, που θέλουν να αποχωρήσουν πρόωρα. Στην περίπτωση της μειωμένης σύνταξης αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση να έχουν 100 ημέρες ασφάλισης κάθε έτος τα τελευταία 5 έτη. Οι ημέρες ασφάλισης αυτές είναι απαραίτητο να είναι πραγματική ασφάλιση αλλά μπορούν να προσμετρηθούν σε αυτές οι επιδοτούμενες ημέρες ανεργίας από τον ΟΑΕΔ. Μάλιστα ο συγκεκριμένος χρόνος των 100 ημερών δεν μπορεί να καλυφθεί ούτε με εξαγορά πλασματικών ετών του ν. 3863/2010 ούτε με εξαγορά στρατιωτικής θητείας. Η διάταξη αυτή αποτελεί εμπόδια για εργαζομένους που χάνουν τη δουλειά τους ένα βήμα πριν από την έξοδο στη σύνταξη. Επομένως, είτε πρέπει να προσπαθήσουν να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας (έστω και ως προσωρινά απασχολούμενοι για να φτάσουν τις 100 ημέρες τον χρόνο) είτε να κάνουν προαιρετική ασφάλιση. Χρειάζεται στο σημείο αυτό να σημειωθεί ότι στην περίπτωση της προαιρετικής ασφάλισης δεν είναι δυνατός ο περιορισμός της στις 100 ημέρες ανά έτος αλλά είναι συνεχόμενη και καλύπτει πλήρως 300 ημέρες χωρίς τη δυνατότητα διακοπής και επανάληψής της.
Πάντως δεν ισχύει η πρόσθετη προϋπόθεση των 100 ημερών το έτος για όσες μητέρες ανηλίκων θέλουν να αποχωρήσουν με μειωμένη σύνταξη.
Εξαγορά με δόσεις για τα πλασματικά έτη
5 Με δόσεις μπορούν να εξαγοράσουν τα πλασματικά έτη ασφάλισης οι υποψήφιοι συνταξιούχοι, ώστε να αποφύγουν μία άμεση οικονομική επιβάρυνση. Μάλιστα η εξόφληση μπορεί να γίνει ακόμα και με παρακράτηση από τη σύνταξη. Σημειώνεται πως με τους νόμους 3863/2010 και 3996/2001 μπορούν, μεταξύ άλλων, να αναγνωριστούν οι σπουδές, ο στρατός, ο χρόνος για τα τέκνα κ.ά. Στο σημείο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διευκρινιστεί ότι οι σχετικές αιτήσεις εξαγορών ή αναγνώρισης πλασματικών χρόνων με σκοπό τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος με τις διατάξεις του 2011 και του 2012 μπορούν να υποβληθούν είτε άμεσα είτε με την αίτηση συνταξιοδότησης, ανεξάρτητα από το έτος με τις διατάξεις του οποίου επιθυμεί ο ασφαλισμένος να θεμελιώσει δικαίωμα.
Διευθέτηση των οφειλών στον ΟΑΕΕ
6 Μεγάλης σημασίας ειδικά για τους ελεύθερους επαγγελματίες είναι να έχουν τακτοποιηθεί τόσο οι οφειλές στον ΟΑΕΕ όσο και τυχόν εκκρεμότητες φορολογικής φύσεως που αφορούν εταιρείες ή δραστηριότητες του παρελθόντος. Για τον σκοπό αυτόν καλό είναι οι έχοντες στο παρελθόν εμπορικές δραστηριότητες να εκδώσουν ένα πιστοποιητικό από τα αρμόδια επιμελητήρια και να έχουν κλείσει όλες τις εν λόγω δραστηριότητες. Πρέπει, άλλωστε, να γνωρίζουν πως μια τέτοια εκκρεμότητα μπορεί να οδηγήσει σε καθυστέρηση ακόμη και ενός έτους στην καταβολή της σύνταξης. Σημειώνεται πως στις περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο ο πληρωμένος χρόνος (εφόσον αυτό επιθυμεί ο ασφαλισμένος). Αντίθετα, σε περίπτωση που χρειάζεται, όλος ο χρόνος του ΟΑΕΕ πρέπει να εξοφληθεί. Στην περίπτωση που ελεύθερος επαγγελματίας αναμένει να λάβει σύνταξη από τον ΟΑΕΕ πρέπει να γνωρίζει πως: μπορούν να παρακρατηθούν μέχρι 15.000 ευρώ από τη σύνταξη για εισφορές και ακόμη 5.000 ευρώ για πρόστιμα και πρόσθετα τέλη. Τέλος πρέπει να αναφερθεί πως δεν επηρεάζει τη συνταξιοδότηση από το ΙΚΑ η ύπαρξη οφειλών του εργοδότη στο Ταμείο, καθώς ο χρόνος λογίζεται κανονικά συντάξιμος.
Κ. Κοκκαλιάρη- Γ. Φώσκολου
"Εθνος"
