Εκδήλωση αφιερωμένη στα 74 χρόνια από την κυριότερη φάση των σταλινικών διώξεων.
Σοφία-Ειρήνη Αθανασακοπούλου, Βασίλης Τσενκελίδης, Βλάσης Αγτζίδης, Ντιάνα Καλαϊτζίδη, Βλαδίμηρος Σιδηρόπουλος (φωτ.: Βασίλης Τσενκελίδης)
Μελετητές της ιστορίας του ελληνισμού της Σοβιετικής Ένωσης διοργάνωσαν στις 12 Ιουνίου εκδήλωση με τίτλο «Οι σταλινικές διώξεις και οι εξορίες των Ελλήνων της ΕΣΣΔ (1937, 1942, 1944, 1949)», την οποία αφιέρωσαν στα 74 χρόνια από την κυριότερη φάση των εξοριών των Ελλήνων Ποντίων της ΕΣΣΔ στην Ασία.
Γράφει ο Βασίλης Τσενκελίδης
Στις 13 Ιουνίου 1949 το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού πληθυσμού της Αμπχαζίας, της Αντζαρίας και της Περιφέρειας Κρασνοντάρ (νότια Ρωσία) στην παρευξείνια περιοχή του Καυκάσου φορτώθηκαν στα ακατάλληλα για μεταφορά ανθρώπων βαγόνια και μεταφέρθηκαν σε αχανές εκτάσεις του νότιου Καζακστάν.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στον Πολυχώρο Πολιτισμού «Ο Δρόμος του Μεταξιού» στην Καλλιθέα Αττικής, και προσέλκυσε πλήθος κόσμου.
Παρευρέθηκαν εκπρόσωποι ποντιακών συλλόγων, κοινωνικών και πολιτικών φορέων, καθώς και απόγονοι των διωχθέντων Ελλήνων της ΕΣΣΔ.
Τη διοργάνωση και το συντονισμό ανέλαβε ο ιστορικός Βασίλης Τσενκελίδης, και συμμετείχαν ο Βλάσης Αγτζίδης, η Ντιάνα Καλαϊτζίδη, η Σοφία-Ειρήνη Αθανασακοπούλου και ο Βλαδίμηρος Σιδηρόπουλος.
Η Ντιάνα Καλαϊτζίδη την ώρα της ομιλίας της (φωτ.: Άρης Ρουπίνας)
Στην εισαγωγική εισήγησή του, ο Βασίλης Τσενκελίδης τόνισε: «Ο 20ός αιώνας ήταν τραγικός για τους Έλληνες του Πόντου. Τα δεινά τους ξεκίνησαν με τη Γενοκτονία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, μετά τη ζωή τους επηρέασε ο εμφύλιος πόλεμος στη Ρωσία, αργότερα ξεκίνησε η μαζική κολεκτιβοποίηση, και ως αποκορύφωμα όλων των τραγικών γεγονότων ήρθαν οι σταλινικές διώξεις και εξορίες.
»Στο τέλος του 20ού αιώνα οι Έλληνες της ΕΣΣΔ αναγκάστηκαν να αφήσουν τις εστίες τους, που δημιούργησαν στον Βορρά και την Ανατολή του Εύξεινου Πόντου, και να πραγματοποιήσουν την μετεγκατάστασή τους στην Ελλάδα. Μετά από 30 και πλέον χρόνια, πολλά από τα ζητήματα που ταλανίζουν τη ζωή των νέων προσφύγων παραμένουν άλυτα», είπε χαρακτηριστικά.
Ο Β. Τσενκελίδης στην εισαγωγή του σχημάτισε και το βασικό ιστορικό πλαίσιο για την περαιτέρω συζήτηση.
Η χρονολογία των διώξεων και των εξοριών σχετίζεται περισσότερο με τα έτη 1937, 1942, 1944, 1949:Στις 11 Δεκεμβρίου 1937 ο λαϊκός κομισάριος Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΣΣΔ Νικολάι Γιεζόφ υπέγραφε το διάταγμα υπ’ αριθμ. 50215 που αφορούσε τους Έλληνες της χώρας. Στις 15 Δεκεμβρίου ξεκίνησε η εφαρμογή του διατάγματος, με δεκάδες χιλιάδες φυλακίσεις και εκτελέσεις.
Στο πλαίσιο της «επιχείρησης απομάκρυνσης άοπλου πληθυσμού» από το μέτωπο του πολέμου, τον Απρίλιο του 1942 εξορίστηκε στη Σιβηρία, το βόρειο Καζακστάν και την Κιργιζία μεγάλος αριθμός Ελλήνων από την περιοχή Κουμπάν της νότιας Ρωσίας και την πόλη Κερτς της Κριμαίας.
Στις 24 Ιουνίου 1944 εξορίστηκαν στο Ουζμπεκιστάν της Κεντρικής Ασίας οι Έλληνες της υπόλοιπης Κριμαίας.
Στις 13 Ιουνίου 1949 πραγματοποιήθηκε η εξορία των Ελλήνων της Αμπχαζίας, της Αντζαρίας και της περιφέρειας Κρασνοντάρ (Κουμπάν).
Η αφίσα της εκδήλωσης (σχεδιασμός: Ειρήνη Πετρίδου-Πανκράσκινα)
Μετά την εισαγωγή ακολούθησε η ομιλία του δρ Σύγχρονης Ιστορίας Βλάση Αγτζίδη, με τίτλο «Από τον Λένιν στον Στάλιν. Από τις Γκρέτσεσκι Ραγιόν στα γκουλάγκ…». Στην ομιλία του, ο ειδικός στα θέματα της ιστορίας των Ελλήνων της ΕΣΣΔ αναφέρθηκε σε πολλά παραδείγματα από τις εξελίξεις στο χώρο των ελληνικών κοινοτήτων μετά την επικράτηση των Μπολσεβίκων στην εξουσία.
«Σήμερα θα μιλήσουμε για τις πιο άγνωστες και αποσιωπημένες σελίδες της ελληνικής ιστορίας. Για όσα έγιναν στη Σοβιετική Ένωση στον Μεσοπόλεμο, και κυρίως μετά το 1937. Είναι σημαντικό ότι κάνουμε εδώ αυτήν την εκδήλωση. Πρέπει να σας πω, πως οι πρώτες τέτοιες εκδηλώσεις ξεκίνησαν στην Καλλιθέα το 1987. Καταφέραμε στο Δ’ Παγκόσμιο Συνέδριο του Ποντιακού Ελληνισμού η 13η Ιουνίου να ψηφιστεί ως ημέρα εθνικής μνήμης από 540 οργανώσεις των Ελλήνων του Πόντου από όλον τον κόσμο, και χωρίς καμία διαφωνία.
»Το γιατί ο οργανωμένος ποντιακός χώρος υποβάθμισε αυτήν την επέτειο είναι πολύ ενδιαφέρον θέμα και για να δούμε τις εσωτερικές του αντιφάσεις», είπε ο ιστορικός στην αρχή της ομιλίας του.
Ο Βλ. Αγτζίδης αναφέρθηκε στις συνεντεύξεις των αυτοπτών μαρτύρων των σταλινικών διώξεων, που ζούσαν ακόμα στο τέλος της δεκαετίας του 1980. Στη συνέχεια τόνισε πως μαζί με τους Έλληνες από τη Μαριούπολη και άλλες περιοχές στον Νότο της ΕΣΣΔ, από το σταλινικό καθεστώς εξοντώθηκαν και πολλοί Ελλαδίτες κομμουνιστές, οι οποίοι κατέφυγαν από την Ελλάδα στην ΕΣΣΔ.
Στη διάρκεια της ομιλίας του μίλησε επίσης για προσωπικότητες και γεγονότα που σφράγισαν την ιστορία των Ποντίων στην ΕΣΣΔ και στην Ελλάδα.
Ακολούθησε η παρέμβαση της φιλόλογου Ντιάνας Καλαϊτζίδη με τίτλο «Ο εξόριστος κληρικός Ιάκωβος Κοτάνοφ – Θύμα σταλινικών διώξεων».
Η Ντ. Καλαϊτζίδη αναφέρθηκε στα γεγονότα της ζωής του προπάππου της, και αφιέρωσε την ομιλία της στη μνήμη του. Ο Ιάκωβος Κοτάνοφ ήταν μορφωμένος άνθρωπος, αγαπητός στην περιοχή της Τσάλκας. Καταγόταν από τον Πόντο και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του. Μετά από σχετικές σπουδές στην Τιφλίδα, έγινε κληρικός. Φυλακίστηκε το 1937 και η τύχη του αγνοείται.
Σοφία-Ειρήνη Αθανασακοπούλου, Βασίλης Τσενκελίδης, Βλάσης Αγτζίδης (φωτ.: Βασίλης Τσενκελίδης)Στο τέλος της εκδήλωσης, η φιλόλογος και υποψήφια διδάκτωρ Σοφία-Ειρήνη Αθανασακοπούλου διάβασε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Βλαδίμηρου Σιδηρόπουλου Το δάκρυ της Καρυάτιδας που αφορούσε τον Λαβρέντι Μπέρια, επικεφαλής του σοβιετικού μηχανισμού ασφαλείας και των μυστικών υπηρεσιών από το 1938. Ο συγγραφέας του βιβλίου, με καταγωγή από το Σοχούμ στην παρευξείνια περιοχή του Καυκάσου, μίλησε στους παρευρισκομένους και τόνισε τη σημαντικότητα της λογοτεχνικής παρέμβασης στην περιγραφή των ιστορικών γεγονότων.
Ρεπορτάζ: Βασίλης Τσενκελίδης, ιστορικός
pontosnews.gr
emvolimanea.blogspot.com
