Από τεχνική και επαγγελματική σχολή για ορφανά παιδιά, σε Πολυχώρο Πολιτισμού
Τα ονόματά του πολλά, όπως και οι χρήσεις του στο πέρασμα των χρόνων. Η Σχολή Τεχνών κι Επαγγελμάτων Χαμιδιέ, ή Ισλαχανέ της Θεσσαλονίκης, ή αλλιώς Πολυτεχνείο Μιδάτ Πασά, γνωστό επίσης ως Μηχανουργείο Αξυλιθιώτη ιδρύθηκε μεταξύ 1874 -1876.
Το όνομα Ισλαχανέ, σημαίνει Σωφρονιστήριο καθώς η λέξη islahane, προέρχεται από την αραβική λέξη islāh που σημαίνει τακτοποίηση (αποκατάσταση) ενώ συχνά μεταφράζεται ως Maison de Correction δηλαδή Σωφρονιστήριο – Αναμορφωτήριο.
Στη συγκεκριμένη ωστόσο περίπτωση δεν υιοθετείται με τη σημερινή έννοια της τιμωρίας σε ένα κατάστημα εγκλεισμού καθώς φιλοξενούσε μία από τις πρώτες τεχνικές και επαγγελματικές σχολές για ορφανά και άπορα παιδιά στον ελλαδικό χώρο.
Δημιουργήθηκε στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων, τα τελευταία χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας και σε μια Θεσσαλονίκη που απαιτούσε εξειδικευμένα εργατικά χέρια για τα αναπτυξιακά της έργα (σιδηρόδρομος, φωταέριο, ύδρευση κ.λπ.) ενώ παράλληλα εξυπηρετούσε στη διατήρηση της τάξης στα αστικά κέντρα, καθώς απέτρεπε πολλά ορφανά παιδιά από την επαιτεία και την αλητεία με την εξασφάλιση στέγης και εκπαίδευσης σε ένα τεχνικό επάγγελμα.
Βρισκόταν στο ανατολικό άκρο της σημερινής οδού Αγίου Δημητρίου, μεταξύ των οδών Αποστόλου Παύλου και Ελένης Ζωγράφου, στο μέσο περίπου των ανατολικών τειχών της πόλης, κοντά στη Νέα Χρυσή Πύλη. Το συγκρότημα ήταν τριώροφο και απαρτίζονταν από τρεις κτιριακές ενότητες, δυο από τις οποίες είχαν οικοδομηθεί εντός των ανατολικών τειχών της πόλης και μία εκτός.
Η επίσκεψη του Van de Brule στη Σχολή αποτελεί σημαντική διαθέσιμη πηγή. Περιγράφει τη διαδρομή που ακολούθησε για να φτάσει: «Στο τέρμα της λεωφόρου Χαμιδιέ, αφού περάσει κανείς μπροστά από το Αυτοκρατορικό Οθωμανικό Λύκειο (η Παλιά Φιλοσοφική), όπου η νέα γενιά γίνεται αποδέκτης της πιο σύγχρονης εκπαίδευσης, φτάνουμε περπατώντας κατά μήκος του δρόμου των κοιμητηρίων, στο καινούργιο νοσοκομείο (το νοσοκομείο Αγ. Δημήτριος). Είναι ένα κτίριο όμορφο σε ωραίο περιβάλλον, που η μουσουλμανική δημαρχία της Θεσσαλονίκης κατασκεύασε μόλις πρόσφατα. Στα αριστερά, πολύ κοντά στα τείχη βρίσκονται τα εργαστήρια της σχολής ενώ οι κοιτώνες και τα γραφεία υψώνονται από την άλλη πλευρά του τείχους».
Από την απελευθέρωση έως σήμερα
Η ιστορία του όμως δεν σταματά εδώ… Ο χρόνος θα φέρει πολλές αλλαγές στο ιδιοκτησιακό καθεστώς, πριν τη σημερινή του κατάληξη σε Πολυχώρο Πολιτισμού. Ετσι, μετά την απελευθέρωση (1912) το συγκρότημα περιήλθε στην κυριότητα της Κτηματικής Εταιρείας του Δημοσίου, στέγασε προσφυγικές ελληνικές οικογένειες, το παράρτημα του Β΄ Γυμνασίου για τα προσφυγόπουλα της περιοχής (μαθητές του ήταν ο λογοτέχνης Γιώργος Ιωάννου και ο συγγραφέας Ηλίας Πετρόπουλος) κι αργότερα ιδιωτικές επιχειρήσεις με μακροβιότερη αυτή του Μηχανουργείου Αξυλιθιώτη – ένα κεφάλαιο της βιομηχανικής ιστορίας της Θεσσαλονίκης από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι τη δεκαετία του 1990.
Η διάνοιξη της οδού Ολυμπιάδος, που πραγματοποιήθηκε το 1981, καθώς και οι υψηλοί συντελεστές δόμησης, είχαν ως αποτέλεσμα την ανοικοδόμηση της περιοχής με πολυώροφες οικοδομές. Εναν χρόνο νωρίτερα, το 1980, κατεδαφίστηκε το κεντρικό τριώροφο κτίριο του Ισλαχανέ, καθώς βρισκόταν πάνω στη χάραξη του δρόμου. Της κατεδάφισης προηγήθηκαν μια πυρκαγιά που εκδηλώθηκε τον Απρίλιο του 1978 και ο καταστροφικός σεισμός το ίδιο καλοκαίρι, που ολοκλήρωσε την καταστροφή του ήδη επιβαρυμένου κτίσματος. Το κτίριο, μαζί με τον εξοπλισμό του, χαρακτηρίστηκε διατηρητέο το 1992 ως «αξιόλογο δείγμα της νεοελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς με συνεχή λειτουργία από το 1915 έως σήμερα». Το 2003 παραχωρήθηκε στην 4η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων.
Αποκαταστάθηκε πλήρως μέσα σε τέσσερα χρόνια με χρηματοδότηση του επιχειρησιακού προγράμματος Μακεδονίας – Θράκης (ΕΣΠΑ 2006-2013) και άνοιξε για το κοινό ως χώρος πολιτισμού, που φιλοξενεί εκθέσεις, πολιτιστικές δράσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα.
Σήμερα το Ισλαχανέ (Σχολή Τεχνών κι Επαγγελμάτων Χαμιδιέ) ανήκει στην Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Εργων Κεντρικής Μακεδονίας.
Η μόνιμη έκθεση για την ιστορία του κτιρίου
Μπορείτε να επισκεφθείτε το Ισλαχανέ για να μάθετε μέσα από τη μόνιμη έκθεσή του και την ιστορία του κτιρίου. Για τα παιδιά που φιλοξενούνταν εκεί και την τέχνη που μάθαιναν για μία καλύτερη ζωή και για την περίοδο που ενοικιάστηκε από την οικογένεια Αξυλιθιώτη, το εργοστάσιο της οποίας κατασκεύαζε εξαρτήματα για τα υδραυλικά έργα της πεδιάδας Θεσσαλονίκης (βάνες, αγωγοί, κρουνοί), καθώς και υδροστόμια πυρόσβεσης και πυροσβεστικοί κρουνοί. Πολλά αντικείμενα από εκείνη την εποχή και από την συγκεκριμένη επιχείρηση βρίσκονται σήμερα ανάμεσα στα εκθέματα της μόνιμης συλλογής. Κάδοι χύτευσης όπου διαμορφώνονταν τα μέταλλα σε σωλήνες, γερανογέφυρες, καλούπια και διάφορες μηχανές.
Μην ξεχνάτε πως η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.
Αυτή την περίοδο φιλοξενείτε στο χώρο και η Εκθεση «1978-2018, 40 Χρόνια από τον Σεισμό της Θεσσαλονίκης, Οι παλαιότεροι θυμούνται, οι νέοι μαθαίνουν». Για περισσότερα στοιχεία, μπορείτε να δείτε ΕΔΩ!
Για να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Πολυχώρου Πολιτισμού Πρώην Σχολής Τεχνών και Επαγγελμάτων Χαμιδιέ (Ισλαχανέ), δείτε ΕΔΩ!
Πηγή: life-events.gr
