Παράνομες εκχερσώσεις, αυθαίρετοι οικισμοί και θολές αναδασώσεις
Οι σοβαρές διαχρονικές παθογένειες της δημόσιας διοίκησης και οι στρεβλώσεις δεκαετιών αναδύονται με τον πλέον ανάγλυφο τρόπο με αφορμή την εξελισσόμενη διαδικασία ανάρτησης και κύρωσης των δασικών χαρτών.
Η απουσία σαφούς ρυθμιστικού πλαισίου δεν παρείχε τη δυνατότητα χαρακτηρισμού της κάθε ιδιοκτησίας, δημόσιας ή ιδιωτικής, με αποτέλεσμα, με την πάροδο των ετών να δημιουργηθούν ντε φάκτο καταστάσεις, οι οποίες τίθενται τώρα υπό αμφισβήτηση. Οι πλέον κραυγαλέες εξ αυτών είναι οι περιπτώσεις όπου εκτάσεις εκατοντάδων χιλιάδων στρεμμάτων, οι οποίες στο παρελθόν ήταν χαρακτηρισμένες ως δάση ή δασικές, σήμερα να έχουν αξιοποιηθεί ως καλλιεργήσιμες ή οικιστικές. Σημαντικό αγκάθι συνιστούν επίσης αποφάσεις των κατά τόπους Διευθύνσεων Δασών με τις οποίες κηρύσσονται αναδασωτέες, περιοχές στις οποίες περιελήφθησαν και εκτάσεις οι οποίες δεν ήταν δασικές κατά το παρελθόν. Αυτά είναι τα τρία μεγαλύτερα εμπόδια τα οποία καλείται να διαχειριστεί το ελληνικό δημόσιο στην εν εξελίξει ανάρτηση και μετέπειτα κύρωση των δασικών χαρτών.
Παράκαμψη των αυθαίρετων οικισμών
Το εμπόδιο των αυθαίρετων οικισμών, η κυβέρνηση προτίμησε αντί να το επιλύσει, να το παρακάμψει. Έτσι εφηύρε τον όρο «οικιστικές πυκνώσεις», τον οποίο συμπεριέλαβε στο ν. 4389/16 με τον οποίο εξαιρούνται προς το παρόν από τους δασικούς χάρτες όλες οι αυθαίρετες κατασκευές (μεμονωμένες κατοικίες ή και οικισμοί) εντός των δασών ή ακόμη και οι… οργανωμένοι -εκτός δόμησης οικισμοί, σε δασικές εκτάσεις. Σύμφωνα με τον πρώην αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος (και νυν Αγροτικής Ανάπτυξης) Γιάννη Τσιρώνη, η ρύθμιση αυτή είχε στόχο να μειώσει όσο ήταν δυνατόν τις αντιρρήσεις που θα υποβληθούν, ώστε να προχωρήσει ταχύτερα η κύρωση του (υπόλοιπου) δασικού χάρτη. Από την άλλη, ωστόσο, οι επικριτές αυτής της ρύθμισης εκφράζουν φόβους ότι με τον τρόπο αυτόν ανοίγει ένα παράθυρο για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων μέσα σε δασικές εκτάσεις. Εναντίον αυτής της ρύθμισης έχουν προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος και η οργάνωση WWF.
Οι εκχερσώσεις
Το δυσκολότερο πρόβλημα που καλείται να διαχειριστεί η κυβέρνηση και οι αρμόδιες υπηρεσίες είναι οι εκτάσεις, οι οποίες στις αεροφωτογραφίες του 1945 εμφανίζονται ως δάση ή δασικές και σήμερα είναι γεωργικές. Η αλλαγή της φυσιογνωμίας τους έγινε κυρίως μέσω της σταδιακής εκχέρσωσης δημόσιων δασικών εκτάσεων. Η δυσκολία του προβλήματος έγκειται στις τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις που συνεπάγεται αυτή η μετατροπή στο χαρακτηρισμό των εκτάσεων. Αφενός γιατί οι περισσότερες από τις παρανόμως εκχερσωμένες εκτάσεις έχουν ενταχθεί στο σύστημα των κοινοτικών επιδοτήσεων του ΟΠΕΚΕΠΕ, αφετέρου επειδή είναι κατά βάση καταπατημένες και για να τις αποκτήσουν οι σημερινοί φερόμενοι ως ιδιοκτήτες τους θα κληθούν να πληρώσουν σημαντικά ποσά.
Το θέμα αυτό ήταν μεταξύ όσων συζητήθηκαν σε προ ημερών διυπουργική σύσκεψη για τους δασικούς χάρτες, η οποία έγινε στο Μέγαρο Μαξίμου υπό τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Σε αυτήν, σύμφωνα με πληροφορίες, ο κ. Τσιρώνης πρότεινε και για τις εκχερσωμένες εκτάσεις να υιοθετηθεί η λύση των «οικιστικών πυκνώσεων». Να εξαιρεθούν, δηλαδή, προσωρινά και αυτές από τους δασικούς χάρτες, χαρακτηρίζοντάς τες «γεωργικές πυκνώσεις». Όμως προς το παρόν οι πολιτικές ηγεσίες των αρμόδιων υπουργείων Περιβάλλοντος και Εσωτερικών δεν φαίνεται να ενθαρρύνουν μια τέτοια λύση.
Αναδασωτέες εκτάσεις
Σημαντικά προβλήματα προκύπτουν και από τις κατά καιρούς αποφάσεις τις οποίες έχουν εκδώσει οι κατά τόπους Διευθύνσεις Δασών, με τις οποίες κηρύσσονται αναδασωτέες εκτάσεις που δεν ήταν δασικές κατά το παρελθόν. Στις περισσότερες περιπτώσεις, μάλιστα, η κήρυξη εκτάσεων ως αναδασωτέων έγινε με λεκτικό τρόπο, χωρίς τις απαραίτητες οριοθετήσεις επί χάρτου. Οι αποφάσεις αυτές επηρεάζουν τόσο γεωργικές καλλιέργειες όσο και οικισμούς, οι οποίοι έχουν αναπτυχθεί σε αυτές τις εκτάσεις. Περισσότερο επείγον είναι το πρόβλημα με τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις καθώς αυτό των οικισμών έχει παρακαμφθεί προσωρινά μέσω των «οικιστικών πυκνώσεων». Στα μέσα της εβδομάδας ο αρμόδιος για την υπόθεση των δασικών χαρτών αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος Σωκράτης Φάμελλος απέστειλε εγκύκλιο προς της Διευθύνσεις Δασών, με την οποία τις καλεί να ξεκινήσουν άμεσα τη διαδικασία οριοθέτησης και εξαίρεσης των ανέκαθεν αγροτικών εκτάσεων από τις περιοχές που κηρύχθηκαν αναδασωτέες. Στην ίδια εγκύκλιο ο κ. Φάμελλος τονίζει ότι για τις εκτάσεις αυτές οι πολίτες δεν χρειάζεται να υποβάλουν αντιρρήσεις.
Μικρότερης κλίμακας και ευκολότερα στη διαχείρισή τους είναι τα προβλήματα με τις δασωμένες εκτάσεις, δηλαδή με ιδιοκτησίες οι οποίες εμφανίζονται σήμερα δασικές εξαιτίας της μακροχρόνιας εγκατάλειψής τους.
Τι δείχνουν οι καταγραφές σε Θεσσαλονίκη – Χαλκιδική
Στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας έχουν αναρτηθεί μέχρι στιγμής δασικοί χάρτες για τις περιφερειακές ενότητες Θεσσαλονίκης, Χαλκιδικής και Πιερίας και για το δημοτικό διαμέρισμα Έδεσσας. Μέσα στο επόμενο τρίμηνο αναμένεται η ανάρτηση και στις υπόλοιπες περιοχές (Ημαθία, Κιλκίς, Σέρρες και υπόλοιπο νομού Πέλλας).
Το πλέον σοβαρό πρόβλημα, το οποίο ανακύπτει από τις έως τώρα αναρτήσεις και αφορά κυρίως τη Χαλκιδική, έχει να κάνει με τις παράνομες εκχερσώσεις παλαιότερων δασικών εκτάσεων, οι οποίες μετατράπηκαν σταδιακά σε γεωργικές. Μεγάλο μέρος αυτών, μάλιστα, έχουν ενταχθεί στο Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου (ΟΣΔΕ) και αλληλεπιδρούν με τους δασικούς χάρτες. Αυτό ενέχει τον κίνδυνο απένταξης αυτών των εκτάσεων από τον ΟΣΔΕ, με αποτέλεσμα την απώλεια δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ από κοινοτικές επιδοτήσεις, ενώ υπάρχει και το ενδεχόμενο επιστροφής επιδοτήσεων εάν θεωρηθεί ότι εισπράχθηκαν παρανόμως. Το θέμα απασχόλησε την προ ημερών διυπουργική (Σκουρλέτης, Αποστόλου, Φάμελλος, Τσιρώνης, Παπανάτσιου, Κόκκαλης), η οποία ανέλαβε να βρει λύση. Ως πλέον πιθανή φαντάζει να δοθεί η δυνατότητα στους φερόμενους σήμερα ιδιοκτήτες αυτών των καταπατημένων εκτάσεων να τις αγοράσουν ή να τις μισθώσουν για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα. Ωστόσο, το προβλεπόμενο, βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας αντίτιμο (1/3 της αντικειμενικής αξίας, συν 1/3 της αξίας του δάσους) θεωρείται από τους αγρότες πολύ υψηλό. Μεγάλο πρόβλημα είναι επίσης η ανάπτυξη παράνομων οικισμών μέσα σε δάση ή δασικές εκτάσεις (οι λεγόμενες “οικιστικές πυκνώσεις”). Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται κυρίως στο πρώτο πόδι της Χαλκιδικής. Ωστόσο, ακριβής εικόνα δεν υπάρχει ακόμη καθώς οι δήμοι δεν έχουν στείλει τα απαραίτητα στοιχεία στην εταιρεία του Κτηματολογίου, προκειμένου να εξαιρεθούν από τον υπό ανάρτηση δασικό χάρτη. Μέχρι στιγμής μόνο ο δήμος Θερμαϊκού έστειλε τα όρια των “οικιστικών πυκνώσεων”.
Νομός Θεσσαλονίκης
Από τα στοιχεία της ανάρτησης του δασικού χάρτη της ΠΕ Θεσσαλονίκης προκύπτουν τα ακόλουθα:
– Η συνολική έκταση ανέρχεται σε 3.178.000 στρέμματα. Εξ αυτών 1.011.168 (ποσοστό 31,81%) είναι δάση ή δασικές (ΔΔ), ενώ 1.145.895 στρ. (36,08%) είναι μη δασικές (άλλες χρήσεις, ΑΑ).
– Οι παράνομες εκχερσώσεις δασικών εκτάσεων και η μετατροπή τους σε γεωργικές (χαρακτηρισμένες ως ΔΑ) ανέρχονται σε 44.274 στρ. (1,39%). Οι δασωμένες εκτάσεις (ΑΔ) ανέρχονται σε 88.977 στρ. (2,8%) και οι αναδασωτέες εκτάσεις (ΑΝ) είναι 125.210 στρ. (3,94%). Οι χορτολιβαδικές εκτάσεις είναι: ΧΧ (ανέκαθεν χορτολιβαδική) 238 στρ., ΧΑ (εκχερσωμένη χορτολιβαδική) 86 στρ. και ΑΧ (εγκαταλελειμμένη έκταση) 439 στρ. Οι εκτάσεις που είναι χαρακτηρισμένες με πράξεις δασαρχείου και είναι οι εξής: ΠΑ (πράξη άλλης μορφής-μη δασική) 754.407 στρ (23,73%), ΠΧ (πράξη χορτολιβαδική) 52 στρ., ΠΔ (πράξη δασική) 4.542 στρ. (0,14%).
Τα περισσότερα προβλήματα εντοπίζονται σε δημοτικά διαμερίσματα των δήμων Θέρμης (Αγ. Αντώνιος, Περιστερά, Λιβάδι, Μονοπήγαδο), Λαγκαδά (Δορκάδα, Σοχός, Ασκός κ.λπ.) και Βόλβης (Απολλωνία, Αδάμ, Σκεπαστό κ.ο.κ.). Προβλήματα με αναδασωτέες περιοχές υπάρχουν σε οικισμούς πέριξ του πολεοδομικού συγκροτήματος (Περιστερά, Ωραιόκαστρο, Μελισσοχώρι, Λαγυνά κ.λπ.).
Νομός Χαλκιδικής
Ο δασικός χάρτης της ΠΕ Χαλκιδικής καλύπτει περίπου 2,8 εκατ. στρέμματα εκ των οποίων οι 932.000 είναι καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Εξ αυτών το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στα εκχερσωμένα (ΔΑ) τα οποία ανέρχονται σε 159.430 (5,3%). Άλλα 131.743 στρ. (4,6%) είναι χαρακτηρισμένα αναδασωτέα (ΑΝ), ενώ 83.963 (2,9%) είναι δασωμένα (ΑΔ).
Στη Χαλκιδική και κυρίως στην περιοχή της Κασσάνδρας (πρώτο πόδι) υπάρχουν πολλοί οικισμοί μέσα σε δασικές εκτάσεις (οικιστικές πυκνώσεις), τα όρια των οποίων δεν αποτυπώνονται στο δασικό χάρτη καθώς οι δήμοι δεν απέστειλαν, ως όφειλαν, τα απαραίτητα στοιχεία.
Η ανάρτηση του χάρτη έχει προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση στους αγρότες, οι οποίοι διαβλέπουν τον κίνδυνο απώλειας των κοινοτικών επιδοτήσεων. Σύμφωνα με τον περιφερειακό σύμβουλο Δημήτρη Τζηρίτη, στη Χαλκιδική επικρατεί γενικευμένη αναστάτωση, καθώς από τις περίπου 360.000 επιδοτούμενες καλλιέργειες (ελιές, σιτηρά, αμπέλια κ.λπ.) οι 159.430 εμφανίζονται ως δασικές εκτάσεις. “Αυτό σημαίνει ότι εκατοντάδες αγρότες κινδυνεύουν να χάσουν επιδοτήσεις αλλά και τις ιδιοκτησίες τους”. Ο κ. Τζηρίτης υπογραμμίζει ότι η εικόνα αυτή είναι πλασματική καθώς όταν λήφθηκαν οι αεροφωτογραφίες, το 1945, πολλές εκτάσεις εμφανίζονταν ως δασικές, επειδή είχαν μείνει ακαλλιέργητες για πολλά χρόνια λόγω του πολέμου. “Εάν δεν δοθεί κάποια λύση, θα υπάρξουν εκρήξεις. Προς το παρόν δεν εκδηλώνονται γιατί οι αγρότες πιστεύουν ότι ο χάρτης δεν θα προχωρήσει. Όμως εάν τα πράγματα εξελιχθούν, τότε η χώρα θα μετατραπεί σε ένα απέραντο δικαστήριο”.
Οι αγρότες εμφανίζονται διατεθειμένοι να αγοράσουν ή να μισθώσουν επί μακρόν τις επίμαχες εκτάσεις. Ωστόσο ζητούν να υπάρξει λογικό αντίτιμο. “Πιστεύω ότι ένα ποσόν που θα αντιστοιχεί στο 10% της αντικειμενικής αξίας συν το 10% της αξίας του δάσους είναι κάτι το οποίο θα μπορούν να το πληρώσουν οι αγρότες” τονίζει ο κ. Τζηρίτης προσθέτοντας ότι οι σημερινές αξιώσεις (1/3 της αντικειμενικής συν 1/3 της αξίας του δάσους) είναι παράλογες. Ποιος αγρότης μπορεί να πληρώσει τέτοια ποσά για να κατοχυρώσει μια περιουσία που καλλιεργεί επί 60 χρόνια;” διερωτάται.
Πιερία – Έδεσσα
Στην Πιερία τα περισσότερα προβλήματα αφορούν τις δασωμένες εκτάσεις (ΑΔ) οι οποίες ανέρχονται σε περίπου έξι με επτά χιλιάδες στρέμματα. Γι’ αυτές θα κληθούν οι αγρότες να αποδείξουν ότι προ του 1945 είχαν γεωργική χρήση. Αντιθέτως στο δημοτικό διαμέρισμα της Έδεσσας το πρόβλημα αφορά κυρίως αναδασωτέες εκτάσεις πέριξ της πόλης. Μέχρι στιγμής, πάντως, στην Έδεσσα έχει υποβληθεί μόνο μία αντίρρηση.
“Μαζέψτε τους και βλέπουμε”
Αναστολή και επανεκκίνηση της διαδικασίας ανάρτησης της κύρωσης των δασικών χαρτών και συμμετοχή των δήμων στις επιτροπές εξέτασης αντιρρήσεων ζητά η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας.
Η ΚΕΔΕ προβάλλει τέσσερις λόγους προκειμένου να τεκμηριώσει το αίτημά της: Πρώτον, οι χάρτες δεν πληρούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις, καθώς οι αεροφωτογραφίες που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι τους έτους 1945, ενώ σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει ευκρίνεια, χρησιμοποιούνται αεροφωτογραφίες του έτους 1960. Δεύτερον, οι χάρτες δεν έχουν θεωρημένα από τις πολεοδομικές υπηρεσίες τα σχέδια πόλης και τα όρια των οικισμών, δεν υπάρχει θεώρηση των ορίων των εποικιστικών εκτάσεων και δεν λαμβάνονται υπόψη οι αναδασμοί. Τρίτον, οι δασικές υπηρεσίες ανά την Ελλάδα δεν περιέλαβαν στα περιγράμματα των αναδασωτέων εκτάσεων, εκτάσεις ανέκαθεν γεωργικού χαρακτήρα, χαρακτηρίζοντάς τις αναδασωτέες, υποχρεώνοντας τον πολίτη να υποβάλλει ένσταση σε μία έκταση, την οποία η επιτροπή εξέτασης των αντιρρήσεων θα απορρίψει λόγω αναρμοδιότητας. Τέταρτον οι ημερομηνίες υποβολής των ενστάσεων και ολοκλήρωσης της διαδικασίας είναι πολύ πιεστικές”.
Η ΚΕΔΕ ζητά την αναστολή της διαδικασίας και την επανεκκίνησή της, αφού εξασφαλιστεί η χρήση απεικονίσεων που αποτυπώνουν τη σημερινή κατάσταση. Επίσης ζητά να ληφθούν υπόψη οι εποικιστικές εκτάσεις και οι αναδασμοί. Να δοθεί παράταση της υποβολής αντιρρήσεων από δύο μήνες σε έξι μήνες. Να μειωθεί το παράβολο, το οποίο να έχει συμβολικό χαρακτήρα. Να συμμετέχουν εκπρόσωποι των δήμων, με γεωπόνο ή μηχανικό, στις επιτροπές αξιολόγησης αντιρρήσεων.
Ανάλογο αίτημα περί αναστολής της διαδικασίας έχει διατυπώσει και η Ένωση Περιφερειών Ελλάδας, η οποία σε ανακοίνωσή της τονίζει ότι “μέχρι να λυθούν τα προβλήματα που έχουν ανακύψει, είναι η μόνη ορθολογική και βιώσιμη λύση”.
Φάμμελος κατά ΚΕΔΕ
Στο αίτημα και τις επικρίσεις της ΚΕΔΕ απάντησε ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος Σωκράτης Φάμελλος. Σε πολυσέλιδη επιστολή του προς την Ένωση, ο κ. Φάμελλος εγκαλεί ουσιαστικά τους δήμους για αδράνεια και αδιαφορία, αναφέροντας ότι ενώ είχαν ενημερωθεί από το περασμένο φθινόπωρο ακόμη από την εταιρεία του Κτηματολογίου (ΕΚΧΑ Α.Ε.) για τις υποχρεώσεις τους, ελάχιστοι ανταποκρίθηκαν. Οι δήμοι όφειλαν να στείλουν στην ΕΚΧΑ Α.Ε. τα όρια των οικισμών ή το περίγραμμα των “οικιστικών πυκνώσεων” που εξαιρούνται της ανάρτησης, προκειμένου να αποτυπωθούν στους υπό ανάρτηση δασικούς χάρτες.
Ωστόσο, όπως αναφέρει ο αναπληρωτής υπουργός, στις περιοχές όπου ξεκίνησαν οι αναρτήσεις των δασικών χαρτών από τις αρχές Ιανουαρίου και εμπλέκονται 143 δήμοι, πλήρη ανταπόκριση επέδειξαν 38 (ποσοστό 26,6%), μόλις δύο (ποσοστό 1,4%) εφάρμοσαν μόνο τα ρυμοτομικά σχέδια και άλλοι τρεις (2,1%) τις λεγόμενες “οικιστικές πυκνώσεις”. Το συντριπτικό ποσοστό (69,9%), δηλαδή 100 δήμοι, δεν έχουν ανταποκριθεί. Επίσης, σε περιοχές όπου πρόκειται να γίνει ανάρτηση το προσεχές διάστημα, από τους 73 δήμους ανταποκρίθηκαν μόλις οι οκτώ (11%).
Συντάκτης: Νίκος Ηλιάδης
Πηγή: makthes.gr
