Οι μισοί Έλληνες σήμερα είναι φοβισμένοι και οι άλλοι μισοί εξοργισμένοι. Κι όταν παλεύουν ο φόβος με το θυμό, το πρώτο θύμα είναι ο ρεαλισμός. Βρισκόμαστε ξανά, λοιπόν, σε μια ιστορική καμπή, όπου τα πρώτα σημάδια οικονομικής ανάκαμψης είναι μεν ορατά.
Θα περίμενε κανείς η βαθιά κρίση μετά από 6 χρόνια επώδυνης και πρωτοφανούς ύφεσης να μας έχει κάνει όλους λίγο σοφότερους.
Θα περίμενε κανείς η βαθιά κρίση μετά από 6 χρόνια επώδυνης και πρωτοφανούς ύφεσης να μας έχει κάνει όλους λίγο σοφότερους.
Βοηθώντας μας να καταλάβουμε, πέρα και πάνω απ' τις πολιτικές αντεγκλήσεις, ότι η πραγματική αιτία της κρίσης ήταν το αναποτελεσματικό και σπάταλο δημόσιο και η μη ανταγωνιστική και εσωστρεφής οικονομία.
Αντ' αυτού, η κρίση, αλλά και η αδυναμία των πολιτικών ηγεσιών να αρθρώσουν και να εφαρμόσουν με συνέπεια ένα εθνικό πρόγραμμα αναδιοργάνωσης του δημοσίου και ανασυγκρότησης της οικονομίας, μας έχουν χωρίσει στα δύο.
Οι μισοί Έλληνες σήμερα είναι φοβισμένοι και οι άλλοι μισοί εξοργισμένοι. Κι όταν παλεύουν ο φόβος με το θυμό, το πρώτο θύμα είναι ο ρεαλισμός.
Βρισκόμαστε ξανά, λοιπόν, σε μια ιστορική καμπή, όπου τα πρώτα σημάδια οικονομικής ανάκαμψης είναι μεν ορατά, ωστόσο η προσπάθεια αλλαγής της χώρας βρίσκεται ακόμη στη μέση.
Ταυτόχρονα, βλέπουμε να αναδύεται από τους πολίτες αυτής της χώρας ένα καθολικό αίτημα για να ξαναχτίσουμε την Ελλάδα από την αρχή.
Το κρίσιμο ερώτημα για όλους μας είναι το πώς θα γίνει αυτό. Θα ξαναχτίσουμε τη χώρα με παλιά ή με καινούρια υλικά; Θα κάνουμε μια στροφή 360 μοιρών για να επιστρέψουμε εκεί που βρισκόμασταν πριν 6 χρόνια; Ή θα δημιουργήσουμε ένα ριζικά νέο πλαίσιο κανόνων που θα επιτρέψει στη χώρα και στους πολίτες της να δημιουργήσουμε την Ελλάδα που πραγματικά μας αξίζει;
Αυτό που σίγουρα μάθαμε από την κρίση είναι ότι το «κράτος πατερούλης-επιχειρηματίας-εργοδότης» έχει πεθάνει. Η ανάπτυξη δεν θα έρθει από το δημόσιο, όπως είχαμε μάθει να συμβαίνει επί δεκαετίες.
Η ανάπτυξη για να είναι δυναμική, σταθερή και βιώσιμη θα πρέπει να έρθει πρωτίστως από τον ιδιωτικό τομέα, τις ιδιωτικές επενδύσεις.
Για αυτόν ακριβώς το λόγο, χρειαζόμαστε τις μεταρρυθμίσεις. Προκειμένου να αποκτήσουμε ένα Δημόσιο παραγωγικό και αποτελεσματικό και ένα επιχειρηματικό περιβάλλον φιλικό, σταθερό, απλό και εν τέλει ελκυστικό για τις ιδιωτικές επενδύσεις.
Μόνο με αυτές τις απολύτως αυτονόητες και αναγκαίες συνθήκες κάθε ιδιώτης επενδυτής, Έλληνας ή ξένος, θα μπορεί να αισθάνεται ασφάλεια δικαίου για να φέρει τα χρήματά του στην Ελλάδα και να δημιουργήσει νέο πλούτο και θέσεις εργασίας.
Και μόνον έτσι θα πάψει η Ελλάδα να αντιμετωπίζεται ως «ειδική περίπτωση» στον διεθνή χάρτη επενδύσεων. Ως μια χώρα με ανεκμετάλλευτες ευκαιρίες μεν, απολύτως ανορθολογικό, απρόβλεπτο και ασυνεχές ρυθμιστικό περιβάλλον δε.
Για την οικονομία της συζήτησης, είναι κρίσιμο να αποφύγουμε να πέσουμε στην παγίδα να αναγάγουμε τις μεταρρυθμίσεις σε αυτοσκοπό, όπως πολλάκις έγινε δυστυχώς τα τελευταία χρόνια. Αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής ήταν οι μεταρρυθμίσεις -που είναι απλά ένα εργαλείο πολιτικής- να δυσφημιστούν και εν τέλει να απαξιωθούν.
Αντ' αυτού ας προσπαθήσουμε να οραματιστούμε τη χώρα που θέλουμε να δημιουργήσουμε τα επόμενα χρόνια:
Θέλουμε να γίνει η Ελλάδα η χώρα που κάθε πολίτης του κόσμου θα θέλει και θα μπορεί να επισκεφθεί, να ζήσει και να επενδύσει.
Θέλουμε μια υπεύθυνη κοινωνία και μια ανοιχτή οικονομία -μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που προτάσσει την ισχυρή ανάπτυξη ως παράγοντα κοινωνικής συνοχής.
Θέλουμε να γίνει η Ελλάδα ένα δυναμικό κέντρο της ευρωπαϊκής περιφέρειας, με στέρεους θεσμούς, ελκυστικό κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον, που προάγει τις εξαγωγές, την καινοτόμο επιχειρηματικότητα, την παραγωγή και τις ποιοτικές υπηρεσίες, τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη γνώση, τη συνοχή, τις ίσες ευκαιρίες και το κράτος δικαίου.
Για να δημιουργήσουμε αυτή την Ελλάδα, για να συμβούν όλα αυτά που είμαι βέβαιος ότι η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων επιθυμεί, χρειαζόμαστε αποφασιστικές θεσμικές αλλαγές στους ακόλουθους 5 τομείς.
1) Σύγχρονο κράτος δικαίου
Το σύγχρονο κράτος δικαίου απαιτεί ποιότητα: Στην εκτελεστική λειτουργία, με τον καθορισμό χρονικών ορίων στην ανταπόκριση της διοίκησης και με σταθερούς εκλογικούς κύκλους που θα επιτρέπουν σε κάθε κυβέρνηση να ολοκληρώνει το έργο της (π.χ. αποσύνδεση εκλογών από προεδρική εκλογή).
Στη νομοθετική λειτουργία, με την κατάρτιση ουσιαστικών εκθέσεων για τις επιπτώσεις του νόμου στην ανταγωνιστικότητα και τη δημοσιονομική σταθερότητα.
Στην απονομή δικαιοσύνης, με την ταχύτερη διεξαγωγή δικών ώστε οι καθυστερήσεις να μην προκαλούν οιονεί καθεστώς αρνησιδικίας και ανασφάλεια δικαίου σε πολίτες και επιχειρήσεις.
Στους ελεγκτικούς μηχανισμούς με πραγματική πάταξη της διαφθοράς σε όλα τα επίπεδα και με την εισαγωγή των πλέον σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων για την υποστήριξη των ελεγκτών.
2) Οικονομική ελευθερία και ελεύθερος ανταγωνισμός
Η οικονομική ελευθερία και ο ανταγωνισμός προστατεύονται από τη νομοθεσία , αλλά η ιδιωτική πρωτοβουλία μόνο περιστασιακά.
Εξάλλου, οι διατάξεις του Συντάγματος σχετικά με τον προγραμματισμό και τις εξαγορές των επιχειρήσεων με την αναγκαστική συμμετοχή του κράτους σε αυτές, καθώς και οι αναφορές σε προγράμματα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης είναι προϊόν της μεταπολεμικής δεινής κατάστασης και δεν έχουν πλέον θέση στη σύγχρονη εποχή και την πρακτική της ανοιχτής ευρωπαϊκής οικονομίας.
Οι αγκυλώσεις αυτές επιβάλλεται να εξαλειφθούν προκειμένου να πάψουν να διοχετεύονται στο λόγο και το έργο των πολιτικών ηγεσιών και η οικονομία να ανοιχτεί χωρίς ταμπού και ιδεοληψίες στην ιδιωτική πρωτοβουλία και τις ιδιωτικές επενδύσεις.
Οι σχετικές αξίες του Ευρωσυντάγματος που αναφέρονται στον ελεύθερο ανταγωνισμό και τη βιώσιμη ανάπτυξη, μπορούν να είναι οδηγός.
3) Κοινωνικό κράτος
Ο ακρογωνιαίος λίθος για την οριστική δημοσιονομική εξυγίανση και τη διατηρήσιμη ανάπτυξη είναι η διαρκής ενασχόλησή μας με το ασφαλιστικό σύστημα.
Σε μια χώρα με έντονη δημογραφική γήρανση και σημαντική ανισορροπία μεταξύ ενεργού και ανενεργού εργατικού δυναμικού, είναι πραγματικά απορίας άξιο το γεγονός ότι τα πολιτικά κόμματα και οι κοινωνικοί εταίροι δεν έχουν ως κύριο μέλημα για τη δραστική και βιώσιμη αντιμετώπιση αυτής της ωρολογιακής βόμβας.
4) Παιδεία
Η αναβάθμιση σε όλα τα επίπεδα του Δημόσιου Εκπαιδευτικού Συστήματος είναι η μεγάλη εθνική πρόκληση που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Η δυνατότητα παράλληλης λειτουργίας μη κρατικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, ενώ δεν αποτελεί πανάκεια στην επίλυση των προβλημάτων της ανώτατης εκπαίδευσης, θα διευρύνει τις επιλογές των νέων και θα συμβάλλει στον παραπέρα εκσυγχρονισμό της παιδείας.
5) Περιβάλλον και Βιώσιμη Ανάπτυξη
Η προώθηση της ανάπτυξης και η προστασία του περιβάλλοντος δεν μπορούν να είναι αλληλοαναιρούμενοι στόχοι. Ή ακόμη να δίνεται προτεραιότητα στην προστασία του περιβάλλοντος, όπως έχει ερμηνευτεί η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης.
Αυτό συχνά συνεπάγεται ακύρωση επενδύσεων και αδυναμία προσέλκυσης ξένων κεφαλαίων, χωρίς τα οποία δεν μπορούμε να πετύχουμε και να διατηρήσουμε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Παράλληλα, χωρίς χωροταξικό σχέδιο δεν μπορεί να επιτευχθεί η εξισορρόπηση των δύο στόχων της ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος.
Πρέπει λοιπόν να γίνουν αλλαγές και στο σημείο αυτό.
Χωρίς την πραγματοποίηση αυτών των θεσμικών αλλαγών που θα οδηγήσουν στη δημιουργία μιας νέας παραγωγικής βάσης, η χώρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει με επιτυχία τις προκλήσεις που προέρχονται από την παγκοσμιοποίηση και τη συμμετοχή της στην Ε.Ε.
Επιπλέον μόνο χάρη σε τέτοιες θεσμικές αλλαγές είναι εν τέλει εφικτή η διασφάλιση της ανεξαρτησίας και της εθνικής μας κυριαρχίας, που έχει πληγεί τα τελευταία χρόνια.
Κάθε άλλη προσέγγιση θα είχε αρνητικές συνέπειες και θα οδηγούσε τη χώρα εκτός του διεθνούς ανταγωνισμού.
Μείζων ευκαιρία για την υλοποίηση των αλλαγών είναι η συζήτηση για το νέο καταστατικό χάρτη της χώρας που πρέπει να ανοίξει στην τρέχουσα κοινοβουλευτική περίοδο, ώστε να αναδείξουμε με νηφαλιότητα και επιχειρήματα πώς μπορεί το νέο Σύνταγμα να γίνει μια πραγματική Χάρτα Ανάπτυξης.
Εύχομαι ολόψυχα στη νέα κυβέρνηση να αξιοποιήσει το πολύτιμο κεφάλαιο ελπίδας με το οποίο την έχει περιβάλει ο ελληνικός λαός και να ανοίξει αυτή τη δημόσια συζήτηση χωρίς ταμπού, στερεότυπα και ιδεοληψίες.
Άλλωστε ένα ριζικά ανανεωμένο Σύνταγμα μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη που θα απελευθερώσει τη δημιουργικότητα των Ελλήνων και θα δημιουργήσει νέο πλούτο και κυρίως νέες, πολλές και καλές θέσεις εργασίας για τα παιδιά μας.
* Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας επί τιμή, πρώην υπηρεσιακός Πρωθυπουργός
europeanbusiness
