Στο κάδρο της πολιτικής αντιπαράθεσης εν μέσω της σύντομης, αλλά σκληρής προεκλογικής περιόδου, αναμένεται να μπει το ασφαλιστικό, που έκανε ποδαρικό φέρνοντας μια σειρά από καθοριστικές αλλαγές σε εκατομμύρια ασφαλισμένους και συνταξιούχους. Παράλληλα και παρά τις όποιες παρεμβάσεις του παρελθόντος, ή εξαιτίας αυτών (ανάλογα με την πλευρά από την οποία ασκείται η κριτική) στην αρχή της νέας χρονιάς, το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας βρίσκεται αντιμέτωπο με νέες προκλήσεις, καθώς παραμένει δαπανηρό, ενώ αποτυγχάνει και στην πλέον στοιχειώδη λειτουργία του, την προστασία του εισοδήματος των συνταξιούχων.
Οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, εκτιμώντας ότι το 2015 είναι το έτος κατά το οποίο ανατρέπεται η οριακή ισορροπία εισροών – εκροών, με αποτέλεσμα η ρευστότητα του συστήματος και η βιωσιμότητά του να απαιτούν πρόσθετους πόρους χρηματοδότησης. Βέβαια, σχεδόν την ίδια αφετηρία, τη διαπίστωση δηλαδή ότι το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα επιβαρύνει δυσανάλογα τα δημόσια οικονομικά, έχουν και οι πιέσεις τις τρόικας για μια σειρά σκληρών και δύσκολων αποφάσεων που έπρεπε ήδη να έχουν ληφθεί.
Το νέος υπουργός Εργασίας, ανεξάρτητα από το κόμμα στο οποίο θα ανήκει, αναμένεται εντός του νέου έτους να βρεθεί αντιμέτωπος με μια σειρά από προκλήσεις, διλήμματα και δύσκολες αποφάσεις, την ίδια στιγμή που πρέπει να «τρέξει» ήδη θεσμοθετημένες παρεμβάσεις που αλλάζουν άρδην τη δομή του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα.
Άλλωστε, η μεγάλη άνοδος της ανεργίας, η αύξηση του αριθμού των νέων συνταξιούχων (από 40.000 το χρόνο έως το 2009 σε περίπου 100.000 κάθε έτος μετά το 2010), η μείωση των μισθών και η διατήρηση της ανασφάλιστης εργασίας σε υψηλά επίπεδα, σε συνδυασμό με τη σημαντική μείωση της κρατικής επιχορήγησης (από 16,4 δισ. ευρώ το 2012 σε 12,7 δισ. ευρώ το 2014 και μόλις 8,6 δισ. ευρώ τον χρόνο το διάστημα 2015-2018) δημιουργούν το εκρηκτικό κοκτέιλ που καθιστά αναπόφευκτη τη λήψη σημαντικών αποφάσεων εντός του 2015.
Οι τρεις μεγαλύτεροι ασφαλιστικοί φορείς της χώρας, σύμφωνα με τους επίσημους προϋπολογισμούς τους για το 2015 θα εμφανίσουν έλλειμμα της τάξης του 1,6 δισ. ευρώ. Αναλυτικά, το έλλειμμα στο ΙΚΑ εκτιμάται σε 982,5 εκατ. ευρώ, στον ΟΑΕΕ αναμένεται να αγγίξει ή και να ξεπεράσει τα 545,7 εκατ. ευρώ, ενώ και ο ΟΓΑπροϋπολογίζει έλλειμμα της τάξης των 60 εκατ. ευρώ.
Οι σίγουρες αλλαγές
Ήδη από χθες, 1η Ιανουαρίου ξεκίνησαν μια σειρά αλλαγών που ανατρέπουν τα δεδομένα στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων, στο ύψος των παροχών και στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης.
Η αρχή έγινε με τις συντάξεις και δη τις κύριες, καθώς ξεκίνησε η εφαρμογή του νέου τρόπου υπολογισμού τους, με βάση το νόμο Λοβέρδου - Κουτρουμάνη (3863/2010). Τα πρώτα χρόνια, η σύνταξη θα υπολογίζεται με βάση ένα μεικτό σύστημα. Τα έτη ασφάλισης μέχρι το τέλος του 2010 θα υπολογίζονται με το παλαιό σύστημα. Τα χρόνια μετά την 1η Ιανουαρίου 2011 και μέχρι τη συνταξιοδότηση, θα υπολογίζονται σύμφωνα με τους εξής συντελεστές αναπλήρωσης: Για συντάξιμο χρόνο μέχρι 15 έτη, ποσοστό αναπλήρωσης 0,80% για κάθε έτος, από 15 έτη και 1 ημέρα έως 18 έτη συντελεστής 0,86%, από 18 έτη έως 21 έτη συντελεστής 0,92%, από 21 έτη έως 24 έτη, 0,99% για κάθε χρόνο, από 24 έως 27 έτη συντελεστής 1,06%, από 27 έτη έως 30 συντελεστής 1,14%, από 30 έως 33 έτη με 1,22%, από 33 έτη έως 36 έτη με 1,31%, από 36 έτη έως 39 συντελεστής 1,40%. Πάνω από 39 έτη με ποσοστό αναπλήρωσης 1,50% για κάθε έτος.
Ο συντελεστής αναπλήρωσης για τα συντάξιμα έτη είναι αυτός που αντιστοιχεί στο τελευταίο πλήρες έτος του συνολικού συντάξιμου χρόνου. Στο ποσό αυτό θα προστεθεί και το τμήμα της βασικής σύνταξης που έχει οριστεί στα 360 ευρώ για το 2015.
Ο νέος τρόπος υπολογισμού ισχύει για όσους ασφαλισμένους θεμελιώνουν δικαίωμα μετά την 1η Ιανουαρίου της νέας χρονιάς. Όσοι "κλείδωσαν" το δικαίωμα μέχρι το τέλος του 2014, ανεξάρτητα από το εάν θα καταθέσουν αίτηση συνταξιοδότησης ή παραμείνουν στην αγορά εργασίας, δεν θα δουν καμία αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού της σύνταξής τους, καθώς αυτή θα υπολογιστεί στο σύνολό της με το παλαιό σύστημα.
Μια ακόμη σημαντική αλλαγή, είναι η εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος σε όλα τα επικουρικά ταμεία, ανεξάρτητα από το εάν έχουν ενταχθεί στο ΕΤΕΑ ή όχι. Για τη νέα χρονιά, εκτιμάται ότι θα υπάρξει και νέα μείωση, κοντά στο 10%, καθώς κάθε φορά που θα προκύπτει έλλειμμα θα πρέπει να μειώνονται οι συντάξεις. Η ρήτρα εφαρμόζεται και στα επικουρικά των αυτοαπασχολούμενων και των ένστολων που έχουν μείνει εκτός ΕΤΕΑ, τουλάχιστον έως τον Ιούνιο του 2015.
Μειώσεις και μάλιστα σε τρεις δόσεις έρχονται για τα εφάπαξ. Όσοι κατέθεσαν αιτήσεις μέχρι και τον Αύγουστο του 2013 και θα λάβουν την παροχή εντός του επόμενου έτους δεν θα υποστούν νέα μείωση. Αντίθετα, όσοι υπέβαλαν αίτηση συνταξιοδότησης από το 2014 και μετά θα δουν το εφάπαξ τους να υπολογίζεται με βάση έναν νέο μαθηματικό τύπο, ο οποίος όμως δεν είναι ακόμη γνωστός.
Τα επικρατέστερα τρία σενάρια κάνουν λόγο για μειώσεις έως και 50%. Σύμφωνα με τους επικεφαλής του Ταμείου Πρόνοιας των δημοσίων υπαλλήλων, το νέο σύστημα θα εφαρμοστεί από τον Απρίλιο του 2015 και μετά. Στην τρίτη ομάδα, βρίσκονται περίπου 4.000 άτομα, που έχουν υποβάλει αίτηση μετά τον Αύγουστο του 2013 έως και το τέλος του ίδιου έτους, με το υπουργείο να εξετάζει την εφαρμογή ενός ενδιάμεσου τρόπου υπολογισμού, ώστε να περιοριστούν οι μειώσεις.
Ο νέος μαθηματικός τύπος θα επεκταθεί από το 2015 και στους φορείς πρόνοιας του ιδιωτικού τομέα, αλλά και στα μετοχικά ταμεία του δημοσίου, συμπαρασύροντας στις μειώσεις και τα μερίσματα.
Οι παραμετρικές αλλαγές
Το 2015 κάνει ποδαρικό και με μια σειρά παραμετρικών αλλαγών. Μέχρι τον Φεβρουάριο θα πρέπει να αποφασίσουν οι εκπρόσωποι των ασφαλισμένων στο ΤΕΑΠΑΣΑ, αστυνομικοί και πυροσβέστες, καθώς και οι λιμενικοί του ΤΕΑΠΙΕΝ, εάν τα επικουρικά τους θα ενταχθούν στο ενιαίο υπερ-επικουρικό ή θα μετατραπούν σε επαγγελματικά. Αντίστοιχη απόφαση θα πρέπει να λάβουν, έως το τέλος Ιουνίου άλλοι 9 κλάδοι, για τα ταμεία επικουρικής ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών, Αρτοποιών, Πρατηριούχων Υγρών Καυσίμων, Μηχανικών και Εργοληπτών Δημοσίων Έργων, Συμβολαιογράφων, Δικηγόρων, Ιδιοκτητών Συντακτών και Υπαλλήλων Τύπου, Τεχνικών Τύπου και Ναυτικών.
Διορία μέχρι το τέλος Μαρτίου έχουν οι οφειλέτες προς τα ασφαλιστικά ταμεία για να υποβάλλουν αίτηση συμμετοχής στη νέα ευνοϊκή ρύθμιση χρεών με έως και 100 δόσεις, καθώς μετά η διάταξη καταργείται.
Από τον Μάρτιο θα αλλάξει και ο τρόπος καταβολής των εισφορών στον ΟΑΕΕ, καθώς θα γίνεται κάθε μήνα και όχι κάθε δίμηνο.
Στο πλαίσιο της σταδιακής αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης που ακολουθήθηκε τα προηγούμενα έτη, σε κάθε ασφαλιστική μεταρρύθμιση, στο 2015 και σε εφαρμογή των παλαιών νόμων, αυξάνονται και τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης σε συγκεκριμένες ομάδες ασφαλισμένων.
Τα νέα μέτρα...
Στα χέρια των διαπραγματευτών της τρόικας των δανειστών βέβαια, βρίσκονται και νέες αλλαγές, που αν εφαρμοστούν αλλάζουν εκ νέου το τοπίο. Μάλιστα, οι τροϊκανοί πιέζουν για άμεση εφαρμογή, ενώ η ελληνική πρόταση αφορά για μέτρα που θα ληφθούν σταδιακά και προβλέπουν αύξηση στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, κατάργηση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, ανατροπές στην ασφάλιση των Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων, περιορισμό των δικαιούχων του ΕΚΑΣ και μελλοντική κατάργησή του.
Στο υπουργείο Εργασίας υπάρχει έτοιμο νομοσχέδιο, που περιλαμβάνει διατάξεις όπως η σταδιακή αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, κατά 2 χρόνια το 2019 και κατά 4 χρόνια το 2020. Το μέτρο αφορά κυρίως μητέρες ανηλίκων, εργαζόμενους στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα, ασφαλισμένες στο ΙΚΑ, εργαζόμενους που θέλουν να αποχωρήσουν με 35ετία κ.ά. «Κλειδωμένη» θεωρείται επίσης η αύξηση των απαιτούμενων ημερών ασφάλισης από 4.500 σε 6.000 και όχι 6.500 όπως αρχικά είχε αποφασιστεί, με το υπουργείο Εργασίας να επιμένει στην εφαρμογή του για όσους έχουν γεννηθεί από το 1970 και μετά, και τους δανειστές να ζητούν άμεση εφαρμογή. Η πρόταση περιλαμβάνει επίσης, αυστηρότερους όρους χορήγησης του ΕΚΑΣ, με ανοικτό το ενδεχόμενο αντικατάστασής του με ένα δικαιότερο επίδομα, στο πλαίσιο της καθολικής εφαρμογής του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.
...και οι πιέσεις
Στο κάδρο του ασφαλιστικού παραμένουν βέβαια και οι απαιτήσεις των δανειστών για εφαρμογή εντός του 2015, μέτρων που οδηγούν σε εκ βάθρων αλλαγή του ασφαλιστικού συστήματος, επιμένοντας ότι θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή ρήτρα μηδενικού ελλείμματος ακόμη και στις κύριες συντάξεις, ώστε να μην επιβαρύνεται ο κρατικός προϋπολογισμός.
Μεταξύ άλλων, η Τρόικα ζητεί τη δημιουργία ενός ασφαλιστικού φορέα με ταυτόχρονη εναρμόνιση των κανόνων λειτουργίας όλων των υπαρχόντων ταμείων, αλλά και της καταβολής κοινών εισφορών και παροχών. Ακόμη θεωρούν ότι πρέπει να καταργηθούν τα τμήματα της σύνταξης που δεν ανταποκρίνονται στις καταβαλλόμενες εισφορές, αλλά και να επαναπροσδιοριστούν τα ποσοστά αναπλήρωσης των συντάξεων που προβλέπει ο Ν. 3863/10, ο νόμος Λοβέρδου – Κουτρουμάνη. Μεταξύ των προτάσεων που έχουν τεθεί από τους δανειστές και έχουν μέχρι στιγμής απορριφθεί από την κυβέρνηση, είναι και η αύξηση των εισφορών των ασφαλισμένων στον ΟΓΑ και εναρμόνιση τους σταδιακά με αυτά που ισχύουν για τους νέους ασφαλισμένους στον ΟΑΕΕ από το 2010.
Οι προκλήσεις
Ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα του 2015 είναι οι περαιτέρω ενοποιήσεις ταμείων, η είσπραξη ληξιπρόθεσμων οφειλών βάσει της νέας ρύθμισης με τις έως και 100 δόσεις που λήγει στις 30 Μαρτίου 2015 καθώς και μια σειρά διοικητικών παρεμβάσεων, όπως η κωδικοποίηση της νομοθεσίας, η εφαρμογή του ασφαλιστικού βιογραφικού, η δημιουργία του ενιαίου κέντρου απονομής συντάξεων, χωρίς καθυστερήσεις και η συνέχιση της διαδικασίας προκειμένου εντός του 2017 να υπάρξει ενιαία είσπραξη ασφαλιστικών εισφορών και φόρων.
euro2day.gr
