Βαδίσαμε για δεκαπέντε λεπτά από το χωριό Ειδομένη προς την οριογραμμή Ελλάδας-ΠΓΔΜ. Είχε ξημερώσει και η υγρασία στα χόρτα μούλιαζε τα παπούτσια μας κι έφτανε ως το κόκκαλο. Από μακριά διακρίναμε δύο ανθρώπινες φιγούρες πάνω στη σιδηροδρομική γραμμή, μία ανάσα από τα σύνορα. Κατευθυνθήκαμε προς το μέρους τους κι εκείνοι άρχισαν να τρέχουν. Χώθηκαν στην κοίτη ενός ξεροπόταμου που καταλήγει στον Αξιό κι όταν φθάσαμε στη ρεματιά, είδαμε τη μεγάλη ομάδα. Περίπου 50 μετανάστες, γυναίκες με μωρά στην αγκαλιά, ασυνόδευτα αγόρια και παρέες αντρών, σηκώθηκαν όρθιοι και είχαν στρέψει το βλέμμα προς εμάς, δεκάδες σφιγμένα πρόσωπα, τρομαγμένα μα και παραδομένα. Εννιά μήνες μετά το ντοκιμαντέρ του Γιώργου Μουτάφη στο VICE για τους εγκλωβισμένους μετανάστες στην Ελλάδα της κρίσης και των κέντρων μεταναστών, οι οποίοι επιχειρούν να φθάσουν στην Ευρώπη μέσω των Δυτικών Βαλκανίων, η μεγάλη φυγή πυκνώνει στα σύνορα με την ΠΓΔΜ, στον κάμπο της Ειδομένης.
Το θέμα ήρθε ξανά στο προσκήνιο μετά από ανάρτηση στη σελίδα bloko.gr, στην οποία παρουσιάζονταν οι άθλιες συνθήκες διαμονής μεταναστών στο Τμήμα Συνοριακής Φύλαξης Ειδομένης του Κιλκίς. Η καταγγελία προήλθε από «άγνωστο επιστολογράφο», που περιέγραφε ότι το τελευταίο δεκαήμερο δεκάδες μετανάστες μεταφέρονται κάθε μέρα στο προαύλιο του αστυνομικού τμήματος. Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν συλληφθεί, απλώς εντοπίζονται μια ανάσα από τη μεθόριο και μεταφέρονται για λίγες ώρες εκεί, έως ότου καταγραφούν επίσημα και λάβουν συστάσεις ότι πρέπει να απομακρυνθούν από την περιοχή. Η «ανώνυμη καταγγελία» ανέφερε επίσης ότι το πρόβλημα δημιουργήθηκε όταν έκλεισε αιφνιδιαστικά ένας χώρος με κατάλληλες συνθήκες υγιεινής 15 χιλιόμετρα από τα σύνορα, στην εθνική οδό δίπλα στην έξοδο του Πολυκάστρου, όπου γινόταν το τελευταίο διάστημα η παραπάνω διαδικασία.
Στελέχη του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη είπαν στο VICE ότι ο προηγούμενος χώρος λειτουργούσε άτυπα, ώστε να εξυπηρετήσει μεταθέσεις αστυνομικών, και γι’ αυτό έκλεισε. Από την πλευρά τους, αστυνομικοί που υπηρετούν στην περιοχή αντιτείνουν ότι ήταν κατάλληλος και ότι δεν είναι δυνατόν στο εξής να διανυχτερεύουν άνθρωποι στο προαύλιο του τμήματος, τυλιγμένοι σε κουβέρτες. Η κατάσταση στην Ειδομένη αποτυπώνει γλαφυρά τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται ως σήμερα η τοπική Αστυνομία την αντίστροφή μεταναστευτική ροή στα σύνορα Ελλάδας - ΠΓΔΜ.
Το πρωί της Πέμπτης όλοι οι μετανάστες είχαν μεταφερθεί από το Τμήμα Συνοριοφυλακής πίσω στον σταθμό ΚΤΕΛ Πολυκάστρου, με τη σύσταση να απομακρυνθούν από τα σύνορα. Το προαύλιο καθαρίστηκε από πλαστικά μπουκάλια και κουβέρτες και την ίδια μέρα δεν έγινε καμία προσαγωγή στον κάμπο, παρ’ όλο που όλοι γνώριζαν ότι νέα καραβάνια μεταναστών βρίσκονταν μια ανάσα από το τμήμα.
«Καθημερινά μεταφέρουν εδώ 50-60 άτομα, γυναικόπαιδα και νέους άντρες. Είναι ταλαιπωρημένοι και διψασμένοι. Δεν είναι κρατούμενοι, περιμένουν να καταγραφούν και να φύγουν. Ζητάνε νερό από τα σπίτια χωρίς να δημιουργούν προβλήματα στο χωριό» είπε στο VICE o Δημήτρης Δημώνας, κάτοικος της Ειδομένης. Ο Δημήτρης Ιωαννίδης είναι ιδιοκτήτης βενζινάδικου στους Ευζώνους, του τελευταίου σε ελληνικό έδαφος. «Τουλάχιστον 150 άτομα φθάνουν καθημερινά ως τη οριογραμμή. Αυτό το ανθρώπινο ποτάμι δεν σταματά» λέει.
Οι άνθρωποι των παραμεθόριων χωριών θεωρούν πια το πέρασμα των μεταναστών τόσο συνηθισμένο φαινόμενο όσο και η ομίχλη που σκεπάζει κάθε πρωί την κοίτη του Αξιού. Στα χωράφια και τα παλιά κτίρια του τελωνείου των Ευζώνων, σε αντλιοστάσια του κάμπου και κάτω από γέφυρες, τα σημάδια της μεγάλης φυγής γίνονται κάθε πρωί περισσότερα: Μηνύματα γραμμένα στα αραβικά, πεταμένα διαβατήρια, βρεγμένα ρούχα-σημάδια κρεμασμένα στα δέντρα και τελευταία… συνθήματα της Χρυσής Αυγής.
Στο μεταξύ, οι μετανάστες στην κοίτη του ποταμού έχουν αρχίσει να νιώθουν πιο άνετα με την παρουσία μας. Γυναίκες ταΐζουν από κονσέρβες μικρά παιδιά και άλλοι ψήνουν πάνω σε πέτρες καλαμπόκια που έκοψαν από τα διπλανά χωράφια. Τα ρούχα όλων είναι νοτισμένα από την υγρασία της νύχτας. Οι Αφρικανοί είναι τραβηγμένοι στην άκρη και ζητούν να μην φωτογραφηθούν. Οι Σύριοι και οι Αφγανοί είναι περισσότερο φιλικοί. Ορισμένοι κοιμούνται και άλλοι κοιτούν προς το έδαφος της ΠΓΔΜ, στα 100 μέτρα από εδώ, μήπως εμφανιστεί ο σύνδεσμος του διακινητή, που θα τους περάσει για 10 ευρώ το άτομο στη γειτονική χώρα.
Η Νασιμπέ, μια όμορφη Αφγανοπούλα 28 ετών, έχει μαζί τα δύο παιδιά της. «Είμαστε τρία βράδια δίπλα στο ποτάμι και περιμένουμε. Η υγρασία είναι ανυπόφορη και τα τρόφιμα τελειώνουν» μου λέει. Η ίδια θέλει να φτάσει στη Γερμανία ή τη Δανία. Ο 17χρονος Τζάβα, είναι από τη Συρία και μιλάει καθαρά αγγλικά. Αφηγείται ότι πέρασε τις προηγούμενες μέρες απέναντι, ότι εντοπίστηκε από αστυνομικούς της ΠΓΔΜ που τον χτύπησαν, τον λήστεψαν και τον έστειλαν πίσω στο ελληνικό έδαφος από το ίδιο μεθοριακό μονοπάτι. Την ίδια ιστορία αφηγούνται οι περισσότεροι. Άνθρωποι φαντάσματα, που ενδέχεται να μείνουν για μέρες εγκλωβισμένοι στο σύνορο δύο κρατών χωρίς να καταγράφονται από καμία επίσημη αρχή.
Σύμφωνα με τις εκθέσεις των διωκτικών αρχών για το βαλκανικό πέρασμα, οι μετανάστες φθάνουν με το ΚΤΕΛ ως το Πολύκαστρο του Κιλκίς κι έπειτα ακολουθούν με τα πόδια τις σιδηροδρομικές γραμμές ή την εθνική οδό, έχοντας πληρώσει ως και 1.000 ευρώ στους διακινητές. Οι ίδιες αναφορές συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι τη διακίνηση ελέγχουν Πακιστανοί και Αλγερινοί μαφιόζοι. Κάτοικοι των μεθοριακών χωριών λένε επίσης ότι καθημερινά 15-20 ταξί από τη Θεσσαλονίκη μεταφέρουν κόσμο ως τον κόμβο της Ειδομένης, χωρίς να ελέγχονται από κανέναν.
Οι περισσότεροι μετανάστες έχουν υποβάλει αίτηση χορήγησης πολιτικού ασύλου, επομένως δεν είναι παράνομοι, πλην όμως, σύμφωνα με μια τελευταία διάταξη, δεν μπορούν να βρίσκονται σε παραμεθόριους Νομούς, όπως το Κιλκίς, γιατί κινδυνεύουν με απέλαση. Και οι αστυνομικοί της περιοχής υποστηρίζουν ότι τα τρία τμήματα συνοριοφυλακής (Ειδομένης, Πολυκάστρου και Δοϊράνης) έχουν αποδιοργανωθεί, καθώς οι μισοί συνάδελφοί τους μετακινήθηκαν στον Έβρο ή μετατέθηκαν σε άλλη υπηρεσία.
Οι αριθμοί δείχνουν ότι το ζήτημα δεν λύνεται με αστυνομικά μέτρα. Σύμφωνα με ανεπίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ., τον περασμένο Αύγουστο προσήχθησαν 307 άτομα στα σύνορα της ΠΓΔΜ, ενώ μόνο το πρώτο 15μερο του Σεπτεμβρίου άλλα 420. Η τελευταία έκθεση της Frontex (Ιούλιος 2014, σελ. 10) με θέμα το «Πέρασμα των Δυτικών Βαλκανίων», αναφέρει ότι το 2013 καταγράφηκε αύξηση 27% στον αριθμό των μεταναστών που διέσχισαν τα Δυτικά Βαλκάνια προς την Ευρώπη (40.008 μετακινήσεις το 2013 έναντι 31.473 το 2012 και 24.496 το 2011). Χιλιάδες ακόμη ανθρώπινες ψυχές μετακινήθηκαν χωρίς να καταγραφούν ή βρίσκονται εγκλωβισμένες σε κάποια συνοριογραμμή, περιμένοντας τη δική τους ευκαιρία για το μεγάλο πέρασμα.
Κώστας Κουκουμάκας,
Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Αβραμίδης
vice.com
