Δρ. Κωνσταντίνος Βαρδάκας
Αυτές τις στιγμές ο προβληματισμός της κοινής γνώμης επικεντρώνεται στο γεωπολιτικό χώρο της Ουκρανίας -Κριμαίας. Ενώ κάποιοι αναλυτές αρχίζουν δειλά –δειλά να προσεγγίζουν και τον χώρο της Μαύρης Θαλάσσης.
Φυσικά κανείς δεν πρόκειται να μας πει τι σχεδιάζει αυτές τις ώρες η παγκόσμια διπλωματία και η στρατηγική στην διαχείριση της πλέον σοβαρότερης γεωπολιτικής κρίσης που ενέσκηψε τα τελευταία 70 χρόνια στην Ευρώπη.
Τι λέτε τα παγκόσμια στρατιωτικά επιτελεία να περιορίσθηκαν μόνο στην παραπάνω επίμαχη περιοχή;
Ή δεν συμπεριλαμβάνουν μέσα στους σχεδιασμούς τους υπόψη και τον γειτονικό γεωπολιτικό κόμβο που λέγεται ΣΤΕΝΑ του Βοσπόρου και κατ επέκταση τους διαδρόμους ναυσιπλοίας στο Αιγαίο με πιθανά ενδεχόμενα να διαχειρισθούν γεγονότα που μπορεί να προκύψουν σε αυτά.
Αυτή την στιγμή γίνεται ένα μεγάλο παζάρι ποιος θα έχει με το μέρος του την Τουρκία που είναι ο χωροφύλακας ή καλύτερα η¨ταξιθέτρια¨ των Στενών.
Δεδομένης της μειονεκτικής θέσης του κ. Ερτνογάν στο εσωτερικό της χώρας του όλα παίζονται και το παζάρι πλέον γίνεται με δυνατούς παίκτες.
Χθές μόλις 2.3.2024 ο πρoσωρινός «πρωθυπουργός» Arseniy Yatsenyuk της Ουκρανίας είχε ζητήσει από τον Τούρκο ομόλογό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να μην αφήσει την ναυαρχίδα της Ουκρανίας το Hetman Sahaidachny που αυτομόλησε να περάσει μέσω του στενού του Βοσπόρου, σύμφωνα με ουκρανικά ΜΜΕ.
Το Hetman Sahaidachny επιστρέφει στην Σεβαστούπολη της Κριμαίας μετά από συμμετοχή σε μια κοινή επιχείρηση καταπολέμησης της πειρατείας με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ στο Κέρας της Αφρικής. http://www.onalert.gr/
Κατά άλλη πληροφόρηση ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αρνήθηκε.
Τι γίνεται τελικά ;
Μήπως αυτοί που βρίσκονται πίσω από τον πρoσωρινό «πρωθυπουργό» Arseniy Yatsenyuk της Ουκρανίας θέλουν να ελέγξουν τα Στενά;
Ακόμη και αυτό να μην συμβαίνει ο Ρωσικός στόλος τις κρίσιμες αυτές στιγμές δεν θα επιθυμούσε με κανένα τρόπο να βρεθεί σε ασφυκτικό κλοιό μέσα σε μία Μαύρη Θάλασσα που κάποιοι με το κλείσιμο των Στενών θα την τροποποιούσαν σε ΛΙΜΝΗ και έτσι θα ακύρωναν την παρουσία του στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.
Με τι νόμιμο όμως τρόπο θα μπορούσαν να κλείσουν τα Στενά του Βοσπόρου;
Το διεθνές νομικό καθεστώς που διέπει τη ναυσιπλοΐα στα Στενά, έχει αλλάξει πάμπολλες φορές τα τελευταία διακόσια χρόνια. Μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, μια πρώτη απόπειρα να τακτοποιηθεί το θέμα έγινε με τη συνθήκη των Σεβρών, που ποτέ δεν εφαρμόστηκε. Το ζήτημα ξαναμπήκε στη συνθήκη της Λοζάννης (Ιούλιος 1923). Εκεί, ορίστηκε πως Δαρδανέλια και Βόσπορος έπρεπε να αποστρατικοποιηθούν (εκτός από τη θάλασσα του Μαρμαρά), όπως αποστρατικοποιημένα έπρεπε να είναι και τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος (και Λήμνος και Σαμοθράκη από την ελληνική πλευρά). Η διέλευση των πλοίων θα ήταν ελεύθερη, ενώ μια Διεθνής Επιτροπή για τη Ναυσιπλοΐα στα Στενά θα επιτηρούσε την τήρηση των συμφωνιών.
Το καθεστώς αυτό ίσχυε πάντοτε, όταν οι τρέχουσες μεγάλες δυνάμεις δεν ήθελαν να εξοντώσουν τη Ρωσία.
Δεκατρία χρόνια αργότερα, στα 1936, στη θέση της Ρωσίας ορθωνόταν ισχυροποιημένη η Σοβιετική Ένωση. Ο Κεμάλ Ατατούρκ φλερτάριζε μαζί της αλλά και καλλιεργούσε το κλίμα για την τροποποίηση της συνθήκης. Τον ίδιο καιρό, οι παραδοσιακοί «μεγάλοι» έβλεπαν τη φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι να μπλέκεται στα πόδια τους και να αποζητά μερίδιο στα πράγματα της Ανατολικής Μεσογείου. Μόλις είχε λήξει η ιταλοτουρκική διαμάχη για τα Δωδεκάνησα, με πλήρη νίκη της ιταλικής διπλωματίας. Και οι Ιταλοί ήδη είχαν μπει στην Αιθιοπία, θίγοντας πολλά ευρωπαϊκά συμφέροντα στην Αφρική. Ο Κεμάλ έθεσε ωμά το ζήτημα. Οι Αγγλογάλλοι συναίνεσαν.
Η διάσκεψη στήθηκε στην ελβετική πόλη Μοντρέ με διαπραγματευτές από τη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ελλάδα, τη Γιουγκοσλαβία και τις τότε χώρες που βρέχονται από τη Μαύρη Θάλασσα. Στις 20 Ιουλίου 1936, υπογράφτηκε η συνθήκη. Η Τουρκία αποκτούσε πάλι το δικαίωμα να οχυρώσει τα στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων. Την ίδια μέρα, 30.000 Τούρκοι στρατιώτες αναπτύχθηκαν στις επίμαχες περιοχές.
Νέοι κανονισμοί καθόρισαν το συνολικό εκτόπισμα των πολεμικών πλοίων που τα περνούν σε καιρό ειρήνης, ενώ ειδικά η Σοβιετική Ένωση δεν χρειαζόταν άδεια για τα δικά της πλοία, εκτός από τα αεροπλανοφόρα και τα υποβρύχια.
Σε περίπτωση πολέμου, η Τουρκία μπορεί να απαγορεύει τη διέλευση πολεμικών πλοίων.
Αν, όμως, δε μετέχει στον πόλεμο, δεν μπορεί να απαγορεύσει τη διέλευση ναυτικών δυνάμεων που εκτελούν απόφαση της Κοινωνίας των Εθνών (του ΟΗΕ πλέον) ή δυνάμεων που ανήκουν σε κράτος με το οποίο έχει υπογράψει συνθήκη αμοιβαίας βοήθειας (π.χ. χώρας μέλους του κατοπινού ΝΑΤΟ).
Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος βρήκε την Τουρκία ουδέτερη ως μόλις λίγες μέρες πριν να λήξει, οπότε κάθισε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων από τη μεριά των νικητών. Η συνθήκη παρέμεινε σε ισχύ, καθώς ήδη οι ΗΠΑ ξεκινούσαν τον ανταγωνισμό με τη Σοβιετική Ένωση. Μια απόπειρα της τελευταίας, τον Αύγουστο του 1946, να ζητήσει αλλαγή των όρων της συνθήκης, έπεσε στο κενό. Σήμερα, όμως, Σοβιετική Ένωση δεν υπάρχει .
Η πρεμούρα των ΗΠΑ να κάνουν τον επιδιαιτητή στα ελληνοτουρκικά «φωνάζει» για το ποια θα είναι η επόμενη κίνηση: Τα Στενά.(Έθνος, 27.5.1997) (τελευταία επεξεργασία, 3.2.2009) http://hggiken.pblogs.gr/ http://historyreport.gr/
Ο πειρασμός να βρεθεί η Τουρκία σε εμπόλεμη θέση αυτές τις στιγμές είναι μεγάλος. Όπως και τα παζάρια αυτές τις ώρες που γίνονται πίσω από τις πλάτες μας είναι μεγάλα.
Μπορούν οι χρόνιες διαφορές Ελλάδας- Τουρκίας- Κύπρου σε σχέση με τα προβλήματα της Υφαλοκρηπίδας, ΑΟΖ, Γκρίζων ζωνών να γίνουν το γεωπολιτικό φυτίλι για να επεκταθεί η κρίση ώστε κάποιοι να κερδίσουν στα σημεία τον αντίπαλο;
Είναι γνωστό ότι για να σβήσεις μια φωτιά την περικυκλώνεις με άλλες μικρότερες φωτιές.
Μήπως και εμείς ανήκουμε πλέον μετά από αυτό που άναψε στην Ουκρανία- Κριμαία στην περίπτωση των μικρών-περιφερειακών εστιών πολεμικού πυρός;
pentapostagma.gr
