Σύμφωνα με τις πιο απαισιόδοξες εκτιμήσεις, στο νέο Ευρωκοινοβούλιο τα άκρα της πολιτικής Ευρώπης θα εκπροσωπούνται από 100 έως 170 βουλευτές επί συνόλου 764 –δηλαδή, θα καλύπτουν το 23% της ευρωκοινοβουλευτικής δύναμης
Ο Γάλλος πρώην πρόεδρος Βαλερύ Ζισκάρ ντ’ Εσταίν θεωρεί σήμερα ότι δεν έπραξε σωστά την δεκαετία του 1970, όταν επέμενε στην άμεση εκλογή του Ευρωκοινοβουλίου, αρχής γενομένης από το 1979. Έχει ένα δίκιο: το Κοινοβούλιο δεν έχει ρίζες στους πληθυσμούς των κρατών μελών, λειτουργεί ανεξάρτητα από την εθνική εκπροσώπηση και το έργο του δεν βοηθά να διασωθεί. Θα χρειαστεί να αναβαπτισθεί στις ευρωπαϊκές πραγματικότητες.
του Αρνό Λεπαρμεντιέ *
«Επιμένοντας να γράφεις και να ξαναγράφεις για καταστροφές, κινδυνεύεις να τις προκαλέσεις». Στους ταραγμένους μας καιρούς, αυτά τα λόγια του ηθοποιού Μισέλ Σιμόν στην ταινία «Drole de Drame» –όπου υποδύεται έναν συγγραφέα αστυνομικών ιστοριών που φοβάται μη δολοφονηθεί– ίσως να κολλάνε «γάντι» στην Ευρώπη. «Αν έχουμε μία Ευρώπη που ντρέπεται για τον εαυτό της, τότε θα κυριαρχήσου τα άκρα», προειδοποιεί ο Επίτροπος Μισέλ Μπαρνιέ. «Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από μιαν Ευρώπη που να σιωπά και να κρύβεται».
Πέντε μόλις μήνες πριν τις ευρωεκλογές, ας μην σκιαζόμαστε από την Μαρίν Λε Πεν που θριαμβολογεί κραυγάζοντας πως θα τις κερδίσει. Ίσως αυτό να συμβεί πράγματι, αλλά μόνο στην Γαλλία. Σύμφωνα, τουλάχιστον, με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς, που έχει κιόλας κάνει τους υπολογισμούς του, στην Ευρώπη δεν πρόκειται να κυριαρχήσει η ακροδεξιά. Το πολύ που μπορούν τελικά να λάβουν είναι 90 έδρες. Επιπλέον, παραμένουν διχασμένοι: οι Άγγλοι ευρωφοβικοί του Κόμματος Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKIP), που συνεργάζονται με τους αγροτιστές του Κόμματος του Πολωνικού Λαού (PSL) (30 έδρες συνολικά), δεν έχουν καμμία όρεξη να συμπλεύσουν με τους φίλους της Μαρίν Λε Πεν (40 έδρες), που με την σειρά τους δεν θέλουν καμμία σχέση με τους Έλληνες νεοναζί της Χρυσής Αυγής ή τους Ούγγρους νεοναζί του κόμματος Γιόμπικ (20 έδρες). Οι πάντες σιχαίνονται τους πάντες. Στην δε αριστερά, οι εξτρεμιστές θα είναι οι ανεξάρτητοι (15-20 έδρες) και φίλοι του Ζαν-Λυκ Μελενσόν και του Die Linke (50 έδρες). Συνολικά, οι αντίπαλοι της Ευρώπης θα καταλάβουν από 100 έως το πολύ 170 έδρανα.
Αυτό το αποτέλεσμα, σε μια συνέλευση 764 αιρετών, σηματοδοτεί μια σχετική ανθεκτικότητα των Ευρωπαίων στα άκρα, που εξηγείται με την αυτοσυγκράτηση των κρατών που έχουν εμπειρία φασιστικών δικτατοριών Γερμανοί, Ισπανοί και Πορτογάλοι δεν υπερψηφίζουν τα άκρα. Η δεξιά στις χώρες αυτές μπορεί να είναι κατά περίπτωση μυώδης, σαν την βαυαρική Χριστιανική Κοινωνική Ένωση (CSU), υπερπατριωτική ή αποσχιστική, σαν την ισπανική, αλλά σε κάθε περίπτωση παραμένει εντός των ορίων του πολιτικά αποδεκτού.
Αλλά ας μην συνεχίζουμε άλλο αυτή την ανθυγιεινή γκρίνια. Το χειρότερο που μπορεί να συμβεί στο Στρασβούργο είναι πως οι ευρωπαϊστές (Σοσιαλδημοκράτες, Φιλελεύθεροι, Χριστιανοδημοκράτες και Πράσινοι) θα καταλάβουν τουλάχιστον 539 έδρες –το 70% του συνόλου, αν και αρκετά λιγότερες από τις 610 που κατέχουν σήμερα.
Αυτά τα προγνωστικά, βασισμένα σε δημοσκοπήσεις ή σε πρόσφατα εκλογικά αποτελέσματα, μπορεί να έχουν παρενέργειες όσον αφορά στην πόλωση στο Κοινοβούλιο του Στρασβούργου. Θεωρείται βέβαιον ότι το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα (ΕΣΚ) θα ανακάμψει και, με 220 έδρες, θα ισοβαθμίσει με το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ). Στους ηττημένους θα συγκαταλεχθούν οι Πράσινοι (40 από 58 έδρες) και η Συμμαχία Φιλελεύθερων και Δημοκρατών για την Ευρώπη (ALDE) (μεταξύ 60 και 70 εδρών, από 85).
Το πρόβλημα είναι πως ένα τέτοιο αποτέλεσμα οδηγεί το Στρασβούργο να ακολουθήσει την πορεία της Γερμανίας προς έναν «ευρύ συνασπισμό». Αυτή η εξαναγκαστική συνεργασία, όμως, διακινδυνεύει να εμπεδώσει την αίσθηση πως το εκλογικό αποτέλεσμα είναι προδιαγεγραμμένο, κάτι που κινδυνεύει με την σειρά του να οδηγήσει σε μαζική αποχή –η αύξηση της οποίας, πάντως, έως σήμερα έμοιαζε αναπόφευκτη: από συμμετοχή 62% στις πρώτες άμεσες ευρωεκλογές το 1979, φτάσαμε στο 50% το 1999 και στο 42% το 2009.
Προκαλεί έτσι αμηχανία η συμπεριφορά των εκλογέων –που ενδιαφέρονται όλο και λιγότερο να εκλέξουν ευρωβουλευτές οι οποίοι έχουν όλο και περισσότερες αρμοδιότητες. Μια φορά κι έναν καιρό, το μόνο που μπορούσαν να εγκρίνουν οι αιρετοί του Στρασβούργου ήταν ο προϋπολογισμός της Ευρώπης –πλην εκείνου της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ)– δηλαδή σχεδόν τίποτα, ή να εκπονούν ψηφίσματα για τις Νήσους Γρεναδίνες, για να θυμηθούμε τον σχετικό αστεϊσμό του Ζακ Ντελόρ. Σήμερα, όμως, συναποφασίζουν ολόκληρη την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Η αδιαφορία των πολιτών μπορεί να οφείλεται σε τρεις αιτίες: Πρώτον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αρκείται στο να εγκρίνει ή να τροποποιεί ελαφρώς τους συμβιβασμούς στους οποίους έχουν καταλήξει προηγουμένως τα κράτη μέλη με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Δεύτερον, η πραγματική πολιτική αντιπαράθεση γίνεται στο εθνικό επίπεδο. Τέλος, το Κοινοβούλιο του Στρασβούργου ουδέποτε θα γίνει αυθεντικά νομοθετικό σώμα, διότι δεν εκπροσωπεί τους λαούς της Ευρώπης. Αυτό τουλάχιστον πιστεύει το Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης, που εξηγεί πώς οι Μαλτέζοι υπερεκπροσωπούνται σε σχέση με τους Γερμανούς. Λίγη περισσότερη αυτογνωσία θα ήταν καλοδεχούμενη εδώ, με δεδομένο ότι το Ευρωκοινοβούλιο κυριαρχείται από τις –σε μεγάλο βαθμό γερμανόφωνες– ομάδες του ΕΛΚ και του ΕΣΚ.
Απουσία ευρωπαϊκού δήμου
Ωστόσο, το βασικό πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει ευρωπαϊκός «δήμος». Τουλάχιστον, όχι ακόμα. Οι πολίτες της Γηραιάς Ηπείρου δεν αναγνωρίζουν την νομιμότητα μιας συνέλευσης με τόσο πολύπλοκους διαχωρισμούς –μεταξύ αριστεράς-δεξιάς, βορρά-νότου, παλαιών-νέων μελών, κ.ο.κ. Εν γένει, η ψήφος των ευρωβουλευτών συγκεντρώνεται γύρω από τον πυλώνα της μετριοπαθούς ευρωπαϊκής συναίνεσης –κάτι που δεν επιτρέπει, όμως, μία παραδοσιακή δημοκρατική αντιπαράθεση και αποπροσανατολίζει τους πληθυσμούς. Κορωνίδα στο διάχυτο σχιζοφρενικό κλίμα είναι ότι τα κόμματα, που στις Βρυξέλλες παριστάνουν τα πανευρωπαϊκά, τείνουν να παραγεμίζουν τα ψηφοδέλτιά τους με υποψηφίους που δεν έχουν καμμία όρεξη να αναφέρονται στην Ευρώπη κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου στις πατρίδες τους.
Ο Γάλλος πρώην πρόεδρος Βαλερύ Ζισκάρ ντ’ Εσταίν θεωρεί σήμερα ότι δεν έπραξε σωστά την δεκαετία του 1970, όταν επέμενε στην άμεση εκλογή του Ευρωκοινοβουλίου, αρχής γενομένης από το 1979. Έχει ένα δίκιο: το Κοινοβούλιο δεν έχει ρίζες στους πληθυσμούς των κρατών μελών, λειτουργεί ανεξάρτητα από την εθνική εκπροσώπηση και το έργο του δεν βοηθά να διασωθεί. Θα χρειαστεί να αναβαπτισθεί στις ευρωπαϊκές πραγματικότητες. Αλλά στην Ευρώπη κανείς δεν ξέρει πώς να αναδιοργανώσει έναν θεσμό. Αντιθέτως, οι πάντες προτιμούν τις αλληλοκατηγορίες για το ότι τα πράγματα δεν λειτουργούν όπως προβλεπόταν.
Προκειμένου να διαχειριστούμε την οικονομική και νομισματική κρίση της ευρωζώνης, ίσως θα ήταν καλό να συγκληθεί μία συνέλευση στην οποία θα συνεδρίαζαν ευρωβουλευτές με βουλευτές των εθνικών κοινοβουλίων. Σε ένα παρόμοιο κοινοβούλιο, ίσως οι πολίτες να αναγνωρίζονταν.
* Πρώην γενικός διευθυντής της Γαλλικής Υπηρεσίας για την Ανάπτυξη (AFD)
