Η φιλολογία ότι μεγάλα δημόσια έργα μπορούν να περιορίσουν τις επιπτώσεις της λιτότητας και να δώσουν λύσεις σε αναπτυξιακά προβλήματα, το μόνο που πετυχαίνει είναι να κάνει ακόμη πιο ευάλωτη, σε μεσοπρόθεσμη βάση, την ήδη χαμηλή ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης
Όσοι ζητούν να σταματήσει η λιτότητα τώρα απαντούν ότι είναι ευθύνη των κρατών «ΑΑΑ» να κάνουν ένα πάρτι κατανάλωσης, που θα γλυτώσει τους γείτονές τους από το πρόβλημά τους. Όμως, η υπόθεση ότι το αξιόχρεο της Ολλανδίας και της Γερμανίας είναι αστείρευτο, δεν είναι πειστική –όπως έδειξε και η αντίδραση της αγοράς στην αποτυχία της Ολλανδίας να κρατήσει το ΑΑΑ. Ακόμα και στην Γαλλία, το κέντρο της αντίδρασης κατά της λιτότητας, είναι δύσκολο να ισχυριστούμε ότι το πρόβλημα είναι πως το κράτος δεν κάνει αρκετά.
Δεν μπορεί να υπάρχει αντίρρηση. Οι πολιτικές λιτότητας στην Ευρώπη είναι από κάθε άποψη, και κυρίως από πολιτικής πλευράς, επικίνδυνες –κάτι που βλέπουμε στην πολιτική ενίσχυση των ακραίων πολιτικών σχηματισμών, που φυσικόν είναι να ποντάρουν στην κατάσταση αυτή και να «αγωνίζονται» για την διαιώνισή της. Κρίση και λιτότητα υπήρξαν τα γενεσιουργά αίτια του εθνικοσοσιαλισμού στην Γερμανία και αυτό ας μην το ξεχνάμε.
Μπορεί, όμως, η λιτότητα να αντιμετωπιστεί με τις συνταγές που ο νέος Γάλλος πρόεδρος κ. Φρανσουά Ολάντ προτείνει σε κάθε παρέμβασή του; Τελικά, η λιτότητα μπορεί να παραμεριστεί με αναπτυξιακά μέτρα όπως μάς λέει συνεχώς ο νομπελίστας Αμερικανός οικονομολόγος κ. Πωλ Κρούγκμαν; Το θέμα σηκώνει πολλή συζήτηση.
Ο κ. Φρανσουά Ολάντ δηλώνει ότι άμεσα θα αντικαταστήσει την λιτότητα με ανάπτυξη. Πώς και δεν το σκέφτηκε κανένας άλλος νωρίτερα; Δυστυχώς, ένα κενό σλόγκαν στηρίζεται σε αναποτελεσματικές προτάσεις. Το πρόγραμμα του κ.Φρ.Ολάντ δίνει βάση σε μικρές, άστοχες ενισχύσεις στις δημόσιες δαπάνες ενώ στην ουσία αγνοεί τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που είναι ο μόνος δρόμος για την βιώσιμη ανάπτυξη. Οι δαπάνες σε υποδομές –σε έτοιμα να ξεκινήσουν έργα, όπως έχει πει ο πρόεδρος Μπαρακ Ομπάμα– είναι βεβαίως μία στάνταρ κεϋνσιανή λύση για μία οικονομία που είναι εγκλωβισμένη στην δίνη της ύφεσης. Υπό κανονικές συνθήκες, τέτοιες δαπάνες είναι σπουδαία περίπτωση. Στην Ευρώπη, ωστόσο, υπάρχουν πολλοί λόγοι για επιφυλάξεις.
Αν η κατασκευή μεγαλύτερων δρόμων και τραίνων ήταν ο τρόπος για διαρκή ευμάρεια, η Ελλάδα και η Ισπανία θα άκμαζαν. Τα τελευταία 30 χρόνια υπήρξε τεράστια έκρηξη σε δαπάνες υποδομών, συχνά χρηματοδοτούμενη από την ΕΕ. Το μετρό των Αθηνών είναι εξαιρετικό. Οι ταχείες AVE στην Ισπανία είναι χάρμα. Αλλά αυτού του είδους οι δαπάνες έχουν καταφέρει πολύ λίγα στην μεταβολή των θεμελιωδών προβλημάτων, τα οποία πλακώνουν τόσο την Ελλάδα όσο και την Ισπανία και ειδικά την ανεργία των νέων.
Παρόμοια έργα έχουν χαμηλή προστιθέμενη αξία, την στιγμή που η Ευρώπη έχει ανάγκη από υψηλή –ιδιαίτερα δε στους τομείς αιχμής, που έχουν και υψηλή ζήτηση.
Επίσης, το χειρότερο είναι ότι με κάποιους τρόπους η χρηματοδότηση υποδομών της ΕΕ έχει φέρει προβλήματα. Στην Ελλάδα, η απορρόφηση των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων έγινε βιομηχανία: και οι πολιτικές διασυνδέσεις ήταν ένας πιο σίγουρος δρόμος για τον πλουτισμό ορισμένων, παρά το επιχειρηματικό ταλέντο. Γι αυτό και η χώρα παρουσιάζει υψηλά ποσοστά διαφθοράς. Όσο για την Ιταλία και την Ισπανία, δεν είναι ότι περικόπτουν τους προϋπολογισμούς επειδή τους έχει έρθει μία τρελλή επιθυμία να προσγειώσουν τις οικονομίες τους. Οι προσπάθειες λιτότητας που επιβάλλουν ήταν μία αντίδραση στο γεγονός ότι οι αγορές απαιτούν αφόρητα υψηλά επιτόκια για να τους δανείσουν. Δεν υπάρχει λόγος να πιστέψουμε ότι οι αγορές είναι ξαφνικά διατεθειμένες να χρηματοδοτήσουν μεγαλύτερα ελλείμματα στη νότια Ευρώπη.
Όσοι ζητούν να σταματήσει η λιτότητα τώρα απαντούν ότι είναι ευθύνη των κρατών «ΑΑΑ» να κάνουν ένα πάρτι κατανάλωσης, που θα γλυτώσει τους γείτονές τους από το πρόβλημά τους. Όμως, η υπόθεση ότι το αξιόχρεο της Ολλανδίας και της Γερμανίας είναι αστείρευτο, δεν είναι πειστική –όπως έδειξε και η αντίδραση της αγοράς στην αποτυχία της Ολλανδίας να κρατήσει το ΑΑΑ. Ακόμα και στην Γαλλία, το κέντρο της αντίδρασης κατά της λιτότητας, είναι δύσκολο να ισχυριστούμε ότι το πρόβλημα είναι πως το κράτος δεν κάνει αρκετά. Πρόκειται για μία χώρα όπου το κράτος ήδη καταναλώνει το 56% του ΑΕΠ, ενώ δεν έχει ισορροπημένο προϋπολογισμό από την δεκαετία του 1970, έχει δε από τους υψηλότερους φόρους στον κόσμο.
Ο κ. Φρ.Ολάντ, ο οποίος δεν είναι ανόητος, τα γνωρίζει όλα αυτά. Γι αυτό, πίσω από όλη την ευχάριστη ρητορική για την λήξη της λιτότητας, τα μικρά γράμματα είναι λιγότερο ευδιάκριτα. Στην πραγματικότητα, το μόνο που υπόσχεται ο σοσιαλιστής Γάλλος πρόεδρος είναι να κερδίσει χρόνο, σε σχέση με τον προκάτοχό του, σε δημοσιονομικό επίπεδο. Εντούτοις, πρέπει να τονιστεί ότι οι περικοπές δημοσίων δαπανών είναι γεγονός στην Γαλλία και εν μέρει δικαιολογούνται και από τις στρατιωτικές επεμβάσεις της στην Αφρική.
Οι σκοποί αυτών των μεταρρυθμίσεων είναι τεράστιοι. Οι φόροι εργασίας στην Γαλλία είναι πολύ υψηλοί. Προς τιμήν του, ο κ. Φρ.Ολάντ υπόσχεται φορολογικές ελαφρύνσεις για εργοδότες που προσλαμβάνουν νέους. Όμως, θα ήταν καλύτερα απλώς να μειωθούν οι χρεώσεις για την απασχόληση σε όλο το φάσμα. Αυτός είναι ένας φόρος που πραγματικά θα πληρωνόταν μόνος του με δημιουργία θέσεων εργασίας. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις είναι επίσης σφηνωμένες στα κανάλια της γραφειοκρατίας. Το αγαπημένο μου παράδειγμα είναι ένα άρθρο στους «Νιου Γιορκ Τάϊμς» για έναν Έλληνα επιχειρηματία του οποίου οι προσπάθειες να αρχίσει ιντερνετική επιχείρηση μπλέχτηκαν σε μία οδύσσεια από απαραίτητα έγγραφα, με κερασάκι στην τούρτα την επίσημη απαίτηση για δείγμα κοπράνων.
Τα υψηλά επίπεδα ανεργίας νέων σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία συνδέονται στενά με την υπερβολική προστασία και τα επιδόματα των εργαζομένων με σύμβαση εργασίας, τα οποία κάνουν τους εργοδότες να φοβούνται να κάνουν νέες προσλήψεις. Όπως παραπονέθηκε Ισπανός επιχειρηματίας πρόσφατα, «σε αυτή την χώρα είναι πιο εύκολο να πάρεις διαζύγιο από την γυναίκα σου παρά να απολύσεις υπάλληλο». Η προώθηση μεταρρυθμίσεων στην απασχόληση είναι σκληρή, ακόμη και επικίνδυνη. Στην Ιταλία, τα τελευταία χρόνια, δύο οικονομολόγοι που συμβουλεύουν την κυβέρνηση για τις μεταρρυθμίσεις την αγορά εργασίας, έχουν δολοφονηθεί. Όμως, τέτοιες μεταρρυθμίσεις είναι ο μόνος μακροπρόθεσμος δρόμος για μία εύρωστη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Αντιθέτως, τα αιτήματα να βγει η Ευρώπη από τα χρέη με δαπάνες είναι ψευδαίσθηση.
Υπάρχουν, βέβαια, περιθώρια συζήτησης για τον ρυθμό μείωσης του ελλείμματος. Όμως, σε μία ήπειρο όπως η Ευρώπη, με υψηλούς φόρους, με μεγάλη ρύθμιση και ογκώδη χρέη, τα περισσότερα έργα δημόσιας χρηματοδότησης απλώς θα κατασκεύαζαν έναν ακόμη δρόμο προς το πουθενά… Και αυτός ο δρόμος προφανώς βολεύει πολιτικά αυτούς που τον επικαλούνται. Το «πουθενά» εξασφαλίζει την επιβίωσή τους.
* Αρθρογράφος στην βρεταννική οικονομική εφημερίδα «Φαϊνάνσιαλ Τάϊμς»
Από: EBR
