«Ποίσον» στα ποντιακά σημαίνει κάνε. Με οδηγό του το συγκεκριμένο ρήμα, ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Ποντίων Εκπαιδευτικών και σε πείσμα των καιρών έβαλε στόχο τη διάσωση της ποντιακής διαλέκτου.
Όπως εξηγεί στη «Θ» ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών Αντώνης Παυλίδης, «το ζήτημα της διάσωσης της ποντιακής διαλέκτου μας απασχολούσε πάντα εμάς τους εκπαιδευτικούς. Ήταν ένα καθολικό αίτημα του ποντιακού κόσμου και μια βαθύτατη επιθυμία για την όσο το δυνατόν περισσότερο στο μέλλον διάσωση της ποντιακής διαλέκτου. Είμαστε ευτυχείς και περήφανοι γι’ αυτό που κάνουμε! Να γυρίσουμε στις ρίζες μας, να θυμίσουμε παλιές ιδέες, αξίες και μνήμες χαμένες. Και είναι ιδέες και αξίες των Ελλήνων των ίδιων», υπογραμμίζει με νόημα.
ΠΩΣ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΞΕΚΙΝΗΣΕ
Στις 8 και 9 Μαΐου του 2009 έγινε το 5ο Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο στην Κατερίνη, με θέμα «το παρόν και το μέλλον της ποντιακής διαλέκτου». «Εκεί δεσμευτήκαμε ως καθ’ ύλην αρμόδιοι ότι θα καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια με στόχο τη διάσωση της διαλέκτου. Στο συνέδριο κρίθηκε σωστό ότι η προσπάθεια αυτή θα είναι πιο αποτελεσματική με τη διδασκαλία της διαλέκτου, μέσω ενός επιστημονικά αξιόπιστου εγχειριδίου. Έτσι, μετά το συνέδριο συγκροτήθηκε 12μελής επιστημονική επιτροπή από μέλη μας και εργάστηκε για περίπου δύο χρόνια, για να καταλήξει στην επίλυση των σημαντικών σχετικών ζητημάτων (για παράδειγμα τα επιμέρους ιδιώματα της διαλέκτου, γραμματική, περιεχόμενο, κείμενα, μεθοδολογία διδασκαλίας κ.ά.) και να ορίσει το πλαίσιο συγγραφής του εγχειριδίου. Μετά την ολοκλήρωση των συζητήσεων, μέλη της επιτροπής άρχισαν τη συγγραφή των μαθημάτων. Το εγχειρίδιο ολοκληρώθηκε μετά από τεράστια προσπάθεια πολλών ανθρώπων και το είχαμε στα χέρια μας στα μέσα του περασμένου Αυγούστου», λέει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Αντώνης Παυλίδης.
ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ
Το εγχειρίδιο είναι το βασικό εργαλείο του εκπαιδευτικού και των μαθητών. Όπως επισημαίνει ο κ. Αντωνιάδης, «έγινε μία προσπάθεια να περιληφθούν όσο το δυνατόν περισσότερες όψεις της ζωής του ποντιακού ελληνισμού, της ιστορίας, του πολιτισμού αλλά και του μετέπειτα ποντιακού ελληνισμού του προσφυγικού πλέον στην Ελλάδα. Γιατί υπάρχουν και κείμενα νεοποντιακά. Αξιοποιήθηκε η τεράστια μεγέθους παράδοση του ποντιακού ελληνισμού, τα ποιήματά του, τα παραδοσιακά του δημιουργήματα αλλά και η λογοτεχνική παράδοση των προσφύγων πρώτης γενιάς που έγραψαν καταπληκτικά κείμενα στη νέα πατρίδα και σύγχρονων συγγραφέων. Τα κείμενα, που είναι η βάση της διδασκαλίας κάθε εγχειριδίου που αφορά τη γλωσσική διδασκαλία, αποτυπώνουν, κατά το δυνατόν, τον πλούτο της παράδοσης, της ιστορίας και της λογοτεχνίας του ποντιακού ελληνισμού. Κάθε κύκλος («επίπεδο») σπουδών περιλαμβάνει είκοσι κύρια και 2-3 συμπληρωματικά μαθήματα, δηλαδή γύρω στα εβδομήντα (70) μαθήματα συνολικά. Θα το προμηθευτούν οι μαθητές μέσω των εκπαιδευτικών που θα διδάσκουν. Δεν θα κυκλοφορήσει στο εμπόριο. Το εγχειρίδιο δεν είναι στατικό αλλά δυναμικό εργαλείο. Ήδη υπάρχουν προτάσεις για προσθήκες κειμένων. Όλα αυτά θα γίνουν στην ώρα τους, χωρίς βιασύνες. Όπως τονίζουμε σχετικά στον πρόλογο, το εγχειρίδιο θα είναι ανοιχτό όχι μόνο στον ποντιακό ελληνισμό, αλλά και στην επιστημονική κοινότητα της χώρας».
ΤΑ… ΚΛΕΙΔΙΑ
Η ποντιακή διάλεκτος είναι μία κιβωτός της ελληνικής γλώσσας. «Από την πρόχειρη μελέτη που κάναμε», εξηγεί ο πρόεδρος του συνδέσμου, «με όσους ασχοληθήκαμε με το εγχειρίδιο, φίλους, συναδέλφους, μέλη μας εκτιμήσαμε ότι περίπου το 70% των λέξεων προέρχονται από την αρχαία ελληνική. Το υπόλοιπο 30% είναι λέξεις περσικές, αραβικές και ασφαλώς και τουρκικές. Αυτό είναι αναπόφευκτο γιατί έπαιξε τεράστιο ρόλο η γεωγραφική διαμόρφωση της περιοχής του Πόντου που τον απομονώνει ουσιαστικά από βουνά αδιαπέραστα με το εσωτερικό της Μικράς Ασίας κι έτσι ο ποντιακός ελληνισμός εγκλωβισμένος ανάμεσα στα βουνά και στη θάλασσα αναπαρήγαγε και διέσωσε στοιχεία της αρχαίας ελληνικής. Εάν λοιπόν κάποιος πει τα κλειδιά της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, πιστεύω ότι μπορεί να κατανοήσει καλύτερα την ποντιακή. Για παράδειγμα ‘ποίσον’ είναι ένα από τα πιο συνήθη ρήματα της ποντιακής. Είναι η προστακτική ‘ποίησον’ του ρήματος ποιώ», συμπληρώνει ο κ. Παυλίδης. Όσον αφορά τις δυσκολίες που μπορεί να συναντήσει ο μαθητής στην εκμάθηση της ποντιακής διαλέκτου, ο κ. Παυλίδης υποστηρίζει «είναι πανεύκολη για έναν που έχει μάθει από μικρός να μιλάει με τη γιαγιά του, με τους παππούδες του, με τους γονείς του. Είναι ίσως δυσκολότερη για έναν που είναι παντελώς άσχετος, που δεν έχει ποντιακές ρίζες. Στο πρόγραμμα αυτό δεν αποκλείονται όσοι θέλουν να μάθουν την ποντιακή. Αλλά βέβαια ο στόχος δεν είναι να τους κάνουμε να μιλάνε την ποντιακή σαν τους Ποντίους πριν από το ’22. Πρέπει να πάρουν κάποια δεδομένα, κάποια κλειδιά, για να μπορούν να συνεννοηθούν. Εγώ πιστεύω ότι με τα κλειδιά θα μάθουν κάποια στοιχεία. Γιατί ο στόχος μας δεν είναι να μεταδώσουμε κάποια γραμματική ή κάποια συντακτικά φαινόμενα της ποντιακής διαλέκτου, αλλά να μεταφέρουμε ολόκληρο τον πλούτο του πολιτισμού και του συστήματος ιδεών και αξιών των προγόνων μας».
ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Το πρόγραμμα εκμάθησης διαρκεί τρία χρόνια. Κάθε χρόνο τα μαθήματα ξεκινούν τον Οκτώβριο και τελειώνουν τον Μάιο. Κάθε εβδομάδα γίνονται δύο ώρες διδασκαλίας, περίπου 50 ώρες το χρόνο, δηλαδή 150 ώρες συνολικά για τα τρία χρόνια. Όλα αυτά βέβαια σε γενικές γραμμές, γιατί ανάλογα με τις τοπικές ιδιαιτερότητες οι ώρες θα αυξομειώνονται οριακά. Στα τμήματα διά βίου μάθησης των δήμων, όπου γίνονται τα μαθήματα, εγγράφονται μέχρι 25 μαθητές ενήλικες. Εξαίρεση αποτελεί ο δήμος Θεσσαλονίκης όπου θα γίνονται και κάποιες ώρες έκτακτα, για να ολοκληρωθεί ο κύκλος τον Ιούνιο. «Ο δήμος Θεσσαλονίκης με ομόφωνη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου Θεσσαλονίκης ξεκίνησε πέρυσι τη διδασκαλία», διευκρινίζει ο κ. Παυλίδης. Και συμπληρώνει ότι πρωτεργάτης αυτής της δράσης ήταν ο αντιδήμαρχος Σχολικής Μέριμνας και Δια Βίου Μάθησης Αντώνης Καρούμπης. «Ο δήμος Θεσσαλονίκης στην προσπάθειά του να συμβάλει στη διάδοση και διάσωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και των ελληνικών διαλέκτων, που με το διάβα των χρόνων χάνουν τη δυναμική τους, θα συνεχίσει να προσφέρει στους κατοίκους του τη δυνατότητα εκμάθησης της ποντιακής διαλέκτου», δήλωσε σχετικά ο αντιδήμαρχος Θεσσαλονίκης Αντώνης Καρούμπης.
Τα μαθήματα στον δήμο Θεσσαλονίκης αρχίζουν σήμερα και θα διαρκέσουν τέσσερις μήνες με 10 ώρες διδασκαλίας τον μήνα.
Εκτός από τον δήμο Θεσσαλονίκης, η ποντιακή διάλεκτος θα διδάσκεται και σε άλλους 23 δήμους της χώρας, στους δήμους Δράμας, Προσοτσάνης, Καβάλας, Κομοτηνής, Σερρών, Αμφίπολης, Βέροιας, Θέρμης, Αμπελοκήπων, Παύλου Μελά, Καλαμαριάς, Ωραιοκάστρου, Λαγκαδά, Κιλκίς, Παιονίας (Κιλκίς), Κατερίνης, Εορδαίας, Κοζάνης, Αγρινίου, Ασπροπύργου, Περιστερίου, Ελληνικού-Αργυρούπολης, Νέας Σμύρνης, Πεντέλης, Παλλήνης, Καλλιθέας, Φυλής, Ευόσμου-Κορδελιού και Πατρών.
