Στροφή σε νέους τρόπους χρήσης των ναρκωτικών ουσιών στη χώρα μας έχει επιφέρει η οικονομική κρίση. Οι χρήστες επιλέγουν νέες και πιο επικίνδυνες ουσίες, οι οποίες είναι συνήθως πιο οικονομικές, μπορούν να τις φτιάξουν στο σπίτι τους ή να τις προμηθευτούν μέσω διαδικτύου.
Της Νικολέττας Μπούκα
nikolettabouka@yahoo.gr
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της «σίσα», που έχει ονομαστεί «κοκαΐνη των φτωχών» ή «ναρκωτικό της λιτότητας», καθώς όσοι έχουν δει «θύματά» της πιστοποιούν ότι διαλύει το ανθρώπινο σώμα, οδηγώντας σε αυτοκτονία σε δόσεις. Πρόκειται για μία μορφή κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης, ενός ισχυρού διεγερτικού ναρκωτικού, που παρασκευάζεται με τη χρήση χλωρίνης και άλλων χημικών, ενώ συχνά αναμειγνύεται με οξέα μπαταρίας, λάδι μηχανής ή ακόμη και σαμπουάν.
Επιπλέον οι χρήστες στην Ελλάδα προτιμούν πλέον την ενέσιμη μορφή των παραδοσιακών ναρκωτικών, όπως η ηρωίνη, διότι απαιτείται μικρότερη ποσότητα ουσίας και είναι πιο δραστική. Ταυτόχρονα στρέφονται προς την πορνεία, προκειμένου να εξασφαλίσουν χρήματα, με αποτέλεσμα να έχουν αυξηθεί δραματικά τα περιστατικά μολύνσεων από τον ιό HIV μεταξύ των ενδοφλέβιων χρηστών αλλά και της ηπατίτιδας C, οι συνέπειες της οποίας στην υγεία των χρηστών εκδηλώνονται έπειτα από αρκετά χρόνια.
Τα στοιχεία αυτά περιλαμβάνονται στην ετήσια ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης και Τοξικομανίας, που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα στη Λισαβόνα. Μάλιστα επισημαίνεται ότι η Ελλάδα συνεχίζει να έχει, μαζί με τη Ρουμανία, τη θλιβερή πρωτιά σε νέες μολύνσεις HIV μεταξύ ενδοφλέβιων χρηστών.
«Από το τέλος του 2010 μέχρι τώρα καταγράφεται μία έκρηξη στο ρυθμό εμφάνισης AIDS και ηπατίτιδας C στους χρήστες ενδοφλέβιων ουσιών, ενώ παλιά το ποσοστό ήταν χαμηλότερο. Για την εξέλιξη αυτή ευθύνεται ένας συνδυασμός παραγόντων. Έχουμε νέες συνθετικές ουσίες, όπως το ‘σίσα’, που εμφανίστηκε πρώτα στη χώρα μας και συνεχίζει να ενδημεί. Μία δόση ‘σίσα’ κοστίζει μόλις 3 ευρώ, τη στιγμή που μία δόση ηρωίνης κοστολογείται από 25 έως 30 ευρώ και μία δόση κοκαΐνης πάνω από 30 ευρώ. Είναι ένα ναρκωτικό διαδεδομένο στις πιάτσες των χρηστών. Δεν θα το δοκιμάσει κάποιος απλώς από περιέργεια», εξηγεί στη «Μ» η επιστημονικά υπεύθυνη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) Μανίνα Τερζίδου και προσθέτει ότι οι χρήστες αγοράζουν πλέον μικρότερη ποσότητα ηρωίνης και τη λαμβάνουν με ένεση, για να είναι πιο δραστική, ενώ παλαιότερα τη λάμβαναν με εισπνοή ή κάπνισμα.
ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
«Ρευστό» χαρακτηρίζει η έκθεση το πρόβλημα των ναρκωτικών στην Ευρώπη, επισημαίνοντας ότι ανακύπτουν νέες απειλές, που θέτουν υπό αμφισβήτηση παγιωμένες πολιτικές και πρακτικές. Μάλιστα διαπιστώνει ότι η αγορά των ναρκωτικών εμφανίζει πλέον «μεγαλύτερη ευελιξία και δυναμισμό» και σημειώνει ότι «νέοι κινητήριοι μοχλοί της αλλαγής αποδεικνύονται η παγκοσμιοποίηση και η πρόοδος της τεχνολογίας των πληροφοριών, με το διαδίκτυο να δημιουργεί διαφορετικούς τρόπους διασύνδεσης των χρηστών με τους προμηθευτές ναρκωτικών».
Ικανοποιημένη αλλά και θορυβημένη ταυτοχρόνως από τα ευρήματα της έκθεσης δήλωσε η ευρωπαία επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Σεσίλια Μάλμστρεμ.
«Με χαροποιεί το γεγονός ότι χάρη στις αποφασιστικές πολιτικές κατά των ναρκωτικών και στα πρωτοφανώς υψηλά επίπεδα των θεραπειών απεξάρτησης η χρήση ηρωίνης, κοκαΐνης και κάνναβης φαίνεται να φθίνει σε κάποιες χώρες. Είμαι όμως θορυβημένη από το γεγονός ότι το ένα τέταρτο των ευρωπαίων ενηλίκων, δηλαδή 85 εκατομμύρια άνθρωποι, έχει κάνει χρήση παράνομων ουσιών και ότι διαχρονικά η χρήση ουσιών στην Ευρώπη παραμένει υψηλή», τόνισε η κ. Μάλμστρεμ.
Παράλληλα ανέφερε ότι την προβληματίζει η αγορά διεγερτικών, η οποία χαρακτηρίζεται από μία ανελέητη προσφορά νέων ουσιών, που συνεχώς διαφοροποιούνται.
73 ΝΕΕΣ ΝΑΡΚΩΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ
Σύμφωνα με την έκθεση 73 νέες ψυχοδραστικές ουσίες κοινοποιήθηκαν επίσημα το 2012 για πρώτη φορά μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης της Ε.Ε. Από αυτές τις ουσίες οι 30 ήταν συνθετικά κανναβινοειδή. Τα προϊόντα αυτά, τα οποία μπορεί να είναι εξαιρετικά υψηλής δραστικότητας, αναφέρονται πλέον από σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Οι 19 ουσίες ανήκαν σε λιγότερο γνωστές ή λιγότερο μελετημένες χημικές ομάδες.
Επίσης αξιοσημείωτο είναι ότι για πρώτη φορά από το 2005 υπήρξε ανίχνευση δεκατεσσάρων νέων υποκατεστημένων φαιναιθυλαμινών. Σύμφωνα με την πλήρη ετήσια ανασκόπηση του έργου του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης της Ε.Ε. για τα νέα ναρκωτικά, η οποία δημοσιεύεται από τη Europol, δεν υπάρχουν ενδείξεις περιορισμού της παρασκευής και της διακίνησης των νέων ναρκωτικών στην Ευρώπη. Αντίθετα αναφέρεται ότι τα ναρκωτικά αυτά παρασκευάζονται από ουσίες ή και φάρμακα που κυκλοφορούν ελεύθερα στο εμπόριο και αρκετά από αυτά εισάγονται από την Κίνα και την Ινδία. Μάλιστα πωλούνται συχνά και μέσω διαδικτύου με την επισήμανση ότι είναι νόμιμα (Legal Highs).
ΑΥΞΗΜΕΝΗ Η ΧΡΗΣΗ ΚΑΝΝΑΒΗΣ
Όπως προκύπτει από την έκθεση, υψηλή παραμένει η χρήση της κάνναβης στην Ευρώπη. Περίπου 77 εκατομμύρια Ευρωπαίοι, ηλικίας 15 έως 64 ετών, έχουν κάνει χρήση κάνναβης τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, εκ των οποίων 20 εκατομμύρια την περασμένη χρονιά. Επίσης παρατηρείται αυξανόμενη διαφοροποίηση των προϊόντων κάνναβης που διατίθενται στην αγορά.
Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι η φυτική κάνναβη (μαριχουάνα), ενίοτε υψηλής δραστικότητας, εξαπλώνεται στην Ευρώπη, καθώς σχεδόν όλες οι χώρες αναφέρουν πλέον εγχώρια καλλιέργεια του προϊόντος. Η μεγαλύτερη απειλή αφορά την υγεία των 3 εκατομμυρίων Ευρωπαίων (περίπου 1% των ευρωπαίων ενηλίκων) που υπολογίζεται ότι κάνουν χρήση της ουσίας σε καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή βάση. Παρήγορο είναι το γεγονός ότι στην Ευρώπη ο αριθμός των χρηστών που άρχισαν θεραπεία απεξάρτησης από την κάνναβη αυξήθηκε κατά ένα τρίτο τα τελευταία χρόνια, ανεβαίνοντας από τις 45.000 το 2006 στις 60.000 το 2011, καθιστώντας την κάνναβη τη συχνότερα αναφερόμενη ουσία μεταξύ των χρηστών που κάνουν θεραπεία για πρώτη φορά.
Τα άτομα που κάνουν συχνή και επικίνδυνη χρήση κάνναβης είναι κυρίως νέοι άνδρες στο πλαίσιο της παρέας. Επίσης η χρήση της δείχνει να σχετίζεται σε μικρό βαθμό με την ανεργία, ενώ διαφαίνεται ότι οι χρήστες αντιμετωπίζουν ψυχικές διαταραχές συχνότερα από το γενικό πληθυσμό.
ΠΤΩΤΙΚΗ ΤΑΣΗ ΓΙΑ ΗΡΩΙΝΗ ΚΑΙ ΚΟΚΑΪΝΗ
Πτωτική τάση στη χρήση και τη διάθεση της ηρωίνης καταγράφεται τα τελευταία χρόνια κυρίως στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, κάτι που αποδίδεται στις αρνητικές επιπτώσεις που έχει η ουσία στη δημόσια υγεία. Επίσης για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία παρατηρείται μείωση στη ζήτηση για θεραπείες απεξάρτησης από την ουσία, ενώ τα στοιχεία από χρήστες σε θεραπεία εξακολουθούν να καταδεικνύουν πτώση στην ενέσιμη χρήση ηρωίνης.
Αντίστοιχη είναι η εικόνα για τη χρήση και τις κατασχέσεις κοκαΐνης, ενώ υπάρχει διαφοροποίηση των οδών διακίνησής της στην Ευρώπη.
Περίπου 14,5 εκατομμύρια Ευρωπαίοι έχουν κάνει χρήση κοκαΐνης τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, εκ των οποίων 3,5 εκατομμύρια την περασμένη χρονιά.
Παρότι σε ορισμένες χώρες καταγράφεται αύξηση στην εκτιμώμενη κατανάλωση κοκαΐνης, πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι υπάρχουν ενδείξεις μείωσης της χρήσης μεταξύ των νεαρών ενηλίκων (15 έως 34 ετών) στις πέντε χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά χρήσης (Δανία, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία και Ηνωμένο Βασίλειο). Το 2011 καταγράφηκαν τουλάχιστον 475 θάνατοι από χρήση κοκαΐνης, αν και η εκτίμηση αυτή μπορεί να είναι συντηρητική, καθώς χιλιάδες είναι τα έκτακτα περιστατικά σε νοσοκομεία της Ευρώπης.
ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗ Θέλουν να τα καταφέρουν
Μεγάλο είναι το ενδιαφέρον για απεξάρτηση και στη χώρα μας. Όπως τονίζει η επιστημονικά υπεύθυνη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) Μανίνα Τερζίδου, πολλοί χρήστες δηλώνουν συμμετοχή στα προγράμματα χορήγησης υποκατάστατων του ΟΚΑΝΑ, ενώ και ο φόβος για το AIDS ήταν μία από τις αιτίες που οδήγησε στη δημιουργία 30 μονάδων ΟΚΑΝΑ πανελλαδικά.
«Υπάρχει ενδιαφέρον για θεραπεία με υποκατάστατα. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 8.500 χρήστες σε προγράμματα του ΟΚΑΝΑ και η λίστα αυξάνει, γιατί γίνονται και νέες αιτήσεις. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τα ‘στεγνά’ προγράμματα, όπου η προσέλευση των χρηστών δεν είναι μεγάλη εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης, που δεν δίνει κίνητρα, για να ελκύσει τους χρήστες», εξηγεί η κ. Τερζίδου.
Παράλληλα αναφέρει ότι αυξημένη ζήτηση παρουσιάζει και η θεραπεία από τη χρήση φυτικής κάνναβης (μαριχουάνα), η οποία έχει εξαπλωθεί στην αγορά, δημιουργώντας εξαρτημένους ανθρώπους.
«Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες και επενδύσεις στο θέμα της απεξάρτησης στη χώρα μας. Δόθηκε σημασία στην πρόληψη, τη θεραπεία, τη μείωση της βλάβης και την επανένταξη στην κοινωνία. Τα αποτελέσματα όλων αυτών των προσπαθειών όμως κινδυνεύουν να ανακοπούν από την υποχρηματοδότηση των μονάδων και των προγραμμάτων. Διότι εν μέσω κρίσης σαφώς χρειάζεται να κάνουμε οικονομία, αλλά φτάνει έως αυτό το σημείο. Με την υποχρηματοδότηση θα αφήσουμε να πεθάνει όλη η προσπάθεια που έγινε. Δεν είναι τυχαίο ότι σύμφωνα με τη βιβλιογραφία ένας χρήστης στη φυλακή κοστίζει 7 έως 40 φορές περισσότερο από έναν χρήστη στη θεραπεία», δηλώνει η κ. Τερζίδου.
Στο μεταξύ σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης για τα ναρκωτικά η Ελλάδα μαζί με άλλες βαλκανικές χώρες είναι η νέα πύλη εισόδου της κοκαΐνης στην Ευρώπη, καθώς τα τελευταία χρόνια αυξήθηκαν οι κατασχέσεις της ουσίας στην περιοχή. Επίσης η χρήση μεθαμφεταμίνης, που συνήθως καταγράφεται στη Δημοκρατία της Τσεχίας και τη Σλοβακία, δείχνει να εξαπλώνεται, καθώς πλέον υπάρχουν ενδείξεις προβληματικής χρήσης στην Ελλάδα, τη Γερμανία, την Κύπρο και την Τουρκία, όπου παλαιότερα δεν τη χρησιμοποιούσαν.
ΟΙ ΘΑΝΑΤΟΙ...
Η χρήση ναρκωτικών είναι μία από τις κύριες αιτίες θανάτου των νέων στην Ευρώπη, τόσο άμεσα λόγω υπερβολικής δόσης όσο και έμμεσα λόγω νοσημάτων και ατυχημάτων, βίας και αυτοκτονιών, συνδεόμενων με τα ναρκωτικά. Οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ποσοστά θνησιμότητας της τάξεως του 1%-2% ετησίως στους προβληματικούς χρήστες ναρκωτικών, ποσοστό που αντιστοιχεί σε «υπερθνησιμότητα» στη συγκεκριμένη ομάδα κατά 10 έως 20 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με τα άτομα που δεν κάνουν χρήση.
Συνολικά το 2011 αναφέρθηκαν περίπου 6.500 θάνατοι από υπερβολική δόση, οι οποίοι συνδέονται κατά κύριο λόγο με τη χρήση οπιοειδών. Όπως αναφέρεται στην έκθεση, αν και ο αριθμός εμφανίζεται μειωμένος σε σχέση με το 2010 (7.000 θάνατοι) και το 2009 (7.700 θάνατοι), η μείωση των θανάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά εξακολουθεί να συνιστά «μείζονα πρόκληση για την πολιτική δημόσιας υγείας στην Ευρώπη».
... ΚΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα ναρκωτικά εκτιμά ότι τουλάχιστον 1,2 εκατ. Ευρωπαίοι παρακολούθησαν προγράμματα απεξάρτησης πριν από δύο χρόνια. Οι χρήστες οπιοειδών αντιπροσωπεύουν την πολυπληθέστερη ομάδα χρηστών υπό θεραπεία, ακολουθούμενοι από τους χρήστες κάνναβης και κοκαΐνης. Η θεραπεία υποκατάστασης παραμένει «πρώτης επιλογής» για την αντιμετώπιση του εθισμού στα οπιοειδή. Περίπου 730.000 Ευρωπαίοι παρακολουθούν πλέον τέτοια προγράμματα έναντι 650.000 το 2008, δηλαδή περίπου οι μισοί από το 1,4 εκατ. προβληματικούς χρήστες οπιοειδών που εκτιμάται ότι υπάρχουν σήμερα στην Ευρώπη. Άλλες βασικές μορφές παρεχόμενων θεραπειών απεξάρτησης είναι οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις και η σωματική αποτοξίνωση.
