Σωτήρης Παπαδόπουλος
(Πηγή : http://www.24h.com.cy)
Πως φτάσαμε από την απόλυτη «έκσταση» για το τραπεζικό μας σύστημα, στην απόλυτη κατακραυγή. Οι κινήσεις, τα λάθη, ο ρόλος της Κεντρικής Τράπεζας και της κυβέρνησης.
Στις 17 Νοεμβρίου του 2010, η Πρεσβεία της Ελλάδος και συγκεκριμένα το Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων Λευκωσίας, είχε ετοιμάσει σχετική αναφορά με Τίτλο: Οικονομία Κύπρου & Διμερείς Οικονομικές και Εμπορικές Σχέσεις με την Ελλάδα το πρώτο 11μηνο του 2010: «Κατά τη διάρκεια του έτους 2010, η 2η μικρότερη οικονομία της Ευρωζώνης (για την Κύπρο μιλάμε), αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη της κρίση από το 1974 (τουρκική εισβολή). Πράγματι, το αναπόφευκτο, αλλά αναμενόμενο από μήνες γεγονός συνέβη στις 16.11.2010.
Ο αμερικανικός οίκος αξιολόγησης, Standard and Poors’s, προέβη σε υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Κύπρου από Α+ σε Α, θέτοντας το rating Kύπρου σε αρνητικό outlook ενώ αναμένονται ανάλογες κινήσεις και από άλλους οίκους. Η S&P εντοπίζει αυξημένους κινδύνους από το υπερβολικά διογκούμενο πιστωτικό χαρτοφυλάκιο των τραπεζών μιας μικρής χώρας, τόσο στο εσωτερικό της, όσο και στο εξωτερικό (πχ Ελλάδα), υπενθυμίζοντας εμμέσως το παρόμοιο πρόβλημα της Ιρλανδίας. Όμως το κυριότερο είναι ότι προειδοποιεί για «μετάσταση» των κινδύνων του χρηματοπιστωτικού συστήματος στο δημοσιονομικό ισοζύγιο. Υπενθυμίζεται ότι στις 21 Ιουλίου 2010, ο οίκος είχε θέσει τη διαβάθμιση της Κύπρου σε “Credit Watch Negative”, μετά την αδυναμία της κυβέρνησης να κάνει αποδεκτά τα φορολογικά της μέτρα από τη Βουλή».
Εδώ και δύο χρόνια λοιπόν, οι διεθνείς Οίκοι, μας προειδοποιούσαν ότι το χρηματοπιστωτικό μας σύστημα είναι ευάλωτο σε κινδύνους που θα έχουν επιπτώσεις στα δημόσια οικονομικά. Την ίδια ώρα η οικονομία και παράλληλα η ευημερία της Κύπρου κινήθηκε με ταχείς ρυθμούς λόγω της ταχείας επέκτασης του Χρηματοπιστωτικού συστήματος. Κυβέρνηση, κόμματα και Κεντρική Τράπεζα γνώριζαν ότι:
1. Ο ισολογισμός Τραπεζικού συστήματος είναι 7 φορές το ΑΕΠ της χώρας.
2. Τα πιστωτικά χαρτοφυλάκια των τραπεζών είναι 280% του ΑΕΠ της χώρας, το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη.
3. Το μεγαλύτερο μέρος των εξασφαλίσεων που έχουν οι τράπεζες είναι ακίνητα, των οποίων οι αξίες ήδη είχαν αρχίσει να παίρνουν την κάτω το βόλτα από το 2007.
Η πορεία προς την πτώση
Την τριετία 2007 – 2010 τα πιστωτικά χαρτοφυλάκια των Κυπριακών τραπεζών μεγεθύνθηκαν ταχύτατα. Εν μέσω διεθνούς οικονομικής κρίσης, οι κυπριακές τράπεζες χορήγησαν δάνεια άνω των 17δις Ευρώ μόνο στη κυπριακή αγορά, τριπλάσιο από τις καταθέσεις τους.
Όλα τα παραπάνω στοιχεία είχαν προβληματίσει την Ελλάδα, που βρισκόταν ήδη σε καθεστώς μνημονίου, σχεδόν 6 μήνες. Οι Οίκοι Αξιολόγησης χτυπούσαν «καμπάνες ολόκληρες» τονίζοντας ότι "η έκθεση του κυπριακού τραπεζικού συστήματος στα ελληνικά ομόλογα και σε ελληνικές επιχειρήσεις υπερβαίνει κατά 2,5 φορές το ΑΕΠ, ενώ επεκτάθηκε, επίσης, στη Ρωσία, Ρουμανία, Ουκρανία και Σερβία». Μάλιστα όσο η ελληνική οικονομία θα βούλιαζε τόσο οι χρηματοπιστωτικοί κίνδυνοι θα μεγάλωναν".
Επιπλέον, αποκαλύπτει το «ελληνικό έγγραφο»: «η κυπριακή κυβέρνηση έχει και άμεση έκθεση στους χρηματοπιστωτικούς κινδύνους λόγω των ειδικών ομολόγων που εκδόθηκαν το 2009 προς όφελος των τραπεζών (ανταλλαγή τους με το 5% του χαρτοφυλακίου χορηγήσεων των τραπεζών-αξίας 3 δις Ευρώ- με την εγγύηση της Κυπριακής Δημοκρατίας). Κατά την S&P το ποσό των 3 δις Ευρώ, ως υποχρέωση της Κυπριακής Δημοκρατίας, πρέπει να περιλαμβάνεται στο δημόσιο χρέος».
Ο τότε Υπουργός Οικονομικών Χαρίλαος Σταυράκης, τον Οκτώβριο του 2010 προέβη σε εξωτερικό δανεισμό για να καλύψει, εμπρόθεσμα, εξαμηνιαίες δημοσιονομικές ανάγκες, αποφεύγοντας το νέο αυξημένο κόστος χρήματος που προκαλεί η υποβάθμιση του κυπριακού rating. Για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις στο εσωτερικό μας, υπερτόνισε σαν μοναδική αιτία της υποβάθμισης, την έκθεση των κυπριακών τραπεζών στα ελληνικά χρεόγραφα.
Σε δηλώσεις του, ο Πρόεδρος Χριστόφιας, στο πλαίσιο της Γεν. Συνέλευσης της ένωσης επιμελητηρίων Κύπρου (ΚΕΒΕ), λίγες ώρες πριν την υποβάθμιση του rating της Κύπρου από την S&P, εκείνη την περίοδο, απεύθυνε δραματική έκκληση στα άλλα κόμματα και στους κοινωνικούς εταίρους για την βελτίωση των δημοσίων οικονομικών μέσω της άμεσης λήψης δημοσιονομικών μέτρων. Για τις τράπεζες… είχαμε απλώς πολιτικές κόντρες για το αν φταίνε ή δεν φταίνε που έχουμε υποβάθμιση. Στην ουσία του προβλήματος δεν έμπαινε κανείς. Γιατί πολύ απλά δεν ήθελε.
Δείτε πως αξιολογούσαν την πορεία των τραπεζών οι ηγέτες τους
Το 2009, στην ετήσια έκθεση του ο τότε Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας Αθανάσιος Ορφανίδης είπε το εξής εντυπωσιακό: "Παρά τις αρνητικές εξελίξεις στην πραγματική οικονομία, το τραπεζικό μας σύστημα εξακολουθεί να παραμένει σε πολύ καλή κατάσταση. Οι τράπεζες μας είναι υγιείς, εύρωστες και διαθέτουν ισχυρή κεφαλαιακή βάση με δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας ύψους 11,9% στις 21 Δεκεμβρίου 2009, ποσοστό που υπερβαίνει αρκετά το ελάχιστο απαιτούμενο ύψους 8%.. Η χρηματοπιστωτική κρίση επηρέασε σημαντικά και τα αποτελέσματα της Κεντρικής Τράπεζας. Συγκεκριμένα, το καθαρό κέρδος της Τράπεζας για το 2009 ανήλθε στo ιστορικά ψηλό επίπεδο των €115,4 εκ. Συναφώς, σημειώνω ότι τα ετήσια κέρδη της Τράπεζας κατά την περίοδο 2004 – 2008, δηλαδή την περίοδο μετά την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κατά μέσο όρο ήταν €9,8 εκ. Το εξαιρετικά ψηλό κέρδος που πραγματοποίησε η Τράπεζα κατά το 2009 ήταν αποτέλεσμα, κυρίως, της επενδυτικής πολιτικής που εφαρμόστηκε κατά την πολύ δύσκολη αυτή περίοδο".
Με άλλα λόγια το 2009, που είχαν αρχίσει να φαίνονται τα δημοσιονομικά προβλήματα η Κεντρική Τράπεζα πέτυχε «τζακ ποτ» κερδών.
Την περίοδο 2008 – 2011 η πορεία κερδών για τις τράπεζες είχαν ως εξής:
2008 2009 2010 2011
Τρ. Κύπρου: 506εκ 313εκ 306εκ -793εκ (με haircut)
Λαική: 394.8εκ 173,9εκ 87,1εκ -3.3 δις( με haircut)
Ακόμη και την "μαύρη" στιγμή για την Λαϊκή, οι δηλώσεις των ηγετών της τράπεζας ήταν εκτός τόπου:
Διευθύνων Σύμβουλος της τράπεζας Χρίστος Στυλιανίδης: Είναι σημαντική η ζημιά αλλά «καθόλα διαχειρίσιμη».
«Έγιναν λάθη από τις Διοικήσεις των Τραπεζών», είπε ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Ομίλου κ. Μιχάλης Σαρρής.
Το 2009 ο τότε διευθύνων σύμβουλος Ευθύμιος Μπουλούτας είχε πει: "Το κυπριακό τραπεζικό σύστημα (και σε ένα βαθμό ισχύει το ίδιο και για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα) παρά τη σκληρή και έντονη κριτική που έχει δεχτεί τον τελευταίο καιρό επέδειξε, έναν επενδυτικό συντηρητισμό, επικεντρώνοντας την προσοχή του, κυρίως, στην ταχύτατη ανάπτυξη των παραδοσιακών τραπεζικών εργασιών, στη χρηματοδότηση της οικονομίας και των υποδομών και την εξωστρεφή ανάπτυξή του στη νοτιοανατολική Ευρώπη".
Τα γεγονότα όλους τους διέψευσαν. Η Λαϊκή είναι σήμερα κρατική τράπεζα και για να σωθεί θα πληρώσει ο κυπριακός λαός μέσα από το μνημόνιο.
Φτάσαμε στο 2012. Η κυβέρνηση είναι αναγκασμένη να εξασφαλίσει χρηματοδότηση της τάξης των 1.8 δις για την Λαϊκή και 793εκ για την Τράπεζα Κύπρου Οι διεθνείς αγορές για δανεισμό από την κυπριακή κυβέρνηση έχουν κλείσει από καιρό, κυρίως λόγω της τραπεζικής κρίσης. Η κυβέρνηση είναι αναγκασμένη να πάρει μέτρα, που σίγουρα δεν θα ήθελε να πάρει ο επόμενος Πρόεδρος.
Γιατί βούλιαξε η Οικονομία
Η αρνητική πορεία της οικονομίας από το 2009 και μετά έχει αιτίες: Την αύξηση της ανεργίας και την πτώση εσόδων από βασικούς τομείς όπως ο τουριστικός τομέας, οι κατασκευές, η βιομηχανία και οι εξαγωγές. Ακόμη όμως ηχούν στα αυτά μας οι δηλώσεις της κυβέρνησης ότι η κυπριακή οικονομία δεν πρόκειται να επηρεασθεί από την παγκόσμια οικονομική κρίση γιατί η κυπριακή οικονομία διαθέτει ένα δυνατό, σύγχρονο και αποτελεσματικό τραπεζικό σύστημα, το οποίο δεν έχει διαβρωθεί από τα «τοξικά ομόλογα»
Την διετία 2009 – 2010 οι κυπριακές τράπεζες αγόρασαν ελληνικά ομόλογα πέραν των 5δις ευρώ. Σε μια περίοδο όπου η Ελλάδα ήταν σε ύφεση ήδη 2 χρόνια και βρισκόταν στα πρόθυρα του μνημονίου όπως και έγινε. Τελικά όμως γιατί έγινε η κίνηση αυτή; Έγινε λάθος; Έτσι μόνο ήξεραν να ασκούν οι υπεύθυνοι τότε τραπεζίτες, τραπεζική πολιτική; Η αλήθεια είναι ότι μυρίστηκαν το πεθαμένο «θήραμα» και πήγαν να το φάνει.
Θέλησαν να εκμεταλλευθούν τις συνθήκες κρίσης και την αρνητική πορεία της ελληνικής οικονομίας, όπου τα επιτόκια είχαν εκτοξευθεί στα ύψη, για να ενισχύσουν ακόμα πιο πολύ την κερδοφορία τους και για να μπορούν να δικαιολογήσουν τους ασύλληπτα ψηλούς μισθούς και τα μπόνους των διευθυντικών στελεχών.
Θα χρησιμοποιήσω τα λόγια ενός φίλου συναδέρφου: «Αυτή η νοοτροπία του γρήγορου κέρδους, της απληστίας και της τυχοδιωκτικής συμπεριφοράς στο τραπεζικό σύστημα είχε ως απαρχή την ενεργό συμμετοχή τους στη φούσκα του χρηματιστηρίου. Ακολούθως οι τράπεζες συστηματικά λειτουργούν ουσιαστικά ως καρτέλ με επιτόκια πολύ πιο πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και πρόσφατα το τραπεζικό σύστημα επέτεινε την άνοδο στις τιμές των ακινήτων με τη δανειοδοτική του πολιτική. Επίσης, τα τελευταία χρόνια οι τράπεζες έχουν προβεί σε μια σειρά από εξαγορές και επεκτάσεις σε χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης με αμφίβολα οικονομικά οφέλη για την οικονομία και για τις ίδιες τις τράπεζες».
Ο δημοσιογράφος των Financial Times Tony Barber τονίζει ξεκάθαρα ότι η έκθεση του χρηματοοικονομικού συστήματος της Κύπρου στην Ελλάδα, είναι η κύρια αιτία εισόδου στο μνημόνιο. Οι τρεις μεγαλύτερες κυπριακές τράπεζες, αναφέρεται στο blog της FT, μπορεί να χρειαστούν πέραν των 8 δις ευρώ κρατικής βοήθειας, ή σχεδόν το μισό του κυπριακού ετήσιου ΑΕΠ, ώστε να αποκαταστήσουν την κεφαλαιακή τους επάρκεια σε αποδεκτά επίπεδα. Εάν αυτή η εκτίμηση είναι σωστή, υποδεικνύεται, το δημόσιο χρέος της χώρας θα ξεπεράσει το 140% του ΑΕΠ το 2013.
"Το κυβερνητικό σχέδιο που αποκαλύφθηκε την περασμένη εβδομάδα", σχολιάζει ο δημοσιογράφος επικαλούμενος αντιδράσεις Κυπρίων οικονομολόγων και της αντιπολίτευσης, είναι «κάτι περισσότερο από άχρηστο». Δίνει έμφαση σε αύξηση φορολογιών και όχι στην μείωση δαπανών και αποφεύγει να προωθήσει αντιλαϊκά αλλά απαραίτητα μέτρα όπως η κατάργηση της ΑΤΑ”.
Και καταλήγει: "η Κύπρος θα λάβει την απαιτούμενη βοήθεια από την Τρόικα αλλά θα συνοδευτεί από πολλά χρόνια οδυνηρής αναπροσαρμογής για ένα λαό που οι πολιτικοί απέτυχαν να τον προειδοποιήσουν ότι έρχονται θυσίες".
Περιμένοντας την έρευνα
Είναι θλιβερή και απαξιωτική η εικόνα, την οποία παρουσιάζει σήμερα το Κυπριακό τραπεζικό σύστημα.
Οι αποφάσεις και τα bonus των διοικούντων των τραπεζών από την μία και οι φούσκες των χρεογράφων που εξαπάτησαν χιλιάδες Κύπριους αγοραστές από την άλλη έχουν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό κλίμα.
Η Κεντρική Τράπεζα, κατόπιν εορτής, ζήτησε τη διεξαγωγή ανεξάρτητης έρευνας αναφορικά με τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δύο τράπεζες που λειτουργούν στην Κυπριακή Δημοκρατία έχουν ζητήσει κρατική στήριξη, από τον οίκο Alvarez and Marsal.
Η Α&Μ είναι διεθνής οίκος παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών με ειδίκευση σε συμβουλευτικές υπηρεσίες, διερευνητικές υπηρεσίες, βελτίωση αποδοτικότητας και ενδιάμεση διαχείριση, ενώ παρέχει εξειδικευμένες επιχειρησιακές, συμβουλευτικές και επαγγελματικές συμβουλές περιλαμβανομένων κυβερνήσεων και ιδρυμάτων παγκοσμίως, καθώς και της Ιρλανδίας, Ελλάδας και Ισπανίας.
Το άσχημο είναι ότι οι υπαίτιοι που οδήγησαν τις τράπεζες στη σημερινή εικόνα, αποχώρησαν ανενόχλητοι. Και εδώ το κράτος και η Βουλή για ακόμη μια φορά ήταν κατώτεροι των προσδοκιών των πολιτών. Αλλά ακόμη και ο ανεξάρτητος Γενικός Εισαγγελέας, δεν έκανε μέχρι σήμερα τίποτα.
Η «μαύρη τρύπα» στο τραπεζικό σύστημα της Κύπρου, είναι της τάξεως των 20 δισ. ευρώ, σύμφωνα με «πηγή που εργάζεται για τη διάσωση της κυπριακής οικονομίας», την οποία επικαλείται δημοσίευμα των λονδρέζικων Times της Κυριακής. Το ποσό αυτό αναλογεί σε 23.837 ευρώ για κάθε πολίτη από τους 839.000 κατοίκους της Κύπρου. Θα το πληρώσουμε...
