Στην ανατολική Μακεδονία και Θράκη, που παραχωρήθηκε από τον Χίτλερ στους Βούλγαρους φασίστες του τσάρου Βόρις, ως δώρο για τη διέλευση από τη Βουλγαρία των γερμανικών στρατευμάτων προκειμένου να καταλάβουν την Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία, εγκαθιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1941 ένα εφιαλτικό, καταπιεστικό καθεστώς.
Οι Βούλγαροι, προκειμένου να εκβουλγαρίσουν την περιοχή από τον ποταμό Στρυμόνα μέχρι τον Εβρο, απαγόρευσαν τη χρήση της ελληνικής γλώσσας, έκλεισαν τα σχολεία και τις εκκλησίες, κατέβασαν τις ελληνικές πινακίδες από τα καταστήματα, εκδίωξαν τους Ελληνες γιατρούς, δικηγόρους, καθηγητές και κάθε διανοούμενο και κατέστησαν την περιοχή επαρχία του βουλγαρικού κράτους με το όνομα «Μπελομόριε». Περισσότεροι από 110.000 Ελληνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την ανατολική Μακεδονία και Θράκη.
Η αφόρητη αυτή κατάσταση είχε ως απότέλεσμα να δυναμώσει το κίνημα αντίστασης στην περιοχή. Η οργάνωση Δράμας του ΚΚΕ, με το γραμματέα της, Παντελή Χαμαλίδη, αποφάσισε επανάσταση, ερμηνεύοντας με το δικό του τρόπο απόφαση του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ, που δύο εβδομάδες νωρίτερα σε μυστική σύσκεψη στην Ηλιοκώμη Σερρών έδωσε εντολή για τη διενέργεια πράξεων σαμποτάζ κατά των αρχών κατοχής.
Οι επαναστάτες κινητοποιήθηκαν τη νύχτα της 28ης προς 29η Σεπτεμβρίου 1941. Κατάφεραν να πυρπολήσουν το εργοστάσιο ηλεκτροφωτισμού της Δράμας, επιτέθηκαν στο σιδηροδρομικό σταθμό, χτύπησαν τους στρατώνες του Πεζικού και του Πυροβολικού μέσα στην πόλη, ενώ στα γύρω χωριά εκδίωξαν ή εκτέλεσαν τους διορισμένους Βούλγαρους προέδρους κοινοτήτων, πυρπόλησαν τα αστυνομικά τμήματα και κατέλυσαν τη βουλγαρική εξουσία.
Η απάντηση των Βούλγαρων κατακτητών ήρθε σκληρή και αδυσώπητη μία ημέρα μετά. Πάνω από 3.000 Ελληνες εκτελέστηκαν στην πόλη και την περιοχή της Δράμας χωρίς δίκη, εκατοντάδες άλλοι υποβλήθηκαν σε σκληρά βασανιστήρια και οδηγήθηκαν στις βουλγαρικές φυλακές, 67 χωριά πυρπολήθηκαν και καταστράφηκαν ολοσχερώς, ενώ εξαπολύθηκε ένα απίστευτο κυνηγητό εναντίον κάθε ελληνικού στοιχείου.
Είναι συγκλονιστική η περιγραφή για την ομαδική εκτέλεση 144 κατοίκων στα Κύργια της Δράμας: «Τρεις μέρες έμειναν στο ύπαιθρο οι σκοτωμένοι. Και την τέταρτη επιτράπηκε στις γυναίκες να τους θάψουν. Ο θρήνος τους ακούστηκε σε όλο τον κάμπο. Οι περισσότεροι δεν μπόρεσαν να αναγνωρίσουν τους δικούς τους. Ηταν παραμορφωμένοι από τις σφαίρες και τις χειροβομβίδες, μα πιο πολύ από τα πεινασμένα τσομπανόσκυλα κι από τα κοράκια, που είχαν ξεσκίσει τις ματωμένες σάρκες των νεκρών».
Μετά την κατάπνιξη της εξέγερσης, οι επαναστάτες της Δράμας κατέφυγαν στο βουνό Τσάλνταγ, όπου τους επόμενους μήνες και μέχρι το καλοκαίρι του 1942 εξοντώθηκαν μέχρι ενός από τους κατακτητές. Εξοντώθηκαν, επίσης, από τους Βούλγαρους στις όχθες του Στρυμόνα, στις 6 Οκτωβρίου 1941, πέντε στελέχη του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ, που έσπευσαν στην περιοχή για να προλάβουν την εξέγερση.
Οι θεωρίες συνωμοσίας
Μετά την απελευθέρωση της χώρας, τον Οκτώβριο του 1944, η εξέγερση εκείνη συκοφαντήθηκε, καθώς διάφοροι κύκλοι, μεταξύ των οποίων και άτομα που είχαν συνεργαστεί με τους κατακτητές, διατύπωναν την άποψη ότι δεν επρόκειτο περί εξέγερσης, αλλά περί «προβοκάτσιας». Καθώς, όπως διατείνονταν, τα στελέχη του ΚΚΕ στη Δράμα, υποκινήθηκαν από τους Βούλγαρους κατακτητές να οργανώσουν το κίνημα, προκειμένου να μπορέσουν οι τελευταίοι να προχωρήσουν στην εξόντωση του ελληνικού πληθυσμού στην ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Το κλίμα της «προβοκάτσιας» που καλλιεργήθηκε είχε ως συνέπεια η ηρωϊκή εκείνη εξέγερση να «θαφτεί» για μισό και πλέον αιώνα.
Ο Σπύρος Κουζινόπουλος, στο βιβλίο του «Δράμα 1941: Μία παρεξηγημένη εξέγερση», ύστερα από έρευνα που διήρκεσε 35 περίπου χρόνια, μέσα από άγνωστα ντοκουμέντα, αλλά και μαρτυρίες μερικών από τους πρωταγωνιστές των γεγονότων εκείνης της εποχής τους οποίους είχε προλάβει εν ζωή, αποδεικνύει ατράνταχτα ότι επρόκειτο για μία γνήσια, ηρωική, λαϊκή εξέγερση, την πρώτη που σημειώθηκε στην κατεχόμενη από τους ναζί Ευρώπη. Μία πράξη αντίστασης πρόωρη και άκαιρη ίσως, που όμως είχε σημαντικά οφέλη για την Ελλάδα, καθώς ακύρωσε τα όποια επιχειρήματα της Βουλγαρίας περί εθνικών και πληθυσμιακών δικαιωμάτων στην περιοχή. Επίσης, αποθάρρυνε εποίκους από τη Βουλγαρία να εγκατασταθούν στην περιοχή προκειμένου να αλλοιωθεί η πληθυσμιακή σύνθεσή της.
"Αγγελιοφόρος"
