Διακοπές μαζί με το διαβήτη
Γράφει ο ΑΝΤΩΝΙΟΣ Π. ΛΕΠΟΥΡΑΣ, ιατρός παθολόγος-διαβητολόγος, διευθυντής Β' Παθολογικής Κλινικής και Διαβητολογικού Ιατρείου Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, Κλινικής Ψυχικού Διακοπές, ταξίδια, άθληση, αθλοπαιδιές, διασκέδαση και σακχαρώδης διαβήτης μπορούν να κάνουν παρέα...
* Αγαπώ το σώμα μου, μαθαίνω να το φροντίζω. Οι διακοπές και η άθληση είναι ουσιαστική φροντίδα για το σώμα μας και την υγεία μας (ψυχική και σωματική)!
* Η άθληση, τα σπορ, οι αθλοπαιδιές δεν χαρίζουν μόνο σωματική ωφέλεια, αλλά χαρά, ικανοποίηση και ευεξία, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην καλή ποιότητα της ζωής μας!
* Ταξιδεύω παντού, όλες τις εποχές... σημαίνει ελευθερία. Γνωρίζω το σώμα μου με τη φυσιολογία του και μαθαίνω τι μπορώ να κάνω καλύτερα για να είναι καλά, σημαίνει κερδίζω μόνος μου την ελευθερία μου.
* Η άσκηση με σύνεση, ιδίως όταν συνδυάζεται με τη χαρά των αθλοπαιδιών, βοηθά τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική υγεία. Οι διαβητικοί που ξέρουν να χαίρονται και αγαπούν τα σπορ είναι καλύτερα ρυθμισμένοι, ενώ υποδιπλασιάζουν τον κίνδυνο σχεδόν όλων των επιπλοκών του σακχαρώδους διαβήτη.
* Ατομά με σακχαρώδη διαβήτη μπορούν να κάνουν παντού διακοπές και να συμμετέχουν σε όλα τα επίπεδα άσκησης, ακόμα και σε επίπεδα υψηλού ανταγωνισμού ή πρωταθλητισμού. Αποφεύγουμε ωστόσο τα ακραία και ριψοκίνδυνα σπορ και περιοχές με ακραίες κλιματικές συνθήκες (π.χ. εξαιρετική ζέστη ή κρύο, πολύ μεγάλα υψόμετρα για τους πιο ηλικιωμένους).
* Σεβασμός στο σώμα μας και τα όριά του σημαίνει αποφυγή υπερβολικής καταπόνησής του, αποφυγή extreme σπορ και καταστάσεων... Ανάπαυση, όταν νιώθουμε αδιαθεσία ή έχουμε πυρετό, τακτική επικοινωνία με τον ιατρό μας, όταν τα σάκχαρά μας απορρυθμίζονται απρόσμενα.
**Προσοχή ιδιαίτερη στα υποδήματα που χρησιμοποιούμε, ιδίως αν συνυπάρχουν περιφερική νευροπάθεια ή αγγειοπάθεια (διαβητικό πόδι).
* Προσοχή στη ζέστη και την αφυδάτωση! Ενα καλό γενικό πρόγραμμα ενυδάτωσης περιλαμβάνει 2 ποτήρια νερό ή αφεψήματα 2 ώρες πριν από την άσκηση, 1 ώς 2 ποτήρια νερό 30' πριν και ½ ποτήρι νερό περίπου κάθε 15' κατά την άσκηση.
* Καλό είναι να τρώμε ελαφρά 2-3 ώρες, πριν και μετά, την άσκηση.
* Ακρογωνιαίος λίθος, για να μην αντιμετωπίσουμε κανένα πρόβλημα, είναι η γνώση της αυτορύθμισης και οι μετρήσεις τακτικά των σακχάρων αίματος, ιδίως όσων χρησιμοποιούν ινσουλίνη.
Διαβήτης ινσουλινοθεραπευόμενος...
* Χρειάζεται πολύ καλή εκπαίδευση, ιδίως για τον τύπο 1, γιατί ο κίνδυνος υπογλυκαιμίας είναι υπαρκτός και σοβαρός. Καλό είναι να αποφεύγονται ασκήσεις αντοχής περισσότερο της 1 ώρας, ακόμη και μέτριας έντασης. Τα επίπεδα της ινσουλίνης στο αίμα μας, άρα και του κινδύνου υπογλυκαιμίας, καθορίζονται από τον τύπο της ινσουλίνης, τη δόση, το σημείο και το χρόνο που έγινε η τελευταία ένεση.
**Αεροβικές ασκήσεις (κολύμπι, ρακέτες, βόλεϊ, ποδήλατο...) χαμηλής ώς μέτριας εντάσεως, διάρκειας λιγότερο από 1 ώρα, προσφέρουν το μεγαλύτερο όφελος για τον διαβήτη τύπου 1! Υπογλυκαιμία μπορεί να εμφανιστεί κατά την άσκηση, αλλά και 12 ώς 24 ώρες μετά!
* Για τον τύπο 2 η άσκηση, ακόμα και με το περπάτημα, τις αθλοπαιδιές και τα σπορ, αποτελεί απαραίτητο συστατικό της θεραπείας και καλό θα είναι να τη συνεχίζουμε σε όλες τις ηλικίες και για όλη μας τη ζωή και όχι μόνο στις διακοπές! Παρ' όλα αυτά, μελέτες υπολογίζουν ότι μόνο 16% των διαβητικών τύπου 2 έχουν περισσότερο από 1 ώρα σωματικής άσκησης ανά εβδομάδα.
* Ο κίνδυνος υπογλυκαιμίας είναι μικρότερος για τον ΣΔΤ2, αλλά προσοχή, αν χρησιμοποιούμε ινσουλινο-εκκριτικά αντιδιαβητικά δισκία, καλύτερα να μετρήσουμε το σάκχαρό μας πριν ή κατά τη διάρκεια, αν η άσκηση προβλέπεται να διαρκέσει πάνω από μία ώρα.
Αντιθέτως, σχετικά υψηλές τιμές σακχάρου θα βελτιωθούν δραστικά μετά την άσκηση.
Χρυσοί κανόνες για τους ινσουλινο-θεραπευόμενους
* Η ινσουλίνη που χρησιμοποιείται πριν από την άσκηση θα πρέπει να γίνεται υποδόρια στην κοιλιακή χώρα και όχι σε σημεία που θα «χρησιμοποιήσετε» κατά την άσκηση.
* Μειώστε κατά 10-40%, ανάλογα με το είδος, τη διάρκεια και την ένταση της άσκησης, τη δόση της ινσουλίνης πριν από την άσκηση.
* Πάντα πριν ξεκινήσετε την άσκηση μετρήστε το σάκχαρό σας.
* Προγραμματίστε να μετράτε περίπου κάθε 30' ή 1 ώρα, ανάλογα και με την ένταση των αθλοπαιδιών, το σάκχαρο.
* Πριν ξεκινήσετε την άσκηση αν και το σάκχαρό σας είναι <100 mg%, φάτε 20-60 gr. απλού υδατάνθρακα (1 ποτήρι πορτοκαλάδα ή 1 μέτριο φρούτο ή 1 φέτα ψωμί). Θα πρέπει να μετρήσετε ξανά το σάκχαρο 20'-25' μετά και να μην ξεκινήσετε την άσκηση αν αυτό δεν ξεπεράσει τα 110-120 mg/dl. Οι ιδανικές τιμές σακχάρου είναι από 120-180 mg%.
* Καθυστερήστε την άσκηση αν το σάκχαρό σας είναι >250 mg% και υπάρχουν κετόνες στα ούρα ή είναι >300 mg%.
* Κατά την έντονη άσκηση, κάθε περίπου 30', φάτε 20-60 gr. απλού υδατάνθρακα. Η υπογλυκαιμία που εμφανίζεται κατά την άσκηση απαιτεί υψηλές ποσότητες υδατανθράκων (>50 γρ., ½ με 1 κουτί αναψυκτικού). Φαίνεται ότι επανέρχεται, γι' αυτό είναι καλό να λαμβάνετε ένα δεύτερο ελαφρύ γεύμα υδατανθράκων ½ ώρα μετά.
* Εάν κάνει πολλή ζέστη και κάνετε θεραπεία με ινσουλίνη, πρέπει να γνωρίζετε ότι το σώμα σας αντιδρά αυξάνοντας τους παλμούς και τη ροή του αίματος, με αποτέλεσμα να αυξάνει και η ταχύτητα απορρόφησης της ινσουλίνης.
* Αντιθέτως, το κρύο μειώνει την απορρόφηση της ινσουλίνης (κίνδυνος υπεργλυκαιμίας), γι' αυτό προβλέψτε για διπλό πουλόβερ και συχνότερες μετρήσεις του σακχάρου, αν οι διακοπές περιλαμβάνουν βουνό ή χιόνια.
* Μετά την άσκηση, μειώστε την προγραμματισμένη προγευματική ινσουλίνη κατά 10-30%.
Διακοπές και αλκοόλ...
* Μικρές ώς μέτριες ποσότητες αλκοόλ, ιδίως αν είμαστε νηστικοί, προκαλούν υπογλυκαιμία. Αντιθέτως, μεγάλες ποσότητες, μέσω πολλών μηχανισμών, προκαλούν υπεργλυκαιμία. Το υψηλό σάκχαρο στο αίμα μάς οδηγεί σε πολυουρία και αφυδάτωση.
* Τα αλκοολούχα ποτά, ακόμη και η μπίρα, δεν προσφέρουν άμεσα ενέργεια που μας χρειάζεται στην άσκηση. Αντιθέτως, προκαλούν κι αυτά πολυουρία και αφυδάτωση, ελαττώνουν τα αντανακλαστικά μας, αυξάνοντας τον κίνδυνο τραυματισμών, και μειώνουν ή εξαφανίζουν την ικανότητά μας να αντιληφθούμε μια υπογλυκαιμία.
* Οχι λοιπόν αλκοόλ στον ήλιο, στη ζέστη και στις αθλοπαιδιές, και τουλάχιστον ας κρατήσουμε το μέτρον άριστον για ασφαλείς διακοπές.
Τι πρέπει να έχω μαζί στα ταξίδια μου;
* Για όσους θεραπεύονται με ινσουλίνη ή ινσουλινο-εκκριτικά δισκία, καλό είναι να έχουν μαζί τους ζάχαρη ή ζαχαρούχο ποτό (προσοχή, όχι αλκοολούχο) ή κάποιο γλυκό με ζάχαρη, τουλάχιστον μια ένεση γλυκαγόνης και έναν σύντροφο ή συνοδό εκπαιδευμένο να τη χρησιμοποιήσει σε περίπτωση σοβαρής υπογλυκαιμίας.
* Ακραίες θερμοκρασίες μπορούν να επηρεάσουν το μετρητή ή τις ταινίες σακχάρου. Φροντίστε μετρητής και ταινίες να μην είναι κάτω από τον ήλιο, αλλά ούτε και εκτεθειμένα στο κρύο. Η ιδανική θερμοκρασία για μετρητές και ταινίες είναι από 18 ώς 30°C. Κρατήστε λοιπόν μετρητή και ταινίες σε μέρος σκιερό, με θερμοκρασίες όσο το δυνατόν φυσιολογικές (δωματίου), αλλά μην τα βάλετε στο ψυγείο ή επάνω σε παγοκύστη (το πολύ κρύο τα επηρεάζει εξίσου), ούτε όμως να τα ξεχάσετε στον ήλιο. Ακόμα κι αν δεν κάνει πολλή ζέστη, οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται είναι υψηλές.
