Πέντε δεκαετίες έχουν περάσει από την πρώτη επανδρωμένη αποστολή στο Διάστημα. Τι θα είχε συμβεί εάν η ΕΣΣΔ είχε κερδίσει στον «αγώνα για την κατάκτηση του Διαστήματος»; Ήταν η 10η πρωινή ώρα Μόσχας της 12ης Απριλίου 1961, όταν από τα ραδιοκύματα του ραδιοφωνικού σταθμού υψώθηκε η φωνή του εκφωνητή Γιούρι Μπροσόβιτς Λέβιταν, γεγονός που από μόνο του σηματοδοτούσε πως κάτι πολύ σημαντικό συνέβαινε, δεδομένου ότι ο Λέβιταν βρισκόταν πίσω από το ραδιοφωνικό μικρόφωνο μόνο στις πολύ σημαντικές στιγμές της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής της ΕΣΣΔ.Διακόπτοντας την «ροή» του προγράμματος ο Λεβιτάν στις 10.02 διακήρυξε προς «όλους τους πολίτες της ΕΣΣΔ» και προς τους «λαούς όλης της Γης» πως «σήμερα το πρωί ο σύντροφος επισμηναγός της πολεμικής αεροπορίας της ΕΣΣΔ Γιούρι Αλεξέγιεβιτς Γκαγκάριν πραγματοποίησε την πρώτη παγκόσμια πτήση ενός ανθρώπου στον κοσμικό χώρο με το διαστημικό σκάφος «Βοστόκ» (Ανατολή)».Ο Γκαγκάριν πραγματοποίησε μια περιστροφή γύρω από τη Γη σε ύψος 302 χιλιομέτρων, ταξιδεύοντας με ταχύτητα περίπου 30.000 χιλιομέτρων την ώρα επί 108 λεπτά.Ο Γιούρι Γκαγκάριν γεννήθηκε στις 9 Μαρτίου 1934 στο χωριό Κλούσινο και ήταν γιός ενός εργάτη και μιας αγρότισσας. Στη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου βλέποντας ένα πολεμικό αεροσκάφος να πραγματοποιεί αναγκαστική προσγείωση σε ένα χωράφι κοντά στο σπίτι του και στη συνέχεια τους πιλότους να βγαίνουν από αυτό με το στήθος σκεπασμένο με μετάλλια, εντυπωσιάστηκε και αποφάσισε να γίνει πιλότος.Μετά το Γυμνάσιο ο Γκαγκάριν εργάστηκε σε χυτήριο, στη συνέχεια μπήκε στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Σάρατοφ και στον τέταρτο χρόνο του δόθηκε η ευκαιρία να γίνει πιλότος, ενώ πέταξε μόνος του για πρώτη φορά το 1955. Ακολουθώντας την συμβουλή του εκπαιδευτή του Ντ. Μαρτιάνοφ κατατάχθηκε στην Σοβιετική Πολεμική Αεροπορία, εκπαιδεύτηκε στην Σχολή του Σώματος στο Ορενμποργκ ενώ από την στιγμή που έμαθε για το διαστημικό πρόγραμμα της ΕΣΣΔ έθεσε ως στόχο την συμμετοχή του σε αυτό.Τον Νοέμβριο του 1957 ο Γκαγκάριν αποφοίτησε ως αριστούχος του Ορενμποργκ, τοποθετήθηκε σε μια βάση στην Αρκτική, ενώ από την στιγμή που η ΕΣΣΔ εκτόξευσε το μη επανδρωμένο διαστημόπλοιο «Λούνα 1» το 1959, αντελήφθη ότι η ώρα των επανδρωμένων πτήσεων δεν ήταν μακριά. Η αίτησή του για το πρόγραμμα εκπαίδευσης κοσμοναυτών έγινε δεκτή και μαζί με την γυναίκα του Βάλια και την κόρη του Λένοτσκα μετακόμισαν στην «Πόλη των Άστρων» κοντά στην Μόσχα.
Από τους 2.000 πιλότους της σοβιετικής στρατιωτικής αεροπορίας που έλαβαν μέρος στο προκαταρκτικό πρόγραμμα, 200 κατάφεραν να αντεπεξέλθουν στις εξαντλητικές δοκιμασίες, 20 επελέγησαν για εντατική εκπαίδευση, έξι εισήλθαν στο τελικό στάδιο των δοκιμών που διήρκεσε έναν ολόκληρο χρόνο και δύο έδειχναν τις τελευταίες μέρες επικρατέστεροι υποψήφιοι κοσμοναύτες. Την ώρα της τελικής κρίσεως ο Γιούρι Γκαγκάριν θεωρήθηκε ιδανικότερος για την εκπροσώπηση της Γης στο διάστημα από τον Γκέρμαν Τίτοφ που είχε την ατυχία να είναι γιος δασκάλου.Όταν έμαθε ότι επελέγη για την πρώτη επανδρωμένη πτήση, το συζήτησε με την γυναίκα του όλη την νύχτα με εκείνη να τον διαβεβαιώνει ότι «όλα θα είναι εντάξει εδώ». Λίγο πριν την πτήση του είχε γεννηθεί η δεύτερη κόρη τους που ονόμασαν Γκαλότσκα, δηλαδή «πνοή της άνοιξης».
Στις 10.55 ακριβώς (ώρα Μόσχας) ο Γιούρι Γκαγκάριν προσγειώθηκε με αλεξίπτωτο σώος και αβλαβής σε ένα χωράφι 700 χλμ. νοτιοανατολικά της Μόσχας, μπροστά στα έκπληκτα μάτια μιας ρωσίδας χωρικής, της κόρης της και μιας αγελάδας.Η Γη τού επεφύλασσε υποδοχή ήρωα. Χιλιάδες έκθαμβοι Μοσχοβίτες έτρεξαν να παρακολουθήσουν τη μεγαλοπρεπή παρέλαση διάρκειας έξι ωρών που πραγματοποιήθηκε προς τιμήν του στην Κόκκινη Πλατεία.Ο Νικίτα Χρουστσόφ παρασημοφόρησε πανηγυρικά τον πρώτο «διαστημάνθρωπο» ως «ήρωα του σοβιετικού λαού», μιλώντας για «νίκη της ΕΣΣΔ στον αγώνα για την πρόοδο από την αγροτική κοινωνία στη διαστημική εποχή».Ο Γκαγκάριν έγινε βουλευτής του Ανώτατου Σοβιέτ, ενώ περιόδευσε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης και της Αθήνας, ως πρέσβης καλής θελήσεως.Ο Γκαγκάριν σκοτώθηκε σε ηλικία 34 ετών, στις 27 Μαρτίου 1968 κατά τη συντριβή ενός διθέσιου αεριωθούμενου αεροπλάνου στη διάρκεια μιας εκπαιδευτικής πτήσης ρουτίνας. Η τέφρα του τοποθετήθηκε στο τείχος του Κρεμλίνου.
Πενήντα χρόνια μετά το άνοιγμα της «θύρας» του Διαστήματος από τον άνθρωπο, έχουν πραγματοποιηθεί τεράστια βήματα, όμως πάντα πίσω από αυτά ακούγεται η φωνή του «Κέδρου» -όπως ήταν η κωδική ονομασία του Γκαγκάριν-να αναφωνεί έκθαμβος όταν αντίκρυσε τον πλανήτη μας να αιωρείται στην Άβυσσο: «Βλέπω τη Γη. Είναι μπλε. Είναι τόσο όμορφη».
Τι θα είχε γίνει εάν η Σοβιετική Ένωση είχε κερδίσει στην «κούρσα» για τη Σελήνη;
Η «κούρσα» για την κατάκτηση της Σελήνης κερδήθηκε από τις ΗΠΑ το 1969, με την προσελήνωση του Νηλ Άρμστρονγκ, ένα επίτευγμα το οποίο κατάφερε να «επιβληθεί» στον άθλο του Γκαγκάριν.
Ωστόσο, πολλοί αναρωτιούνται τι θα είχε συμβεί εάν η Σοβιετική Ένωση είχε προλάβει να φέρει σε πέρας πρώτη τη δική της επανδρωμένη αποστολή στη Σελήνη. Όπως εξελίχθηκε η ιστορία μετά το «Απόλλων 11», το ενδιαφέρον για το Διάστημα μειώθηκε σταδιακά. Παρά τις αποστολές που ακολούθησαν μετά την προσελήνωση του Άρμστρονγκ, το κοινό και οι πολιτικοί βρήκαν πιο «σημαντικά» πράγματα για να ασχοληθούν, κάτι που οδήγησε στον τερματισμό του προγράμματος «Απόλλων». Οι επανδρωμένες αποστολές περιορίστηκαν στη γήινη τροχιά, με το ενδιαφέρον να μετατοπίζεται προς τα ρομποτικά σκάφη για εγχειρήματα σε άλλους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος.Ο Πίερς Μπιζόνι, ένας εκ των συγγραφέων της βιογραφίας του Γιούρι Γκαγκάριν (Starman) έγραψε σχετικά πως «οι Ρώσοι είχαν πάρει στα σοβαρά την όλη ιστορία της κατάκτησης του Διαστήματος…οι Αμερικανοί θεωρούσαν πως είναι απλά ένας αγώνας, και η φύση του αγώνα είναι τέτοια που, όταν θεωρήσεις πως τον κέρδισες, σταματάς να τρέχεις».Εάν οι Σοβιετικοί είχαν φτάσει πρώτοι στη Σελήνη, είναι πολύ πιθανό πως θα είχαν συνεχίσει παραπέρα- και, λόγω της φύσης του μη δημοκρατικού χαρακτήρα πολιτικού τους καθεστώτος, θα είχαν τη δυνατότητα να δαπανήσουν πόρους και να επιστρατεύσουν «ταλέντα» με τρόπο που οι ΗΠΑ δεν θα μπορούσαν να το κάνουν.
Ο Δρ. Κρίστοφερ Ράιλι, ιστορικός, εκτιμά πως οι Σοβιετικοί όχι απλά θα είχαν συνεχίσει με πολλές αποστολές στη Σελήνη, αλλά θα είχαν κατασκευάσει και βάσεις- κάτι που θα εξανάγκαζε τους Αμερικανούς να ακολουθήσουν. «Η ιστορία θα ήταν τελείως διαφορετική» λέει σχετικά.
Το καλοκαίρι του 1969, ενώ βρισκόταν εν εξελίξει η αποστολή του «Απόλλων 11», ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Σπύρος Άγκνιου, δήλωνε πως Αμερικανοί αστροναύτες θα είχαν προσεδαφιστεί στον Άρη μέχρι το 1980- κάτι που φάνταζε εφικτό, αν αναλογιστεί κανείς την ταχύτητα με την οποία εξελίχθηκαν τα πράγματα κατά τη δεκαετία του 1960.«Σίγουρα το σκέφτονταν και είχαν κάνει σχετικά σχέδια για αποστολές στον Άρη, τα οποία ίσως να είχαν πραγματοποιηθεί εάν ετίθετο θέμα 'απάντησης' σε μία επιτυχημένη σοβιετική προσελήνωση» λέει σχετικά ο Δρ. Ράιλι.Οι ΗΠΑ φάνηκαν να παίρνουν το προβάδισμα το 1968, με την αποστολή «Απόλλων 8», που έθεσε τρεις αστροναύτες σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη. Ωστόσο, ο φόβος μίας ακόμη σοβιετικής «έκπληξης» εξανάγκασε τη NASA να κινηθεί γρήγορα.Οι Σοβιετικοί είχαν τον πύραυλο Proton, που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα, και σχεδίαζαν μία επανδρωμένη αποστολή που θα έβαζε σε τροχιά έναν κοσμοναύτη γύρω από τη Σελήνη και στη συνέχεια θα τον έφερνε πίσω στη Γη χωρίς να υπάρξει προσελήνωση- είχε πραγματοποιηθεί ήδη μία μη επανδρωμένη αποστολή που είχε ακολουθήσει την ίδια πορεία. Επίσης, είχαν σχεδιαστεί ήδη ένας πύραυλος ειδικά για μία αποστολή στη Σελήνη, και μία σεληνάκατος.
Το ερώτημα που τίθεται εύλογα είναι «γιατί δεν κέρδισαν οι Σοβιετικοί».
Η αμερικανική «απάντηση» στην εκτόξευση του Σπούτνικ το 1957 (που έκανε τους Αμερικανούς να αντιληφθούν πως οι Σοβιετικοί υπερείχαν τεχνολογικά) ήταν η αύξηση του προϋπολογισμού για την παιδεία και τα πανεπιστήμια επί Αϊζενχάουερ και ο σχεδιασμός και η κατασκευή των πυραύλων Saturn V, που εν τέλει έκαναν εφικτές τις αποστολές στη Σελήνη. Επίσης, σημαντικό «πλήγμα» για το σοβιετικό πρόγραμμα ήταν ο θάνατος του Σεργκέι Κορολέβ, «ψυχής» των διαστημικών φιλοδοξιών της ΕΣΣΔ το 1966.
Χωρίς τη στιβαρή ηγεσία του Κορολέβ, αντί για ένα πρόγραμμα αποστολής στη Σελήνη υπήρξαν 2-3, τα οποία λειτουργούσαν ανταγωνιστικά μεταξύ τους, στερώντας πόρους το ένα από το άλλο.
«Υπήρξε μεγάλη σύγχυση στις σοβιετικές προσπάθειες για την κατάκτηση του Διαστήματος στα τέλη του 1960, και ως εκ τούτου δεν κατάφεραν να αναπτύξουν πλήρως την απαραίτητη τεχνολογία για μία αποστολή στη Σελήνη» λέει σχετικά ο Μπιζόνι. Επίσης, το «Απόλλων 11» είχε το πλεονέκτημα των καλύτερων ηλεκτρονικών υπολογιστών, οι οποίοι ήταν πιο εξελιγμένοι από τους αντίστοιχους σοβιετικούς.
Εν τέλει, εάν ο Κορολέβ και ο Γκαγκάριν είχαν ζήσει μερικά χρόνια παραπάνω, για να παρέχουν την απαραίτητη έμπνευση και συντονισμό και εάν είχε μειωθεί το χάσμα μεταξύ των σοβιετικών και των αμερικανικών υπολογιστών, η ιστορία μπορεί να ήταν εντελώς διαφορετική: η Σελήνη είναι πιθανόν να είχε αποικιστεί, και να είχαν κατασκευαστεί βάσεις για επανδρωμένες αποστολές στον Άρη και ακόμα παραπέρα.Ωστόσο, 50 χρόνια μετά την πτήση του Γκαγκάριν, η Ρωσία φαίνεται ξανά ικανή να αποκτήσει την πρωτοκαθεδρία στις διαστημικές αποστολές, καθώς οι ΗΠΑ αποσύρουν τα διαστημικά τους λεωφορεία, τα μόνα σκάφη που έχουν τα οποία είναι ικανά να στείλουν αστροναύτες στο Διάστημα.Όπως λέει ο Μπιζόνι, «οι Αμερικανοί δεν ξέρουν ακόμα τι θα αντικαταστήσει ακριβώς το στόλο των διαστημικών λεωφορείων, ή αν τους ενδιαφέρει πραγματικά το κεφάλαιο των επανδρωμένων πτήσεων. Εν τω μεταξύ, οι αστροναύτες των ΗΠΑ και των άλλων χωρών θα αποστέλλονται στο Διάστημα με κάψουλες Σογιούζ, οι οποίες θα εκτοξεύονται από πυραύλους παρεμφερείς με αυτόν που χρησιμοποιήθηκε στην αποστολή του Γιούρι Γκαγκάριν».
http://www.kathimerini.gr/ με πληροφορίες από BBC, ΑΠΕ-ΜΠΕ
